Тәйвәндә гоминдаңчилар президент чен шүйбйәнни вәзиписидин қалдуруш үчүн һәрикәт қозғап мәғлуп болди


2006.06.27

"Ройтрс агентлиқи"ниң тәйбейдин хәвәр қилишичә, тәйвән қанун палатасида икки һәптидин буян биҗириливатқан президент чен шүйбйәнни вәзиписидин қалдуруш делоси 6 айниң 27 ‏- күни ахирлашти. Нәтиҗидә президент чен шүйбйәнни вәзиписидин қалдуруш мақуллуқтин өтмиди.

Гоминдаңчилар қозғиған һәрикәт мәғлуп болди

Тәйвән қануниға асасланғанда, дөләт президентни вәзипидин қалдуруш үчүн қанун палата әзалириниң 3 тин 2 қисминиң мақуллиқидин өткүзгәндин кейин, йәнә дөләт пуқралиридин рәсмий тизимға алдурған сайлиғучиларниң 50% тин көпрәкиниң аваз берип мақуллишидин өткән болуши керәк. Һазир қанун палатасида гоминдаң вә чинминдаң партийилиридин ибарәт көкчиләр сепи игилигән сан, гәрчә һәммиси президентни вәзиписидин қалдурушқа аваз бәргән тәқдирдиму, қанунда бәлгиләнгән сан тәлипигә йәнила йәтмәйтти. Нәтиҗидә гоминдаң вә чинминдаңлардин ибарәт көкчиләр игилигән 112 авазға партийисиз гуроһлардин қошулған аз сандики авазни қошқанда җәми 119 аваз мақуллиди. Демократийә -илғарлиқ партийисидин қанун палатасиға киргән әзаларниң һечқайси аваз беришкә қатнашмиди. Тәйвән бирләшмиси партийисидин талланған әзалар үнүмсиз аваз бәрди. Шуниң билән тәйвәндә гоминдаңчилар президент чен шүйбйәнни вәзиписидин қалдуруш үчүн қозғиған һәрикәт 6 ‏- айниң 27 ‏- күни мәғлуп болди.

Һазир нюйорк шәһиридә туруватқан мустәқил сиясий мулаһизичи сав чаңчиң әпәнди елан қилған обзорида "тәйвән һазир бир сиясий кризисни бешидин кәчүрмәктә. Һазир гоминдаң, чинминдаң партийилири бирлишип оюшқан көкчиләр сепи тәйвән президенти чен шүйбйәнни вәзиписидин қалдурмақчи, әгәр чен шуйбйәнни вәзиписидин қалдуралмиса, тәйвәнниң ички кабинитиға һуҗум қозғап, мәмурий палата башлиқини ағдуруп, шу арқилиқ чен шүйбйән һөкүмитини паләч һалға чүшүрүп қоймақчи болди. Уларниң мәқсити тәйвән президентни ағдуруш, президентни ағдуралмиса ички кабинетни ағдуруш, омумән дөләтни қалаймиқан қилмиғучә тохтимаслиқ" дегән.

Б б с ниң хәвәр қилишичә, тәйвән қанун палатаси 6 ‏- айниң 12 ‏- күнидин 30 ‏- числағичә җәми 18 күн ичидә вақитлиқ мәҗлис ечип президентни вәзипидин қалдуруш үчүн демократик рәсмийәтләрни өтәшни қарар қилған иди. Буниң нәтиҗиси 6 ‏- айниң 27 ‏- күни чиқти. Тәйвәндә президент чен шүйбйәнни вәзиписидин қалдуруш үчүн гоминдаңчилар қозғиған һәрикәт мәғлуп болди.

Чен шүйбйән: қануний рәсмийәткә һүрмәт қилиш һәммидин муһим

Аваз нәтиҗиси елан қилинғанда, көкчиләр мәғлуп болғанлиқи үчүн йиғлиған болса, йешилчилар ғәлибә қазанғанлиқидин нахша ейтип, усул ойниди. Көкчиләрдин кочиларға чиққан миңлиған адәм билән йешилчилардин кочиларға чиққан түмәнлигән адәм оттурисида чоң тоқунуш йүз бәрмигән болсиму, әмма йәрликләр билән сирттин кәлгәнләр оттурисида кишиләрниң көңли ағринидиған иш болмайму қалмиди. Тәйвән президенти чен шүйбйән елан қилған баянатида "тәхттә туруш яки тәхттин чүшүш шәхсән өзәм үчүн муһим әмәс, қануний рәсмийәткә һүрмәт қилиш һәммидин муһим. Һазирқи бу қануний рәсмийәт ички қисимда сиясий мәслиһәтни илгири сүриду вә қарши тәрипимиздики қирғақ билән болған сөһбәтниму илгири сүриду" деди.

"Америка авази"ниң хәвәр қилишичә, қанун палатасидики аваз қоюш нәтиҗиси елан қилинғандин кейн, гоминдаң рәиси ма йиңҗю гоминдаң партийисиниң баш мәһкимисигә келип қилған сөзидә "демократийә үчүн, кишилик һоқуқ үчүн номус болған бүгүнки күнни тарих әстә қалдуриду. Өзини йәрлик алаһидиликни қизғин сөйиду дәп атайдиған партийә вә омум хәлқ аваз қоюш керәк дәп варқирайдиған президент 23 милйон хәлқни бу күндә президентни елип ташлаш яки сақлап қелишни бәлгиләш һоқуқидин мәһрум қалдурди" дегән.

Тәйвән университетиниң профессори су җенфең баһа берип, " қанун палата әзалириниң 3 тин 2 қисмидин көпрәки мақуллаш" дегән өлчәмгә йәтмәйдиғанлиқи бурунла ениқ иди. Нәтиҗидиму шундақ болди. Мәйли немә болсун, бу тәйвәндә йүз бәргән бир кризис. Чен шүйбйәнниң күйоғлиниң мәсилиси чен шуйбйән үчүн һелиму бир назук һалқа болуп турмақта. Гәрчә бу җәрянда йәрликләр билән сирттин кәлгәнләр оттурисида бәзи тоқунушлар йүз берип, кишиләрниң көңли биарам болған болсиму, әмма бу вәқә тәйвәнниң демократийә тарихида йәнила бир йеңи сәһипә. Бу бир яхши иш. Һечболмиғанда, бу вәқә сиясийонларға өз хаһиши бойичә иш қиливәрсә болмайдиғанлиқини агаһландурди" дегән. (Вәли)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.