Вәтинигә қайтқан роһ: мәрһум һүсән һәсән әпәндиниң һаят баяни (1)

Мухбиримиз қутлан
2017.03.14
Husen-Hesen-ependi.jpg Мәрһум һүсән һәсән әпәнди һаятиниң ахирқи йиллирида. 2013-Йили, германийә.
RFA/Qutlan

2014-Йили 10-айниң 31-күни сәһәрдә австралийәниң сидней шәһиридә бир отлуқ йүрәк соқуштин тохтиди. Һаятий бойи вәтән сәвдасида өткән бир инсан 62 йешида бу аләмдин кәтти. Униң җисми ят тупраққа көмүлгини билән униң роһи йирақтики вәтинигә қайтти.

Бу от йүрәк инсан муһаҗирәттики уйғур дәвасиниң пидакарлиридин мәрһум һүсән һәсән әпәнди иди.

У 2013-йили, йәни вапат болуштин бир йил илгири давалиниш үчүн явропаға кәлгән күнлиридә радийомиз зияритини қобул қилип өзиниң һаят кәчмишлирини қалдурған иди. Рак һүҗәйрилири мәрһумниң ютқунчақ вә нәпәс йолиға тарқиған болғачқа, у сөз қилиштин қийнилатти, әмма мәрһум һаятиниң ахирқи йиллирида өз кәчмишлиридин әслимә қалдурди.

Мәрһум 62 йил өмүр көрди. Әмма униң һаятидики унтулмас кәчмишләр һелиһәм замандашлири вә муһаҗирәттики мәсләкдашлири тәрипидин яд етилмәктә. Төвәндики баянлар мәрһумниң һаят вақтида қалдурған авазлиқ әслимисигә асасән рәтләнди.

“һаят кәчүрмишлиримни сөзләштин илгири аиләм вә нәсәбим һәққидә икки еғиз қошумчә қилишимға тоғра келиду. Билишимчә, мениң улуғ бовилиримдин төрә хоҗа дегән киши 1852-йиллири әтрапида пәрғанә ойманлиқидики нәмәнган шәһиридин қәшқәргә келип олтурақлашқан икән. Кейинчә улар уруш малиманчилиқи түпәйли келип чиққан көч-көчтә йәнә пәрғанә вадисиға қайтип, у йәрдин ғулҗиға келип олтурақлашқан икән. Чоң бовимиз төрә хоҗа, униң укиси бөрә хоҗа, униңдин кичики хамуш хоҗа икән. Хамуш хоҗиниң нами 1864-йили кучада йүз бәргән рашидин хоҗа қозғилиңи һәққидики материялларда тилға елиниду. Бовилиримниң ичидә чоңрақ иш қилғини шу хамуш хоҗа икән.

Хамуш хоҗиниң имам хоҗа дегән оғли болуп, униңдин икки оғул болған икән. Чоңи арип хоҗа, кичики һүсән хоҗа икән. Арип хоҗа содигәрчилик қилип русийәниң шәмәй, санкит-петирбург шәһәрлиридә турған икән. Һүсән хоҗа қәшқәр вә ғулҗида турған икән. Һүсән хоҗа мениң бовам болиду.

Ғулҗиниң қазанчи мәһәллисидики қазанчи мәсчити, өзбек мәсчити, өзбек мазири вә 1910-йилларда һәрәмбағда қурулған дохтурхана қатарлиқлар имам хоҗа вә һүсән хоҗа қатарлиқ бовилиримниң нами билән мунасивәтлик.

Анам тәрәптики бовам адил хоҗа болуп, ғулҗида әлихан төрәмләр билән туғқанчилиқи бар кишиләрдин иди.

Дадам әхмәт хоҗа аилимиздә алий мәктәпкичә оқуған мәлуматлиқ киши иди. У 1940-йиллардики или инқилаби вә униң нәтиҗисидә қурулған шәрқий түркистан җумһурийитидә муһим хизмәтләрни атқузған киши иди. Дадамниң сөзләп беришичә, бизниң аилә содигәр аилиси болғачқа, иқтисадий асасимиз күчлүк икән. Шуңа миллий армийәгә қорал сетивелиш ишида бир қетимда 3 миң туяқ қой һәдийә қилған икән.

Униңдин башқа, бизниң аилә җәмәтимиздин миллий инқилаб мәзгилидә 16 киши шеһит болған икән. Уларниң ичидә анамниң чоң акиси сәдридин тағам һәрәмбағ урушида шеһит болған болуп, полковник дәриҗилик һәрбий киши икән. 1960-Йилларда ғулҗида қәбрә йөткәш болғанда мән оннәччә яшта идим. Чоңларниң мәрһум сәдридин тағамни өз ичигә алған 16 шеһит туғқинимизниң қәбрисини көчүргәнлики һелиму есимдә.

Дадам 1950-йиллардин кейин сода-санаәт саһәсидә хизмәт қилди. Мән 1952-йили туғулуптимән. Әмма 1956-йилидин кейин дадам ‛йәрлик милләтчи‚, ‛буржуа унсур‚, ‛ривизийонизмчи‚, ‛партийәгә қарши унсур‚ дегәндәк қалпақлар билән тартип чиқирилип көрмигән күни қалмиди.

Һелиму есимдә, 1968-йили ‛мәдәнийәт инқилаби‚ таза әвҗигә чиққанда қизил қоғдиғучилар анам билән биз 6 балини өйимизниң бир ашханисиға солап қойған иди. Шу күни улар өйимизгә бесип кирип, анамни сөрәп чиқип қаттиқ уруп-чәйләпту. Өйдә йошуруп қойған алтун-көмүшләрни тапшур дәп қаттиқ қийнапту.

Анам шу қетимлиқ зәрбидин кейин 9 ай орун тутуп йетип қалди-дә, ахири бу дуня билән хошлашти.”

(Давами бар)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.