Biếu xén trong dịp Tết của người Việt ở trong nước


2006.01.24

Phương Anh, phóng viên đài RFA

Thế là chỉ còn vài ngày nữa là đến Tết Nguyên Đán. Trong những ngày cuối năm bận rộn chuẩn bị cho 3 ngày Tết, một việc không thể nào thiếu trong dịp Tết là quà biếu xén. Đây là tập tục rất quí của người Việt chúng ta vì nói lên lòng kính trọng các bậc trưởng thượng, hoặc để bày tỏ lòng biết ơn ông bà, cha mẹ, thầy cô và những người giúp đỡ mình trong năm.

NewYear_shopping_150.jpg

Thế nhưng, với thời điểm hiện nay ở Việt Nam, việc biếu xén quà cáp trong dịp Tết lại trở thành mối lo canh cánh cho khá nhiều gia đình vì nó trở thành chuyện bắt buộc phải có. Không những vậy, việc biếu quà Tết này đã trở thành hiện tượng “hối lộ” một cách công khai. Trong mục Câu Chuyện Hàng Tuần hôm nay, mời quí vị nghe những chuyện liên quan đến việc biếu quà Tết này.

Biểu hiện tình cảm

Thưa quí vị và các bạn, vào cuối năm 2001, các cơ quan chức năng nhà nước đã ban hành qui định nghiêm cấm cán bộ, công chức nhận tiền, quà biếu không đúng chế độ, chính sách. Đã có rất nhiều ý kiến quanh việc này và đa số đều cho rằng, ở Việt Nam, qui định này chẳng có ai thi hành cả.

Gần đây nhất, vào đầu tháng 12 năm 2005, Đài Tiếng Nói Nhân Dân thành phố Hồ Chí Minh cũng có bài bình luận về việc thực hành tiết kiệm trong dịp Tết, trong đó, có nhấn mạnh đến chuyện các cơ quan nhà nước lợi dụng dịp lễ Tết lấy tiền tập thể để mua quà biếu xén nhau…

Việc này diễn ra một cách công khai và hầu hết đều lập luận rằng đây là biểu hiện tình cảm. Đối với các danh nghiệp tư nhân cũng vậy. Bất kỳ doanh nghiệp nào muốn không gặp khó khăn và trở ngại thì đều phải theo qui luật ấy. Chúng ta hãy nghe anh Nguyễn Văn Vy, giám đốc một cơ sở chuyên sản xuất các nguyên liệu làm album, có trụ sở ở quận Phú Nhuận, Sài gòn cho biết:

“Chuyện này tự nhiên thôi.. nó quá bình thường rồi, ai mà bước vô lãnh vực kinh doanh thì đều phải như vậy, chuyện quà cáp là chuyện nhỏ, còn nhiều chuyện bự hơn nữa. Tuỳ theo mỗi người, người ta thích cỡ nào, thì mình phải chiều theo như thế, nếu mình ngoại giao lớn hơn, thì phải biếu xén lớn hơn, có vậy thôi.

Chuyện này tự nhiên thôi.. nó quá bình thường rồi, ai mà bước vô lãnh vực kinh doanh thì đều phải như vậy, chuyện quà cáp là chuyện nhỏ, còn nhiều chuyện bự hơn nữa. Tuỳ theo mỗi người, người ta thích cỡ nào, thì mình phải chiều theo như thế, nếu mình ngoại giao lớn hơn, thì phải biếu xén lớn hơn, có vậy thôi.

Thực sự, có những cán bộ nào mạnh dạn nói đến quà cáp, thì lại càng dễ xử hơn với những cán bộ làm ra vẻ không màng quà cáp…bởi vì luật pháp của mình nó quái đản lắm, không rõ ràng, cho nên, theo tôi, biếu xén đôi khi là điều thuận lợi cho việc làm ăn.”

Khi được hỏi về qui định nghiêm cấm nhận quà biếu của chính phủ, anh nói: “Thực tế thì ở nước ta hiện nay, trên nói thì cấp dưới không nghe, chuyện gì cũng vậy, luật pháp mình nói một đằng nhưng làm một nẻo, chuyện đó rất là thường…ra điều này điều kia, nhưng nói chung là hầu hết, chẳng ai quan tâm đến chuyện đó.”

Ông Cao Văn Hoàng, làm việc cho một công ty xây dựng tư nhân. Hiện là quản đốc, trông nom và xem xét các công trường đang được thi công ở quận Hai, Sàigòn, thì nói:

“Vấn đề quà cáp, lễ Tết cho cha mẹ, anh em, bạn bè thì tùy hoàn cảnh, ai cũng chấp nhận được, nhưng ngoài xã hội, chúng tôi là những người trực tiếp làm cho công ty này, công ty kia, thì đối với những người lãnh đạo, chúng tôi làm ăn, chúng tôi cũng phải nghĩ đến họ…phải mua chai rượu một vài trăm ngàn cho giám đốc, hoặc cho phòng này, phòng kia…vì Tết đến rồi.

Người ta hay nói rằng: ngầm hiểu trong đó là tham nhũng, hay hối lộ. Cái điều đó là đúng bởi vì ai cũng như vậy. Báo chí, đài nói rất nhiều, nghiêm cấm chuyện quà cáp, nhưng đó là một cách, còn chúng tôi làm ăn thì xã hội như vậy, biết làm sao được. Cái đó nó trở thành tiền lệ từ bao năm nay, luôn luôn xảy ra như vậy…”

Gánh nặng

Đối với các nhà doanh nghiệp tư nhân thì như thế, còn riêng với người dân bình thường, sống nhờ vào số tiền khiêm tốn cố định hàng tháng thì vào các dịp lễ, Tết, chuyện quà cáp là một điều hết sức băn khoăn. Chúng ta hãy nghe chị Lệ Trâm, hiện cư ngụ ở Tân Bình, Sài gòn tâm sự:

“Năm nào cũng vậy, thực sự thì em cũng chẳng dư dả gì, nhưng ngày Tết thì bắt buộc phải có cho các cô giáo….tại vì ai cũng vậy. Hồi trước thì em có một cháu thôi, bây giờ thì có hai cháu nên quà biếu xén phải nhiều hơn. Em nghĩ chuyện ấy là tùy lòng hảo tâm của mình, nhưng em thấy ai cũng có, chứ không phải một mình em.

Khi mua quà biếu, em cũng phải so đo tính toán lắm, chẳng hạn như tiền biếu là bao nhiêu, thời buổi bây giờ khó khăn lắm nên phải tính toán cho kỹ, nếu mình cho ít quá thì sẽ có cảm giác như con mình không được chăm sóc đàng hoàng. Cho nên phải cố gắng làm sao cho quà có “trọng lượng” một chút…Cuối năm tổng cộng quà Tết cho các cô giáo của hai con em là khoảng 500 ngàn, trong khi lương của em một tháng chỉ được khoảng 1 triệu rưỡi…”

Năm nào cũng vậy, thực sự thì em cũng chẳng dư dả gì, nhưng ngày Tết thì bắt buộc phải có cho các cô giáo….tại vì ai cũng vậy. Hồi trước thì em có một cháu thôi, bây giờ thì có hai cháu nên quà biếu xén phải nhiều hơn. Em nghĩ chuyện ấy là tùy lòng hảo tâm của mình, nhưng em thấy ai cũng có, chứ không phải một mình em.

Thưa quí vị và các bạn, trong những ngày giáp Tết, quà biếu tràn ngập thị trường. Từ những giỏ quà trị giá từ 100 ngàn cho đến hàng triệu trở lên, được bày bán ở khắp nơi tại các đô thị lớn. Trong các siêu thị lớn của Sàigon và Hà Nội như Metro, Intimex, Fivimart, quầy hàng bán quà tết được bày ngay cửa vào.

Đó là chưa kể đến những nơi bán các loại rượu giá từ vài chục nghìn cho đến vài trăm nghìn, có chai lên đến cả hàng triệu như trên đường Nguyễn Tri Phương, Chợ Cũ ở Sàigòn, hay ở chợ Hàng Da ở Hà Nội…

Những khách mua rượu “xịn” thường là những người mua để biếu các quan chức vì dễ dàng gói trong giấy cho kín đáo. Thế nên, nếu có qui định cấm nhận và tặng quà, thì bằng cách này hay cách khác, kể cả người biếu lẫn người nhận, phải tìm cách tránh cho khỏi bị cho là tham nhũng, hối lộ…

Quy chế nghiêm ngặt

Tuy nhiên, ở một vài công ty của nước ngoài, có trụ sở ở thành phố Hồ Chí Minh, như công ty S & J Johnson, chuyên sản xuất các chất tẩy rửa có mùi thơm, thì lại áp dụng qui chế rất nghiêm ngặt về việc quà biếu trong dịp Tết, anh Phạm, trợ lý giám đốc kỹ thuật cho biết:

“Tết thì công ty của tôi không được nhận quà của bất kỳ ai hết.. và công ty cũng không gửi cho ai cả, vì chúng tôi theo luật của công ty mẹ bên Mỹ…Và tụi tôi cũng không nhận quà của người khác. Đó là luật của công ty.

Trong trường hợp các nhà cung cấp họ gửi quà trực tiếp, thì các quà đó sẽ lưu lại, và làm thành những món quà nhỏ, để khi công ty có tiệc cuối năm thì có trò chơi… ai trúng được trò chơi, thì được các món quà nhỏ đó, cho tất cả các nhân viên, cho mọi người…Không một nhân viên nào nhận quà từ những người khác.”

Thưa quí vị và các bạn, cũng theo lời anh Phạm cho biết, thì những công ty nước ngoài đều có chính sách nghiêm cấm về việc nhận và tặng quà rất ngặt. Trong thực tiễn của cuộc sống, việc biếu xén quà cáp trong các dịp lễ, Tết để thể hiện tình cảm là điều tốt…

“Biếu xén” và “hối lộ”

Bạn nghĩ gì về việc này? Xin email về Vietnamese@www.rfa.org

Nhưng ở Việt Nam hiện nay, chuyện này đã trở thành thông lệ bắt buộc “phải có coi sao cho được” của người cấp dưới với cấp trên, của những ai muốn công việc của mình trong năm mới được tiếp tục trôi chảy, hoặc của những ai muốn củng cố địa vị của mình được vững chắc hơn…

Từ việc “biếu quà Tết” sang chuyện “hối lộ” chỉ cách nhau trong gang tấc. Thật khó phân biệt đâu là quà Tết, đâu là quà “hối lộ”. Thế nên, dù cho nhà nước Việt Nam có ra hết nghị định này đến nghị quyết kia đi chăng nữa, cũng khó mà ngăn cản được tệ nạn này, như một người dân than thở:

“Em thấy là phải cả đôi bên, có người cũng không muốn nhận, nhưng người biếu thì cũng cứ muốn biếu, cho nên chuyện nhà nước nghiêm cấm lệnh như trên ti vi, báo đài nói, thì cũng khó mà thi hành được.”

Sang năm mới, mong rằng chuyện “quà cáp” ở Việt Nam sẽ được cải thiện, và biết đâu, các cơ quan, các doanh nghiệp thuộc nhà nước lẫn tư nhân, sẽ tìm ra phương cách mới, và hiểu biết định nghĩa rõ ràng giữa hai hành động “ biếu xén” và “hối lộ”. Phương Anh xin dừng nơi đây, hẹn gặp lại quí vị và các bạn trong chương trình kỳ sau.

Nhận xét

Bạn có thể đưa ý kiến của mình vào khung phía dưới. Ý kiến của Bạn sẽ được xem xét trước khi đưa lên trang web, phù hợp với Nguyên tắc sử dụng của RFA. Ý kiến của Bạn sẽ không xuất hiện ngay lập tức. RFA không chịu trách nhiệm về nội dung các ý kiến. Hãy vui lòng tôn trọng các quan điểm khác biệt cũng như căn cứ vào các dữ kiện của vấn đề.