Yalqun rozining xitay hökümiti teripidin cheklen'gen kitabi türkiyede neshr qilindi

Ixtiyariy muxbirimiz azigh
2020.04.20
obzorchi-yalqun-rozi.jpg Obzorchi yalqun rozi ependi.
Social Media

Tonulghan edebiy obzorchi yalqun rozining xitay hökümiti teripidin cheklen'gen “Tenqidning közide” namliq kitabi istanbuldiki teklimakan Uyghur neshriyati teripidin neshr qilindi.

Yalqun rozi bu kitabni 2016-yili “Yalqun rozi maqale, obzorlar toplimi” ning 4-qismi süpitide teyyarlap, neshr qilishqa tapshurghan iken. Biraq xitay hökümiti eyni waqitta mezkur kitabni neshr qilip tarqitishni chekligenliki melum.

Mezkur kitabqa yalqun rozining Uyghur rayonidiki zhurnallar we Uyghurche tor béketlerde élan qilin'ghan Uyghur ma'aripi, medeniyiti we Uyghur edebiyatigha munasiwetlik 18 parche obzor we maqalisi kirgüzülgen. Mezkur kitab esli neshrge teyyarlan'ghan nusxa asasida istanbuldiki teklimakan Uyghur neshriyati teripidin yéqinda neshr qilindi.

Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan teklimakan Uyghur neshriyatining bashliqi abdujélil turan ependi yalqun rozining “Tenqidning közi” namliq kitabining cheklinishi, türkiyede neshr qilinish we tarqitilish jeryani heqqide melumat berdi.

Yalqun rozi tonulghan edebiy obzorchi. U 1966-yili 3-ayning 4-küni atushning aghu yézisida tughulghan. 1982-Yili shinjang uniwérsitétining edebiyat fakultétigha qobul qilin'ghan. 1987-Yili oqushni tamamlap, shinjang xelq radiyo istansisigha orunlashqan we muxbirliq qilghan. 1991-Yili 1-ayda “Shinjang ma'arip géziti” Uyghur tehrir bölümige yötkilip muherrir bolghan. Kéyin shinjang ma'arip neshriyati Uyghur derslik bölümide ishligen. Yalqun rozi 2015-yili 2-ayda késel sewebi bilen dem élishqa chiqqan bolup, 2016-yili 12-ayning 30-küni “Döletni parchilashqa qutratquluq qilish” gumani bilen ürümchi sheherlik j x idarisi teripidin tutqun qilin'ghan.

Xitay hökümiti Uyghur serxilliri tüzgen Uyghurche derslik kitablarni “Milliy bölgünchilik idiyesini tarqatqan” dégen bahane bilen Uyghur ma'arip sistémisidin chiqiriwetken. Uyghur aptonom rayonluq ma'arip nazaritining sabiq naziri sattar sawut qatarliq ma'arip sahesidiki zatlar bilen birlikte yalqun rozigha oxshash derslik kitablarning tüzgüchi we tehrirlirini qattiq jazalighan. Yalqun rozigha “Döletni parchilashqa qutratquluq qilish” jinayiti bilen 15 yilliq qamaq jazasi bérilgen.

Közetküchlerning qarishiche, yalqun rozigha oxshash Uyghur serxillirining tutqun qilinishi xitay hökümitining tedrijiy yosunda Uyghur medeniyiti we kimlikini qayta qurup chiqish tirishchanliqining ipadisi hésablinidiken. Amérika tashqi ishlar ministirliqining 2019-yilliq kishilik hoquq doklatida yalqun rozi qatarliq Uyghur serxillirining nami tilgha élin'ghan bolup, Uyghur serxillirining tutqun qilinishining Uyghur jem'iyiti üchün ghayet zor yoqitish ikenliki bayan qilin'ghan.

Ziyaritimizni qobul qilghan til tetqiqatchisi meryem sultan xanim yalqun rozigha oxshash Uyghur serxillirining xitay hökümiti teripidin naheq tutqun qilinishi heqqide toxtilip, mundaq dédi: “Yalqun rozi we yalqun rozigha oxshash kishilerning teqdirini pütkül Uyghur millitining bügünki teqdiri déyishke bolidu. Bularning tutqun qilinishi xitayning Uyghur millitini düshmen ornida körüp yoq qilishqa tirishiwatqanliqining ispati. Chünki ular Uyghur tiligha, tarixigha, edebiyatigha we medeniyitige xizmet qilidu. Ular milletni millet qilip turghan amillargha xizmet qilidighan eqli emgekchiler. Ulargha qilin'ghan zerbe yuqiriqi amillargha qilin'ghan zerbidur.”

Yalqun rozining “Teklimakandiki altun koldurma”, “Memtéli ependi” qatarliq kitabliri neshr qilin'ghan, yüzligen maqale-obzorliri türlük metbu'atlarda élan qilin'ghan bolup, yalqun rozi Uyghur edebiyati we tenqidchilikide péshqedem ustaz hésablinidiken.

Yalqun rozi “Tenqidning közi” namliq kitabqa kirgüzülgen eserliride Uyghur milliti nöwette duch kéliwatqan ijtima'iy krizisni yorutushqa tirishqan bolup, aptor eserliride milliy roh, en'ene, a'ile we a'ile terbiyesi heqqidiki köz qarashlirini tepsiliy otturigha qoyghan.

Tetqiqatchisi meryem sultan xanim ziyaritimiz dawamida tonulghan yazghuchi yalqun rozining Uyghur edebiyati we Uyghur neshriyatchiliqida tutqan orni heqqide toxtaldi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.