“Qarghishim” tegken oghri

Ixtiyariy muxbirimiz abduweli ayup
2017.10.03
urumchi-sheherlik-1-turme-2.jpg Ürümchi sheherlik 1-türme. 2014-Yili 24-séntebir, ürümchi.
RFA

Ürümchining soghuq bir dékabir axshimi idi. Her kündikidek pütün ezayim qichiship uxliyalmay turup kettim. Birdem ishikning qirigha dümbemni suwap qashlinip bolghandin kéyin güpüldep sésiq puraq chiqiwatqan xalada asta yuyundum. Jalaqlap titrep turup anam tikip bergen tambalni kiydim. Gerche bir dostum gundipaygha yol méngip bir qur yéngi ich kiyim kirgüzüp bergen bolsimu, uni shah mamut dégen mehbusqa bérip kona tambalni kiyip yürettim. Tizimdin éship turidighan bu tambalni bashqilar da'im mesxire qilishatti.

Bundin 38 yil burun opalda, mushundaq bir soghuq kéchide, aghriqtin qiynilip, tongup uxliyalmighan ikenmen. Anam shu zulmet kéchisi dolisidiki xurjun'gha zakilirimni sélip, bir qolida méni quchaqlap yene bir qolida doxturxana aldidiki yoldin ot yéqish üchün chawar tergen iken. Bu kéche men ürümchide, yene shundaq achchiq soghuq, yene bir merez késel qiynap uxlatmaydu.

Anamning déyishiche, ikki yashqa kirgiche késeldin saqiyalmay quchaqtin chiqalmighan ikenmen. Kéyin saqaydim, emma chong bolghanche anamdin uzaqlap kettim. Belkim bu kéche, shu baghri qan anam méni tongup qalghanmidu, aghrip qalghanmidu, dep yene uxliyalmidi, belkim baghrigha bésip, chawar térip issitalmaydighan yiraq bir yerde bolghinim üchün, 38 yil burunqi héliqi zulmet kéchidikidin bekrek puchlan'ghandu.

Öktebirning otturilirida yuqturuwalghan qichishqaq dora bérilmigech saqaymay üch aydin béri tüzük uxlap baqmighan idim. Pichilip ketken qoltuq, téqimlirim we qashlap yara bolup ketken ezalirim heqqide heptide bir kiridighan “Doxtur” gha dédim. Körsetkili bolidighan hemme yérimni qaysi gundipay kamérigha kirse échip körsitip derd éytip boldum. Ular sorighan boldi-yu, kari bolmidi. Doxturning dorisi mehbus nerim aghriydu dése oxshash, shu üch-töt xildin ashmaytti.

Zeherdek soghuq suda yuyun'ghandin kéyin qichishiq bir az bésiqqandek boldi. Nöwetchilikte turghan bolup namaz oqup du'a qilishqa bashlidim. Bu méning yiraqtiki anamgha we yürek pariliridin juda bolghan anilargha qilip béreleydighan birdin bir ishim idi. Allahqa yalwurdum, balisining ismi chiqip bolghuche yighisi téshigha chiqip kétidighan mungluq anilar üchün, héch kimge tuydurmay ünsiz yash tökidighan dadilar üchün uzaq-uzaq du'a qildim. Peqet namaz oqughandila özümni qamaqtiki yégane Uyghur mehbus emes, gürüldep tekbir éytiwatqan bir jama'etning ezasidek hés qilip xatirjem bolup qalattim.

Tuyuqsiz qorsiqimgha tegken qattiq bir tépik bilen püklinipla qaldim. Men néme bolghanni angqirip bolghuche yene bir kéchilik nöwetchi kélip manga peshwa atqan oghrini bésiqturdi. Jédelni kaméradin körüp turghan gundipaymu peyda boldi. Kamér bashliqi özi bir terep qilidighan bolup gundipayni ketküzgen boldi. Néme bolghanni uqalmidim, quliqimda peqet égiz boy tunggan oghrining “Méni qarghap toxtimaywatidu” dégini yangrap turatti. Qichishqaq qiynighan az kelgendek bikardin tayaq yiginim éghir kélip bir kéche köz yummudum.

Etisi etigende kamér bashliqi yighin achti. Yighinda tunggan oghri jédelning sewebini manga artti. U namaz oqup qarghighanliqim üchün manga hujum qilghanimish. Towa, namazda aghzimning toxtimay midirlishi uninggha qarghighan bolup tuyuluptu. Uning éytishiche, men yaman gep we yaman ish qilmaymishmen, besh waqit namaz oquydikenmen, shunga méning qarghishlirim bekrek ötermish. Qarghap ketkinim üchün tepkenmish méni.

Uning néme dewatqini emdi éniq boldi. Kündüzde u qamaqxana tarqatqan samsaqni tambiligha yoshuruwatqanda körüp qalghan idim. Özümni tutalmay qaqaqlap külüp tashlishim seweblik hemmeylen uning bu sirini körüp qalghan idi. Herqanche amraq bolsimu uning samsaqni tambalgha yögep saqlap yiyishi manga qiziqarliq tuyulghan idi. Shu sewebtin bashqilarning mesxirisige qalghan ma shiyawgang derdini kéchide aptu.

Namaz oqughanliqimning bilinip qalghinidin bek qorqtum. Bu seweblik jazalinishim éniq idi. Adette namaz oqughanliq bayqalsa putqa on kiloluq kishen sélinip, ishkellen'gen qol bilen put chétip qoyulatti. Bu halda ne eplep tamaq yégili, ne qamliship teret qilghili bolmaytti.

- Abduwelining namaz oqughinini qandaq bilisen, men Uyghurlar bilen yigirme yilgha yéqin ishlidim, ejeb men bayqimidimghu?- dep soridi kamér bashliqi, méni “Namaz oqudi!”, dep shalini chéchiwatqan shiyaw madin.

- Men musulman, besh waq namazning qerelini bilimen. U künde besh qétim héch kimge gep qilmay jimip kétidu, yuyunushtin burun éghzi burnigha su alidu. Namaz oquydighan ademning qilidighan ishi bu!- dédi, shiyaw ma öz gépini quwwetlep.

Kamér bashliqi xitay yéngisheher rayonigha mu'awin sékirtar bolghan kishi bolup, kamérida men bilen eng köp paranglishatti.

- Bu kamérida 18 kishi bar. Sen bir ademning déginige qarap abduwelini namaz oqudi dep doklat qilghili bolmaydu, héch qaysimiz undaq dep sanga guwahchi bolmaymiz, eger sen shundaq doklat qilmen déseng meyling, bizmu séning tünügün kéche adem urghiningni doklat qilimiz, buninggha hemmeylen guwahchi, buning ispatini kaméradinmu tapqili bolidu, - depla gepni kesti kamér bashliqi.

Qarghishim tutqan bolsa kérek, kamér bashliqi shu küni kechte shiyaw mani jazalap sémunt pulda yétishqa buyrudi. Uning kariwattiki ornigha men chiqtim. Qamaqqa kirgen töt aydin buyan tunji qétim muzdek sémunttin qutulup kariwatta yatqan shu kéche bedinim qichishqannimu tuymay xatirjem uxlap kétiptimen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.