Ghulamidin paxtaning hayati (7): kök'art bilen ladaq ariliqidiki untulmas qismetler

Muxbirimiz qutlan
2017.06.20
ghulamidin-paxta-5.jpg Ghulamidin paxta ependi radiyomizning ziyaritini qobul qilmaqta. 2017-Yil 9-aprél, nyuyork.
RFA/Qutlan

1949-Yilining kech küz ayliridin taki 1950-yilining etiyaz künlirige qeder dawamlashqan himalaya taghliridiki chong hijret sepirige nurghun tarixiy sirlar yandishidu.

Shu qétimliq chong hijretning bügünki hayat shahitliridin ghulamidin paxta ependi mundaq bir so'alni otturigha tashlaydu. Muhemmet'imin bughra we eysa yüsüp aliptékinler bashchiliqida ürümchidin qeshqerge kelgen hijretchiler topi néme üchün yeken we qaghiliqta bir aydin artuq turup qalidu?

Ghulamidin ependi eyni waqitta özining keshmirde anglighanlirigha asasen buning sewebini mundaq izahlaydu:

“Qeshqerge toplan'ghan gomindang armiyesi ichidiki xitay azadliq armiyesige el bolushni xalimaydighan bir qisim générallar shu mezgillerde qeshqerge yétip kelgen muhemmed'imin bughra we eysa yüsüp alptékinler bilen mexpiy sözlishidu. Ular, muhemmet'imin bughra bilen eysa yüsüp aliptékinlerge teklip bérip, ularning tézdin jenubtiki Uyghurlardin musulmanlar qoshuni teshkil qilishini, xitay xelq azadliq armiyesige qarshi birlikte urush qilishni shundaqla tengritéghining jenubini bolsimu saqlap qélishni teshebbus qilidu. Halbuki, jenubiy shinjang garnizonining qomandani, qoshumche qeshqerde turushluq gomindang armiyesining déwiziye komandiri jaw shigwang ürümchide turushluq gomindang shinjang ölkilik garnizonining bash qomandani taw siyö bilen mexpiy kéliship, xitay kompartiyesige el bolidighanliqini jakarlaydu. Buning bilen axirqi ümidi üzülgen muhemmet'imin bughra bilen eysa yüsüp aliptékinler qish kélip qalghinigha qarimay hijret topini bashlap hindistan seper qilishqa mejbur bolidu.”

Ghulamidin ependi eyni chaghdiki himalaya sepiri heqqide eslime qilip, özliri mangghan karwan topining qar-muz bilen qaplan'ghan himalaya taghlirida 29 kün'ge sozulghan japaliq jeryanni bashtin ötküzgenlikini, bulutlarni peste qaldurup axirqi nishanni közlep man'ghan kishilerning hayat-mamat otturisida üzlüksiz tirkeshkenlikini bayan qilidu.

U, ashu qétimliq himalaya sepiride nurghun insanlarning soghuq, achliq we shalang hawa tüpeylidin berdashliq bérelmey ölüp ketkenlikini, shu jümlidin özini béqip chong qilghan chong anisiningmu hindistanning jammu dégen jayigha yéqin bir dawanda hayatini terk étip, mu'elleqtiki tash qebrige depine qilin'ghanliqini hesret bilen esleydu.

Ghulamidin ependi ashu qétimliq zor hijrette özidin kéyinki karwan topida seper qilghan muhemmet'imin bughra bilen eysa yüsüp aliptékin bashchiliqidiki chong guruppining kök'arat dawinidiki gomindang chégra qarawulxanisida birqanche xitay eskiri teripidin tosuwélin'ghanliqini tilgha alidu.

Ghulamidin ependi özi mangghan karwan topiningmu kök'art dawinidiki gomindang eskerlirining qarawulxanisida tosuwélinip, altun-kömüshlirining tartiwélin'ghanliqini, undin bashqan pulgha yarighudek mal-mülüklirining hemmisini bérip, chégra qorulidin teslikte ötkenlikini tekitleydu.

Ghulamidin ependi, shu qétimliq hijret sepiride wetenni terk étishke mejbur bolushtek éghir qismetning üstige kök'art chégra qarawulxanisidiki birqanche neper gomindang eskirining zorluq-zumbuluqliri “Köch tariximizdiki eng paji'elik bir hékaye bolup qaldi”, deydu.

U, eyni waqittiki ölkilik birleshme hökümetning mu'awin re'isi bolghan muhemmet'imin bughra bilen ölkilik hökümetning sabiq bash katipi bolghan eysa yüsüp aliptékin bashchiliqidiki hijret guruppisining kök'art dawinida birqanche gomindang eskiri teripidin tosuwélin'ghanliqini, karwanlar topidiki zeberdes yigitler tutqan qoral-yaraghlarning qarshiliqsiz musadire qilin'ghanliqini, téximu échinishliq bolghini, bughra bilen eysa aliptékindin ibaret ikki rehberning qarawulxanida ésip qoyulup xorlan'ghanliqini hesret bilen tilgha alidu.

(Dawami bar)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.