Zinnetgül tursunning ayropilan'gha tinchlandurush dorisi ichküzülüp chiqirilghanliqi ilgiri sürülmekte

Muxbirimiz erkin
2019.08.01
zinnetgul-we-2-balisi.jpg Zinnetgül tursunning türkiyede turushluq iqamet kinishkisi we ikki perzenti.
Social Media

Türkiyede panahliniwatqan zinnetgül tursun isimlik ghuljaliq Uyghur ayalning ikki balisi bilen xitaygha qayturuwétilgenliki heqqidiki xewerning ghulghulisi bésiqmay turup, uning qandaq qayturuwétilgenlikige da'ir bezi tepsilatlar ashkarilinishqa bashlidi. Mezkur weqe “Uyghurlarning hamiysi” dep qariliwatqan türkiyeni intayin osal ehwalgha chüshürüp qoyghan. Türkiye ichki ishlar ministirliqi zinnetgülning xitaygha qayturulghanliqini ret qilip, tajikistan'gha qayturulghan ayalning rehime exmatowa ikenlikini bildürsimu, lékin uning se'udi erebistanda turushluq hedisi jennetgül singlisi zinnetgülning ikki balisining ghuljagha élip kélin'genlikini delilligen.

Ilgiri zinnetgül tursunning “Tajik puqrasi” dégen qalpaq bilen 6‏-ayning axirlirida tajikistan'gha qayturulghanliqi, u yerdin xitaygha ötküzüp bérilgenliki ilgiri sürülgen, emma uning tajikistan'gha qandaq qayturulghanliqigha da'ir tepsilatlar bir so'al bolup qalghan idi. Lékin 31‏-iyul küni zinnetgül tursunning hedisi radiyomizda buninggha da'ir bezi tepsilatlarni ashkarilidi. Uning ilgiri sürüshiche, shu küni tajikistan'gha qayturulghan yalghuz zinnetgülla emes iken. U shu küni bir erkek, 4 ayal bolup jem'iy 5 neper Uyghurning qayturulghanliqi, ularning özlirini “Uyghur” dewalghan ottura asiyaliq bir türküm tajik, özbék, qazaq, qirghiz köchmenler bilen birlikte yolgha sélin'ghanliqini bildürdi.

Jennetgülning ilgiri sürüshiche, Uyghur tutqunlar ayropilan'gha “Tinchlandurush dorisi ichürülüp chiqirilghan” shundaqla ayropilan düshenbe xelq'ara ayrodromigha qon'ghan haman ayrodromda saqlap turghan xitay saqchilirigha ötküzüp bérilgen. U bu ehwalni zinnetgüller bilen bir ayropilanda qayturulghan tajiklarning ashkarilighanliqini bildürdi.

Jennetgül tursun mundaq dédi: “Yerlik tajiktin ikkisi bar iken shu ayropilanda. Shulardin kelgen uchur iken dep manga uchur keldi. Shuni manga terjime qilip ewetiptu. Shular xet yézip, bularni men dep qoyghan singlimgha, yaxshi künning yamini bolup qalsa ‛méni étiwetkin déginki, hergizmu ayropilan'gha chiqma‚ dep. Men singlimning psixikisini obdan bilimen, ayropilan'gha chiqmaymen dégen bolsa bulargha tinchlandurush dorisi ichküzüp ayropilan'gha chiqarghan gep, ayropilan'gha chiqqandin kéyin hoshigha kelgenlikini körüp, buninggha u yerde qélip qalghan ikki tajikning wijdani qaynighanmu, xet yézip bu yaqqa yollighan. Uni terjime qilip, manga yollap qoyuptu. Ularni tajikistan ayrodromida xitaylarning saqlap turup élip ketkenlikini deptu, ularni 4 ayal, bir er deptu. Bu bu ernimu hés qildim, qarang. Ashu küni singlim manga téléfon qilghanda ‛izmir chet'ellikler shöbiside bir ukimiz bar, allah razi bolsun, bizge shundaq yardem qildi, terjimanliq qilip‚dégen. Xotenlik baliken, dep éniqliniwatidu. Ular ayropilandin chüshüshigila xitay saqchilar élip kétiptu. Bularni yerlik tajiklar ashkarilaptu. Bularmu türkiyedin teng qayturuwétilgenler iken. Lékin Uyghur türklirini hoshsizlandurush dorisi ichküzüp chiqarghanliqini éytiptu.”

Nöwette zinnetgül bilen teng yolgha séliwétilgenliki ilgiri soriliwatqan 5 neper Uyghurning salahiyiti téxi éniq emes. Türkiyediki “Qarar” gézitining 30‏-iyul élan qilghan xewiride ularning ichide quwanxan hemze we aynisa tursun isimlik ikki Uyghur ayalning barliqi ilgiri sürülgen. Charshenbe küni biz quwanxan hemze isimlik qeshqerlik Uyghur ayalning türkiyede turushluq oghli abdurusul tuniyazni ziyaret qilduq. U izmir köchmenlerni qayturush merkizide tutup turuluwatqan anisi bilen axirqi qétim bu yil 23‏-iyun küni téléfonda sözleshkenlikini bildürdi. Uning ilgiri sürüshiche, uning adwokati anisining tajikistan'gha qayturuwétilgenlikini éytqan.

Abdurusul tuniyaz mundaq dédi: “Zinnetgül bilen bille idi, izmirde. Kéyin zinnetgülning achisi bilen körüshsem, zinnetgül ‛izmirde apingiz bilen bille turuptiken‚ dep shu gepni qildi. Ramizandin kéyin bir qétim téléfon qiptiken, shuningdin kéyin 10 kün'giche héchqandaq téléfonmu qilmidi, alaqimiz üzülüp qaldi. Shuning bilen men ensirep adwokat bilen körüshtüm. Adwokat bilen körüshsem, adwokat: ‛apangni 10 kündin éshiptu, tajikistan'gha yolgha séliwétiptu, ‚ dep shu gepni qildi. Adwokatning manga u gepni déginige 20 kündek bolup qaldi. Apam heqqide héchqandaq uchur alalmidi. Adwokat sotqa resmiy chiqip bolalmidi. Adwokat: ‛sot jeryanida nege ketkenlikini, nege yolgha salghanliqini yaki tajikistanda barmu, tajikistan qandaq bir terep qildi, shularni uqqili bolidu‚dégen idi. Lékin téxi sottin bir xewer kelmidi.”

Biz charshenbe küni yene abdurusulning adwokati ayshe gül xanimgha téléfon qilip, uningdin quwanxan hemzining aqiwitige da'ir uchurlarni élishqa tirishqan bolsaqmu, lékin u bu weqe heqqide melumat bérishni ret qilip, özining bir adwokat bolush süpitide buni axbarat bilen ortaqlishalmaydighanliqini bildürdi.

Ayshe gül mundaq dédi: “Men dölettin resmiy rewishte bu uchurlarni telep qildim. Lékin hazirgha qeder manga bu toghrisida birer uchur bérilmidi. Shunga hazirning özide kim qeyerge ewetilgenliki, kimning qeyerde ikenlikini éniq bilmeymen. Zaten, men wakaletlik qilghan kishi heqqide uchur bérelishim mumkin emes. Peqet oghli yénimgha kélip bu heqte uchur bersem bolidighanliqini éytsa, andin men bu toghrisida uchur bérelishim mumkin.”

Nöwette zinnetgülning hedisi türkiye hökümitidin singlisini türkiyege qayturup kélishini telep qilmaqta. U charshenbe küni radiyomiz ziyaritini qobul qilghanda: “Türkiye hökümitidin birdin bir soraydighan telipim singlimni qayturup kelsun” dédi. Zinnet tursunning weqesi türkiye éghir musapirlar krizisige duch kélip, 3 yérim milyon süriyelik musapir türkiyege qéchip kélip türkiyege éghir bésim peyda qiliwatqan, musapirla mesilisi türkiye jem'iyitining qattiq naraziliqini qozghawatqan mezgilde yüz bergen. Türkiye hökümiti éghir bésimda qalghan bolsimu, lékin zinnetgülning xitaygha qayturulmighanliqi hemde herqandaq bir Uyghurni xitaygha qayturmaydighanliqini tekitlimekte.

Türkiye köchmenler idarisining yéqinda élan qilghan zinnetgül tursun heqqidiki bayanatida tajikistan elchixanisi bilen birge millitini éniqlash arqiliq özini “Xitay puqrasi zinnetgül tursun” dep tonushturghan bir ayalning 1998-yili 3-ayning 19-küni tughulghan rehime exmmetowa ikenliki, uning bilen hilal shehinur, berna abdulla we yoldishi abdulla ehmetowning tajikistan paytexti düshenbige yol sélip qoyulghanliqi tekitlen'gen.

Nöwette zinnetgül tursundek tajikistan puqrasi bolmighan bir kishining tajikistan'gha qayturulushida tajikistan elchixanisining oynighan roli diqqet qozghimaqta. Uning tajikistan puqrasi bolmighan birini néme üchün qobul qilghanliqi melum emes. Biz charshenbe küni tajikistanning enqerede turushluq elchixanisigha téléfon qilip, bu mesilini sorighan bolsaqmu, lékin elchixanining xadimi peyshenbe küni téléfon qilishimizni tewsiye qilip, so'alimizgha jawab bérishni ret qildi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.