20 يىللىق تۈرمە ۋە قاچقۇنلۇق ھاياتى نىزامىدىن ھۈسەيىن ئەپەندىنىڭ ئانا تۇپراققا ۋە خەلقىگە بولغان مۇقەددەس سۆيگۈسىنى سۇسلاشتۇرالمىغان.
1970-يىلىنىڭ ياز ئايلىرىدا قەشقەردىن قارا ماشىنا بىلەن ئۈرۈمچىگە قېچىپ كەلگەن نىزامىدىن ھۈسەيىن سىياسىي ئاتموسفېراسىنى جىددىيچىلىك قاپلىغان بۇ شەھەرنىڭ شاۋقۇنلۇق قوينىغا يەنە كىرىپ كېلىدۇ.
قاراقىلچىن تۈرمىسىدىكى تۇزاقتىن ئامان قالغان نىزامىدىن ئەپەندى بۇ دەھشەتلىك جەھەننەمدىن چوقۇم قېچىپ قۇتۇلۇش ئىرادىسىگە كېلىدۇ.
1960-يىللارنىڭ ئاخىرلىرىدا مەھبۇس نىزامىدىن ھۈسەيىن مارالبېشىدىكى قاراقىلچىن تۈرمىسىدە ھاياتىدىكى ئەڭ قاباھەتلىك يىللارنى ئۆتكۈزىدۇ.
نىزامىدىن ھۈسەيىن ئەپەندى 1966-يىلى 4-ئايدا بالا-چاقىلىرى بىلەن بىرلىكتە بېيجىڭ ئەتراپىدىكى لۇگوچياۋ تۈرمىسىدىن چىقىرىلىدۇ.
نىزامىدىن ئەپەندى 1960-يىللاردا بېيجىڭدىكى مەشھۇر لۇگوچياۋ تۈرمىگە ئائىلىسى بىلەن بىرلىكتە قامالغان بىردىن-بىر ئۇيغۇر مەھبۇس ئىدى.
1964-يىلىنىڭ ئاخىرلىرى جەنۇبتا يوشۇرۇنۇپ تۇرۇش مۇمكىنچىلىكى قالمىغان نىزامىدىن ھۈسەيىن بالا-چاقىلىرىنى ئېلىپ ئۈرۈمچىگە تەۋەككۈل قىلىپ كېلىدۇ.
ماڭا ئىككىنچى قېتىم سوت ئېچىلغاندىن كېيىن تولۇق بىر ئاي ئۆتۈپ كەتكەن بولسىمۇ، ھېچ بىر ھۆكۈم چىقمىدى.
مەرھۇم نىزامىدىن ھۈسەيىن ئەپەندى 1960-يىللاردىكى تۈرمە ھاياتى ۋە خىتاي تۈرمىسىدىن تەكرار-تەكرار قېچىش ۋەقەلىرى ھەققىدە تەپسىلىي مەلۇمات بېرىدۇ.
نىزامىدىن ھۈسەيىن ئەپەندى قاچقۇنلۇق قىسمەتلىرى ۋە ھاياتىنى دوغا تىكىپ ئالغان تەۋەككۈلچىلىك قەدەملىرى ھەققىدە توختىلىدۇ.
بەزىدە بىر قانچە ئايدا بىر قىلىنىدىغان قان، شۆلگەي ۋە تەرەت تەكشۈرۈش ماڭا پەقەت غەلىتە بىلىنمەپتىكەن.
نىزامىدىن ھۈسەيىن «شىنجاڭ گېزىتى» ئىدارىسىدە «ئەشەددىي ئوڭچى ۋە يەرلىك مىللەتچى» دېگەن قالپاق بىلەن ئۇدا بىرقانچە ئاي كۈرەشكە تارتىلغاندىن كېيىن، رەسمىي قولغا ئېلىنىدۇ.
1958-يىلى 11-ئاينىڭ 29-كۈنىدىكى «شىنجاڭ گېزىتى» دە مەرھۇم نىزامىدىن ھۈسەيىننىڭ «جىنايەت» لىرى 8 ماۋزۇ بويىچە كۆرسىتىپ ئۆتۈلگەن ئىدى.
1958-يىلى 11-ئاينىڭ 29-كۈنىدىكى «شىنجاڭ گېزىتى» دە مەرھۇم نىزامىدىن ھۈسەيىننىڭ «جىنايەت» لىرى 8 ماۋزۇ بويىچە كۆرسىتىپ ئۆتۈلگەن ئىدى.
1958-يىلىنىڭ كېيىنكى يېرىمىدا ھاياتىنىڭ نەۋقىران مەزگىلىدە تۇرۇۋاتقان ياش نىزامىدىن ھۈسەيىن «شىنجاڭ گېزىتى» ئىدارىسىدە 50 كۈندىن 80 كۈنگىچە كۈرەشكە تارتىلىدۇ.
مەرھۇم ئىنقىلابچى ۋە ئوت يۈرەك ئەدىب نىزامىدىن ھۈسەيىن «يەرلىك مىللەتچىلەرگە قارشى كۈرەش» دولقۇنىدا ئەڭ ئېغىر بەدەل تۆلىگەن ئۇيغۇر سەرخىللىرىنىڭ بىرى ئىدى.
خىتاي مىقياسىدا بولۇپ ئوتكەن «ئىستىل تۈزىتىش» ۋە «ئېچىلىپ سايراش» دولقۇنى ئۇيغۇر دىيارىدا تامامەن باشقىچە بىر تۈستە ئېلىپ بېرىلىدۇ.
1950-يىلىدىن 1958-يىلىغىچە بولغان جەريان ياش نىزامىدىن ھۈسەيىننىڭ ھاياتىدا ئىدېئولوگىيە ۋە پىكىر جەھەتتە كەسكىن داۋالغۇشلارغا دۇچ كەلگەن يىللار ئىدى.
نىزامىدىن ھۈسەيىن بىتىمدىن كېيىن، يەنى 1946-يىلىنىڭ 10-ئاي كۈنلىرىدە يەكەندە تۇتقۇن قىلىنىپ گومىنداڭ تۈرمىسىدە ئىنسان تەسەۋۋۇر قىلغۇسىز قىيىن-قىستاقلارغا ئۇچرايدۇ.
«11 ماددىلىق بېتىم» غا ئىمزا قويۇلغان كۈنلەردە شىمالدىكى مىللىي ئارمىيە ماناس دەرياسى بويىدا توختاپ قالغىلى 8 ئايچە بولغان ئىدى.
مەرھۇم نىزامىدىن ھۈسەيىن ئەپەندى قاراقۇرۇم تاغلىرىدىكى «شەيتان غارى» دا دۈشمەن قولىدىن پەم بىلەن قېچىپ قۇتۇلغان.
جەنۇبتىكى «تاغ ئىنقىلابچىلىرى» نىڭ ئالدىن يۈرەر زەربىدار قىسىملىرى قاغىلىق ناھىيە بازىرىغا ھۇجۇم قوزغاپ 12-ئاينىڭ 1-كۈنى ئازاد قىلىدۇ.
1945-يىلى 10-ئايدا مىللىي ئارمىيە غەلىبەسېرى ئالغا ئىلگىرىلەپ ماناس دەرياسىنىڭ غەربىي قىرغىقىغا يېتىپ كېلىدۇ.
70 ياشتىن ھالقىغان نىزامىدىن ھۈسەيىن ئەپەندى ئۈرۈمچى 3-تۈرمىدىكى قاراڭغۇ كامېردا ئۆز ھاياتىدىن ئەسلىمە يېزىپ قالدۇرىدۇ.
شەخسىي ھاياتى 20-ئەسىر ئۇيغۇر تارىخىدا رىۋايەتكە ئايلىنىپ كەتكەن مەرھۇم نىزامىدىن ئەپەندى رىۋايەتلىك بىر مۇھىتتا دۇنياغا كېلىدۇ.
يەتتىنچى قىسىم: «مېنى ئۆزگىرىدۇ دېمەڭلار، مەن ئۆز ئەقىدەم بىلەن ئۆلىمەن!»
تۈرمىدە زەئىپلىشىپ ئاخىرقى كۈنلىرى قالغان 72 ياشلىق نىزامىدىن ھۈسەيىن ئەپەندى 1998-يىلى 3-ئاينىڭ 3-كۈنى ئۈرۈمچى 3-تۈرمىدىن داۋالىنىشقا ئېلىپ چىقىلىدۇ.
