Лагердин қутулуп чиққан йәнә бир шаһит зумрәт давут гуваһлиқ бәрди
2019.09.20
Банка һесаби сәвәблик лагерға қамилиш
Зумрәт давут үрүмчидә туғулуп өскән уйғур аял болуп, у үрүмчи-пакистан арисида йәккә тиҗарәт билән шуғуллинидиған пакистанлиқ содигәр имран муһәммәд билән 2005-йили той қилған икән. У бу йил 37 яшқа киргән болуп 3 балиниң анисидур. Зумрәт давут 2018-йили 3-айниң 31-күни үрүмчидики пән-техника тәрәққият райони мәһәллә комитети тәрипидин чақиртилип кетилип, үрүмчидики йәрликләр бейзән түрмиси дәп атайдиған, әмма хитай даирилири “үрүмчи юқири пән-техника тәрәққият райони қайта тәрбийиләш мәркизи” дәп атайдиған лагерға қамалған.
“31-март интайин нормал бир шәнбә күни иди, мәһәллә комитетидин телефон кәлди. Уларниң җиддий келип кәт дегән буйруқи бойичә бардим. Ойлимиған йәрдин. . . .” дәп әслимисини башлиди зумрәт.
Униң баян қилишичә, дәсләп у мәһәллә сақчиханисида пакистанлиққа ятлиқ болуш сәвәби вә банка һесабатида пакистан билән бир қанчә қетимлиқ пул муамилә тарихи барлиқи тоғрилиқ сорақ қилинған. Андин бир қанчә саәт сәвәбсиз қамалған. Кейин мәһбусларға охшаш бешиға қара халта кийдүрүлүп өзигә охшаш чақиртилған уйғур аяллар билән бирликтә қопал йосунда елип меңилған.
Йоқилаң баһаниләр билән қанунсиз тутқун қилинған зумрәтниң униңдин кейинки кәчмишлири худди илгирики бир қанчә лагер шаһитлириниң бешидин өткүзгән қорқунчлуқ кәчмишлиригә охшайду. Уму дәсләп дохтурханида бәдән тәкшүрүшидин өткән икән, бу җәрянда ичидә сақчи кийим тешиға ақ халат кийивалған хадимлар униңдин қан алған, ички әзалирини тәкшүргән, рентгенға салған. Униң бармақ изи, көз мүңгүз пәрдилиригичә тәкшүрүлгән. Тутуп туруп сорақ қилинип дохтур тәкшүрүшлиридин өткичә униңға бир капам ғиза яки бир ютум су берилмигән. Ачлиқ вә әндишидин һалсириған зумрәт йәнә бешиға қара халта кийдүрүлүп бейзән түрмисигә елип келингән. У бешидики халта еливетилгәндә қараңғу чүшкәнликини пәрқ әткән.
Әрләрниң алдида ялиңачлинишқа вә дора ичишкә мәҗбурлиниш
Зумрәт давут өзиниң лагерға кирипла 3 нәпәр әр сақчи алдида түрмә кийимини йөткәшкә мәҗбурланғанлиқини әслигинидә азаблиқ көз яшлирини тохтиталмиди. Униң та һазирғичә бу хорлуқ вә вәһимә қалдурған чоңқур азаблардин қутулуп кетәлмигәнлики мәлум болди.
Илгири радийомиз вә дуня мәтбуатлирида хитайниң уйғур елидә қурған лагерларниң ички сирлирини ашкарилиған меһригүл турсун, гүлбаһар җелилова, гүлзирә авулқан қизи қатарлиқ шаһитлар өзлириниң лагерда күндә мәҗбурий һалда бир хил ениқсиз дора ичкүзүлгәнлики вә буниң тәсиридә һейизлириниң тохтиғанлиқини, һәтта бәзилириниң туғмас қиливетилидиғанлиқини баян қилған иди.
Хитай һөкүмитиниң уйғур қиз-аяллирини сүний усулда туғмас қиливетиши һәққидики мәлуматларниң оттуриға чиқиши билән “етник қирғинчилиқ” ниң бир муһим түри дәп қаралған бу һадисә һәр саһәдикиләрниң зор диққитини қозғашқа башлимақта. Шаһит зумрәт давут өзиниң вә лагерларға қамалған башқа аялларниң һәммисигә күндә шундақ сирлиқ таблеткасиман бир хил дориниң мәҗбурий ичкүзүлгәнликини, мәһбусларниң бу дориниң тәсиридә хамуш болуп қалидиғанлиқини, бәзи аялларниң бу дориниң тәсиридә һейизиниң тохтап қалғанлиқини билдүрди.
Зумрәт төт әтрапиға көзитиш аппаратлири қоюлған бир һаҗәтханини 30 дин артуқ тутқун билән биллә ишләткән. Камерда икки саәттә бир нөвәт дақ йәрдә ухлиған. У қабаһәтлик бу лагерда қанчә кечә, қанчә күндүзниң өткинини биләлмигән. У күндә охшаш тәкрарлинидиған җан сақлашқила берилгән йемәкликни йәп, меңә ююш җәрянлирини бешидин өткүзүватқан пәйтлиридә униң ери имран бигунаһ аяли зумрәтни қутулдуруп чиқиш үчүн бир күнму тохтимай һәрикәт қилған. Зияритимизни қобул қилған имран аяли зумрәтни сүрүштә қилиш вә қутқузуш җәрянида нурғун адаләтсизликләргә шаһит болғанлиқини, болупму лагерларни қурғандин буянқи 3 йилда уйғурларға қаратқан системилиқ бастурушларниң уйғурларни йоқитишни мәқсәт қиливатқанлиқини баян қилди.
Пакистанниң арилишиши билән лагердин қутулуп чиқиш
Имран аяли лагерға елип кетилгән күндин башлап үрүмчи, аптоном район вә бейҗиңдики һәр дәриҗилик һөкүмәт вә қанун органлиридин адаләт тәләп қилған. Өзигә охшаш уйғур аяллири тутқун қилинған башқа пакистанлиқларни йетәкләп бир қанчә қетим бейҗиңдики пакистан әлчиханисиға әрз қилип барған вә намайиш қилған. Ахири пакистан даирилири давраң салмаслиқ шәрти билән уларға ярдәм қилидиғанлиқини вәдә қилған. Пакистан даирилириниң дипломатик йоллар арқилиқ арилишиши билән зумрәт 2 айдин кейин қоюп берилгән.
Зумрәт лагердин қоюп берилгәндин кейин ери вә балилири билән дәрһал пакистанға кәтмәкчи болған болсиму, әмма даириләр уларниң паспортлирини бериштин аввал униң пиландин сирт туғулған 3-балисиға 18 миң йүән җәриманә төләшни шәрт қилған. Бу шәртни орундиғандин кейин даириләр йәнә зумрәткә туғут чәкләш оператсийиси қилиш шәртини қойған. Бу нөвәт имран өзлириниң мусулман һәмдә чәтәллик икәнликини, бундақ бир шәртни һазирлашниң аялиниң саламәтликигиму еғир тәсири болидиғанлиқини ейтип рәт қилған. Әмма даириләр уларниң бу шәрткә көнмигәндә пакистанға кетәлмәйдиғанлиқини ейтип тәһдит салған. Ахири зумрәт өзини қурбанлиқ бериш арқилиқ аилисини сақлап қелиш үчүн туғут чәкләш оператсийәси қилишқа мәҗбур болған.
Мәҗбурий һалда мәңгүлүк туғмас қиливетилиш
Мәһәллә комитети вә пиланлиқ туғут ишханисидикиләр зумрәт вә шу олтурақ райондики башқа 20 яштин 30 яшқичә болған 5 уйғур аялни үрүмчи юқири пән-техника районидики юқумлуқ кесәлликләрниң алдини елиш мәркизигә елип берип, мәхсус оператсийә өйигә әкиргән. Оператсийәгә кириштин бурун зумрәткә асма окул урулған, андин у есини йоқатқан. У аччиқ ағриқ азабида бәдини музлиған һалда ойғанғинида өзиниң башқа иңрап ятқан 7-8 аял билән биллә ятқанлиқини көргән. “әмдила оператсийә қилинған бу аялларниң қешида нә дохтур болсун яки сестра. . .” дәйду зумрәт шу күнни әсләп.
Зумрәт өзиниң мәңгүлүк туғмас қилинғанлиқини мәһәллә комитети дохтуриниң сөзидин билиду. Шундила өзини худди мейипқа айландурулғандәк һес қилип чоңқур азаблиниду. Зумрәт шу қетимлиқ қорқунчлуқ мәҗбурий оператсийәниң қәлбидә қалдурған җараһәтлиридин техичә сақийип кетәлмигән иди.
Зумрәт хитай һөкүмитиниң уйғур елидә қурған лагерлиридин йеқинқи мәзгилдә қутулуп чиққан санақлиқ шаһитларниң бири. У хитайниң уйғурларни йоқитишта йолға қоюватқан системилиқ сиясәтлириниңму шаһити.
(Давами бар)