Явропа парламенти әзалири хитайниң хуавей вә җоңшиң ширкитини “интайин хәтәрлик ширкәтләр” дәп әйиблиди

Ихтиярий мухбиримиз әкрәм
2020.10.15
xuawei-shirkiti.jpg Хуавей ширкитиниң хизмәтчиси 5G символи қоюлған хуавей ширкитиниң алдида телефон сөзлишип турған көрүнүши. 2019-Йили 5-декабир, шенҗен.
AP

Явропа парламентиниң 40 тин артуқ әзаси хитайниң хуавей вә җоңшиң ширкитини явропаниң алақә бихәтәрликигә тәһдит шәкилләндүридиған “интайин хәтәрлик ширкәтләр” дәп атиған.

Явропа “сиясәт” ториниң 14-өктәбирдики хәвиригә асасланғанда, явропа парламентиниң 5 чоң партийәгә мәнсуп болған 40 тин артуқ әзалири 13-өктәбир явропа иттипақи кеңишигә, явропадики һәрқайси дөләтләрниң юқири дәриҗилик рәһбәрлиригә, һәрқайси дөләтләрниң почта-телеграф министерлиқлириға бирләшмә хәт йезип, хитайниң явропада 5G тор еқимини базарға селиватқан хуавей һәмдә униң тармақ ширкити болған җоңшиңни “явропаниң алақә бихәтәрликигә тәһдит шәкилләндүридиған интайин хәтәрлик ширкәтләр” дәп атиған вә явропа иттипақиниң буларни тәрәққият мәблиғи билән тәминләшни дәрһал тохтитишни, 5G ни явропада ортақ чәкләшни тәләп қилған.

Хитайниң 5G тор еқимини явропада йолға қоюш тиришчанлиқи әнглийәдә ақмиған болсиму, явропа иттипақиға әза дөләтләр бу мәсилә үстидә узундин буян талаш-тартиш қилип, пикир бирлики шәкилләндүрәлмигән иди. Хуавий базарға селиватқан 5G тор еқиминиң тәннәрхи шиветсийәниң ериксон вә финландийәниң нокия ширкәтлириниң 5G тор еқиминиңкидин төвән болғанлиқи үчүн явропа парламентида хитайниң5G тор еқимини қоллиниш тәрәпдарлириму аз болмиған. Мушундақ бир вәзийәттә, явропа парламентиниң бир қисим муһим әзалири хуавей вә җоңшиңниң 5G тор еқимини “җасуслуқ қилиш еһтимали йүксәк” дәп әйиблигән.

Мәзкур мәктупқа явропа комиссиюниниң сабиқ рәиси андрус ансип, явропа парламенти хитай ишлири комитетиниң рәиси райинһард бутикофер қатарлиқ даңлиқ шәхсләр имза қойған. явропа иттипақидики йешиллар партийәси, консирватиплар партийәси, лебираллар партийәси, сотсиял демократлар партийәси, явропа хәлқ партийәси қатарлиқ 5 партийәниң парламенттики 40 артуқ әзаси йоллиған бу бирләшмә мәктупқа хитайниң хуавей вә җоңшиң ширкитиниң хитай коммунистик партийәсиниң “җасуслуқ қорали” икәнлики илгири сүрүлгән.

Бирләшмә хәттә мундақ дейилгән: “барлиқ хитай ширкәтлиригә охшаш, хуавей вә униң кичик риқабәтчиси җоңшиңму хитай қануниниң тәлипигә бинаән демократийәдин халий болған хитайниң мустәбит сиясий һөкүмранлиқиға бой суниду. Бу өз нөвитидә алақә тори арқилиқ өз хәлқини идарә қилишни, ғәрб һөкүмәтлири, ширкәтлири вә пуқралирини назарәт қилишни өз ичигә алиду.”

Хәттә йәнә мунулар орун алған: “шүбһисизки, хуавей вә җоңшиң интайин хәтәрлик ширкәтләрдур. Уларниң техникиси кәлгүсидә явропаниң 5G тор еқими қурулушиға еғир тәһдит елип келиду. Хитай ялғуз хуавейдинла әмәс, хитайда тәрәққий қилдурулған барлиқ мулазимәт ширкәтләрдин қануний күч билән пайдилиниду.”

Улар хетидә хитай ширкәтлирини тәрәққият мәблиғи билән тәминләшни тохтитишни тәләп қилипла қалмай, явропа ширкәтлириниң хитайни юқири назук техникилар билән тәминләшни тохтиши тоғрисида явропа иттипақиниң ортақ бир қарар һасил қилиш лазимлиқини, хитайниң алақә запчаслириға болған тайинишни ахирлаштуруп, 5G тор еқиминиң явропада сағлам тәрәққий қилиши үчүн земин һазирлиши керәкликини һәмдә хитайниң явропа ширкәтлиригә мәбләғ селишиға чәклимә қоюш зөрүрлүкиниму оттуриға қойған.

Хитайниң хуавей ширкитиниң мәһсулатлирини америка өткән йилила “җасуслуқ юмтали қачиланған” дәп әйиблигән, униң америка базарлириға киришини чәклигән иди. Нөвәттә хитайниң ғәрб дунясидики җасуслуқ һәрикәтлириниң тор алақә васитилири арқилиқ адәттин ташқири күчийип бериватқанлиқи ахбарат ваннилирида көпләп тилға елинмақта.

BBC Қанили 15-өктәбир елан қилған “әнглийә һәрбий ахбарат 5-башқармисиниң башлиқи тунҗи қетим сөз қилип, хитай тәһдитиниң барғансери еғирлишип вә мурәккәплишип бериватқанлиқини илгири сүрди” намлиқ хәвәрдә баян қилинишичә, гәрчә хуавей әнглийәдә чәкләнгән болсиму, русийә вә хитайниң әнглийәдики җасуслуқ һәрикәтлириниң көлими йәнила зор дәриҗидә кеңәйгән.

Әнглийәниң дөләт бихәтәрлики вә җасуслуққа қарши туруш һәрбий ахбарат 5-башқармисиға бу йил 4-айдин башлап мәсул болған кен мәккалум 14-өктәбир қилған сөзидә нөвәттә әнгилийәниң еғир дәриҗидә дөләт бихәтәрлики тәһдитигә дуч келиватқанлиқини, бу тәһдитниң асаслиқи русийә, хитай вә оңчил террористлардин келиватқанлиқини тилға алған. У кәлгүси 10 йилда хитайдин келидиған тәһдитниң һәммисидин ешип чүшидиғанлиқини тәкитлигән һәмдә әнгилийәниң барлиқ иттипақдашлири билән һәмкарлишип бу тәһдитләргә тақабил турушқа җиддий еһтияҗи барлиқини баян қилип өткән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.