Абдурәһим әйса пүткүл русийәдә, җүмлидин оттура асия районида ғайәт зор сиясий вә иҗтимаий өзгиришләр йүз бериватқан пәвқуладдә бир дәврдә алмута областиға қарашлиқ ғалҗат йезисида дуняға кәлгән иди.
Мәрһум низамидин һүсәйин әпәнди 1998-йили 3-айниң 3-күни давалиниш үчүн өйигә қоюп берилип, бир айдин кейин бу дуня билән видалишиду.
Мәрһум низамидин һүсәйин әпәндиниң уйғур сәрхиллири билән болған мунасивити вәтән вә милләткә болған мәсулийәт һәм виҗданни алдинқи шәрт қилған иди.
Абдуғопур шаптол дамолла 1930-йиллардики миллий инқилаб дәвридә қәшқәрдики қозғилаңчилар рәһбәрлириниң арисиға низа-зиддийәт териған.
1995-Йилиниң яз айлирида тарихчи турғун алмас туюқсизла мәрһум низамидин һүсәйинниң өйигә кирип келиду.
1980-Йилларниң ахирлириға кәлгәндә йеңи әвлад уйғур яшлири ичидә вәтән тарихини қайта өгиниш қизғинлиқи көтүрүлиду.
1997-Йили 3-айда 70 яштин ашқан мәрһум низамидин һүсәйин әпәнди қолға елинип үрүмчидә йепиқ сот ечилған.
Сәидийә дөлити йиқилғандин кейинки бирқанчә әсирлик җәрян кейинки оттура әсирләр уйғур тарихиниң әң қараңғу сәһипилирини тәшкил қилиду.
1980-Йиллар мәрһум низамидин һүсәйинниң һаятидики пүткүл зеһний күчини қәләм күришигә беғишлиған, уйғур тарихи бойичә язған бир йүрүш йирик әсәрлири билән йеңи бир әвлад уйғурларни өз тарихи һәққидә қайта ойлинишқа сәпәрвәр қилған йиллар болди.
Мәрһум низамидин һүсәйин әпәнди уйғур диярида кәм учрайдиған «йәр асти кутупханиси» ни бәрпа қилған иди.
1979-Йили 4-айда «шинҗаң гезити» идарисигә қайтип кәлгәндә чач-сақаллирини қиро басқан 60 яшлиқ пешқәдәмгә айланған иди.
1980-Йили 8-айниң 2-күни қағилиқ-тибәт ташйолиниң сериқ даван дегән җайида йүз бәргән қанлиқ вәқә қағилиқтин таки қәшқәргичә болған районларниң вәзийитини бирдинла җиддийләштүрүветиду.
20 Йиллиқ түрмә вә қачқунлуқ һаяти низамидин һүсәйин әпәндиниң ана тупраққа вә хәлқигә болған муқәддәс сөйгүсини суслаштуралмиған.
1970-Йилларниң ахирқи мәзгилигә кәлгәндә хитайда мав зедоң дәври ахирлишип, йеңи бир дәврниң пәрдиси ечилиду.
1970-Йиллардики 10 йил мәрһум низамидин һүсәйин әпәндиниң һаятида өз салаһийитини йошуруп яшашқа мәҗбур болған турғун йиллар иди.
Низамидин һүсәйин 1970-йиллардин кейин үрүмчигә анчә йирақ болмиған санҗиниң тағлиқ йезилирида өз салаһийитини йошуруп яшашқа мәҗбур болиду.
1970-Йилиниң яз айлирида қәшқәрдин қара машина билән үрүмчигә қечип кәлгән низамидин һүсәйин сиясий атмосферасини җиддийчилик қаплиған бу шәһәрниң шавқунлуқ қойниға йәнә кирип келиду.
Қарақилчин түрмисидики тузақтин аман қалған низамидин әпәнди бу дәһшәтлик җәһәннәмдин чоқум қечип қутулуш ирадисигә келиду.
1960-Йилларниң ахирлирида мәһбус низамидин һүсәйин маралбешидики қарақилчин түрмисидә һаятидики әң қабаһәтлик йилларни өткүзиду.
Низамидин һүсәйин әпәнди 1966-йили 4-айда бала-чақилири билән бирликтә бейҗиң әтрапидики лугочяв түрмисидин чиқирилиду.
Низамидин әпәнди 1960-йилларда бейҗиңдики мәшһур лугочяв түрмигә аилиси билән бирликтә қамалған бирдин-бир уйғур мәһбус иди.
1964-Йилиниң ахирлири җәнубта йошурунуп туруш мумкинчилики қалмиған низамидин һүсәйин бала-чақилирини елип үрүмчигә тәвәккүл қилип келиду.
Маңа иккинчи қетим сот ечилғандин кейин толуқ бир ай өтүп кәткән болсиму, һеч бир һөкүм чиқмиди.
Мәрһум низамидин һүсәйин әпәнди 1960-йиллардики түрмә һаяти вә хитай түрмисидин тәкрар-тәкрар қечиш вәқәлири һәққидә тәпсилий мәлумат бериду.
Низамидин һүсәйин әпәнди қачқунлуқ қисмәтлири вә һаятини доға тикип алған тәвәккүлчилик қәдәмлири һәққидә тохтилиду.
Бәзидә бир қанчә айда бир қилинидиған қан, шөлгәй вә тәрәт тәкшүрүш маңа пәқәт ғәлитә билинмәптикән.
Низамидин һүсәйин «шинҗаң гезити» идарисидә «әшәддий оңчи вә йәрлик милләтчи» дегән қалпақ билән уда бирқанчә ай күрәшкә тартилғандин кейин, рәсмий қолға елиниду.
