Гуаңдоңда һөкүмәт билән пуқра оттурисида йүз бәргән қанлиқ тоқунуш

• Мухбиримиз вәлиниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

Доңҗу кәнтидики деһқанлар сақчиларниң алдида йүкүнүп, қериндашлириниң җәситини елип кетишигә йол қоюшини тилимәктә. Dajiyuan.com resimi

Гуаңдоң өлкисиниң сәнвей шәһиридики доңҗу кәнтидә, кәнт пуқралири һөкүмәтниң мәҗбурий йәр - зимин игәллишигә нарази болуп қаршилиқ көрсәткәнлики үчүн, 12 - айниң 6 - күни һөкүмәт сақчилири тәрипидин қораллиқ бастурулған.

Бу вәқәниң сәвәп вә нәтиҗиси һәққидә, б б с радиосиниң хәвиридә баян қилинишичә, 2002 - йили гуаңдоң өлкисиниң сәнвей шәһиридики қизил деңиз қолтуқи алаһидә иқтисадий районида чоң типтики електир истансиси пиланланған болуп, шуниңдин етибарән, бу пилан үчүн йәрлик кәнт пуқралириниң дөң, көлчәк вә терилғу етизлири мәҗбурий сетивелинишқа башлиған.

Деһқанлар мувапиқ һәқ алалмиған

Бу җәрянда доңҗу кәнтидә йәр-зиминсиз қалған 40 миң пуқраниң мәнпәәти қанун бойичә қоғдалмиған. Уларни орунлаштурушму мувапиқ болмиған. Бу кәнттики пуқралар 2004 - йилидин кейин қанун бойичә һәқ тәләп қилишқа башлиған. Әмма кәнт пуқралириниң һоқуқи қанун бойичә қоғдашқа игә болалмайла қалмай, бәлки улар тегишлик һәққиниму қолиға алалмиған. Кәнт пуқралири өзиниң һоқуқи вә мәнпәәтини қоғдаш ирадисидин янмиғанлиқтин, бу йил 12 айниң 6 - күни һөкүмәтниң қораллиқ қисимлири тәрипидин бастурулған.

"Шинхуа агентлиқи" вә "җәнуб гезити" бу һәқтә елан қилған хәвиридә доңҗу кәнтидә йүз бәргән һөкүмәт билән пуқра оттурисидики бу қанлиқ тоқунушни "аз санлиқ кишиләр йүзлигән кәнт аһалисини қутритип уруш, чеқиш, булаш, көйдүрүш һәрикитини елип барди. Җамаәт хәвпсизлики қисимлириға зораванлиқ һуҗум қозғиди. 170 Тин артуқ кәнт аһалиси қолиға қиңрақ, нәйзә, тоқмақ, партлатқуч дора, капсул, бензин ботулкиси дегәндәк қоралларни елип, сақчиларға һуҗум қилди. Улар сақчи аптомобиллирини көйдүргәндә, нөвәтчи сақчи қисимлири тәртип сақлаш үчүн көздин яш аққузидиған бомба етип доңҗу кәнтидики қалаймиқанчилиқ чиқарғучиларни тарқитивәтти" дәп хәлқни қарилиған.

Өлтүрүлгәнләрниң сани ениқ әмәс

"Нюйорк таймис" гезитиниң язғучиси ховорд френч әпәндиниң 10 - числа нәқ мәйдандин хәвәр қилишичә, гуаңдоң өлкисиниң шәнвей шәһиридики доңҗу кәнтидә, мәҗбурий йәр игиләшкә нарази болған дөләт пуқралири һөкүмәт тәрипидин қораллиқ бастурулған җайда һелиму "йәр - зимин башқурушни яхшилап, инақ җәмийәт қурайли" дәп йезилған чоң плакат есиқлиқ туриду. Мәлум бир кәнт пуқраси мухбирға "йәрлик һөкүмәт бизниң йәрлиримизни болуватиду" дегән. Йәнә бир пуқра " кәнтимиздә бастуруш наһайити вәһимилик болди. Етип өлтүрүлгән адәм сани 20 дин ашти, из-дерәксиз йоқалған адәм сани 40 тин ашти" дегән

Һиндистан SIFY тор бетиниң язғучиси синди ханимниң 12 - числа доңҗу кәнтидин хәвәр қилишичә, мәлум бир пуқра бу мухбирға " 6 - числа күни кәч саәт 6 дин башлап әтигән саәт 2 гичә оқ авази тохтимиди. Сақчилар адәм учрисила оқ чиқарди. Биз сиртқа чиқалмидуқ. Шуниңдин кейинму һазирға қәдәр кәчтә сиртқа чиққили болмайватиду" дегән.

Қанун вә әмәлийәт

Әркин асия радиосиниң хоңкоңда турушлуқ мухбири диңшавниң хәвәр қилишичә, йәрлик хәлқ мухбирға сақчилар етип өлтүргән адәмләрниң җәситини биртәрәп қилишни қолайсиз дәп ойлап деңизға ташливәткәнликини сөзләп бәргән. Йәрлик қанун тармақлири мухбирларниң телефон зияритини "хата номур" дәп қәстән бана көрситип рәт қилған.

"Көзүтүш җурнили" да 12 - айниң 13 - күни елан қилинған "асасий қанун йоқ заманда деһқанларниң мәнпәәтини қандақ қоғдаш һәққидә" дегән мулаһизидә аптор "доңҗу кәнт вәқәси" тоғрисида қилинған муназиридә, шәнто шәһиридин бир коммунист әмәлдар "йәр-зимин дөләтниң, уни һөкүмәт идарә қилиду, бу дегән қанун дәп җар салди. Әмәлийәттә мушу сөзниң өзила қанунни дәпсәндә қилғанлиқ. 'Җоңхуа хәлқ җумһурийити асасий қануни’ниң 6 - маддисида йеза-кәнтләрдә йәр - зимин һоқуқи коллектип игиликкә тәвә', дәп бәлгиләнгән. 'Коллектип' билән 'дөләт' дегәнниң пәрқи бар. Коммунист булаңчилирида 'қанун буйичә иш қилиш' дегән уқум йоқ" дегән.

Шинҗаң уйғур аптоном районида коммунист әмәлдарлири йәрлик уйғурларниң йәр - зимининила әмәс, һәтта зараткарлиқиниму сетивәткән. 12 - Айниң 8 - күни әркин асия радиосиниң һәқсиз телефон линийисидә корлидин телефон қилған бир кишиниң ейтишичә, корлиниң өлүп кәткән шәһәр башлиқи мутәллип сидиқ уйғурларниң мазарлиқини бир яғаччилиқ мәйданиға сетивәткән. (Вәли)