Sài Gòn trước giờ “cách ly toàn xã hội” 01/4/2020

Thôi thì “cong mềm mại” như thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng tốt. Tối 31/3/2020, ông Phúc giải thích thêm về mệnh lệnh “Cách ly toàn xã hội” đã được ban hành vào buổi trưa như sau: “Cách ly toàn xã hội không phải là phong tỏa đất nước. Mặc dù mệnh lệnh buổi trưa nêu rõ "gia đình cách ly với gia đình, thôn bản cách ly với thôn bản, xã cách ly với xã, huyện cách ly với huyện, tỉnh cách ly với tỉnh" và nơi công cộng chỉ được tập trung không quá hai người, vận chuyển hành khách công cộng dừng toàn bộ.. thì không nghi ngờ gì nữa, các cách nói “giãn cách xã hội”, “phong tỏa toàn quốc” hay “cách ly toàn xã hội” chỉ chứng tỏ tiếng Việt Nam giàu và đẹp. Một nội dung có thể được diễn đạt bằng rất nhiều cách, thể hiện rất nhiều sắc thái. Để hiểu được nó đầy đủ không chỉ cần khả năng ngôn ngữ mà còn phải có cái mũi thính để ngửi ra được những cái mùi tinh tế khó nhận biết của vận động xã hội và chính trị trong bối cảnh hiện tại-thường thì chúng được che giấu rất khéo léo.

Không sao, ông bà ta đã dạy từ rất xưa: “Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài”. Dân Việt Nam quen nhìn hình đoán chữ nên trước giờ vẫn cực kỳ nhạy cảm với thời cuộc.

Ngay sau khi tin cách ly toàn xã hội được đăng trên mặt báo, trong khắp các văn phòng đang còn thưa thớt người làm việc theo chủ trương giãn cách đã có từ hơn 1 tuần trước đó, mọi người lập tức gọi điện về thông báo và dặn gia đình đi mua thức ăn tích trữ cho ít nhất hai tuần.

Bắt đầu từ 2h chiều, dân ùn ùn đổ đến các chợ lớn và siêu thị vét hàng. Nhiều nhất là gạo, mì gói và đồ hộp. Những xe đẩy chất đầy hai ba thùng mì gói, bốn năm túi gạo (loại 5kg), nước mắm và dầu ăn la liệt trước cổng, nhân viên giao hàng ướt đẫm mổ hôi. Hàng dài phải đến 50 người xếp san sát trước lối vào, không còn bất cứ khoảng cách tối thiểu 2 m nào nữa. Nhân viên siêu thị chỉ cho từng nhóm vào và liên tục phát loa kêu gọi khách hàng an tâm, cũng như trấn an rằng chỉ đóng cửa khi nào hết khách, thay vì đến 22 h như mọi khi. Hàng hóa được kéo ra chất đầy ăm ắp các kệ hàng, nhiều gấp ba bốn lần ngày thường. Gạo và mì thì xếp thành dãy ra cả lối đi. Ngay trước các quầy tính tiền là hàng chục thùng trứng cao ngất. Không một quầy hàng nào vơi bớt, bất kể rau củ quả, thịt, cá, sữa, bia, nước ngọt, tã, giấy vệ sinh hay nhu yếu phẩm khác. Bảng thông báo siêu thị vẫn hoạt động bình thường từ 8h -22 h các ngày từ sau 01/4 dán khắp nơi. Tuy vậy, cơn sốt mua tích trữ vẫn hừng hực.

Trong lúc đó, phe “bình tĩnh sống” ngồi cười, giễu cợt hỏi “phe tích trữ” rằng số mì gói mua tuần trước (khi có lệnh đóng quán sá, tiệm ăn…) đã ăn hết chưa. Và… đã đi khám trĩ chưa.

Reuters

Các chợ đầu mối lớn trong trung tâm Sài Gòn như chợ Bà Chiểu, chợ Thị Nghè… dân cũng rùng rùng đi mua. Riêng tại chợ Phùng Hưng quận 5, chỉ vài tiệm chạp phô lớn là nghe phong thanh, còn hầu như tiểu thương đều ngơ ngác không biết.

Chợ Phùng Hưng (còn có tên gọi là chợ Thủ Đô) là khu chợ nổi tiếng của Chợ Lớn với phong cách ban ngày là chợ thực phẩm, chiều tối là chợ ăn vặt đêm. Dãy phố chợ ba tầng đặc sắc viền hai bên con đường Xã Tây, tầng trệt để buôn bán, hai lầu trên là kho hàng và nơi ở. Đây là khu người Hoa nên các món ăn vặt đặc trưng như khổ qua cà ớt (khổ qua, cà tím, ớt sừng nhồi chả cá, cắt khoanh chiên giòn, ăn cùng nước hầm thanh ngọt cực kỳ ngon miệng-ở đây có một xe khổ qua nhỏ ghi biển “Khổ qua cà chớn” biến thể từ cà ớt), bánh bá trạng, cháo trắng, há cảo, sủi cảo… khách ngồi ăn kín chỗ. Hôm nay khách vắng hơn hẳn. Nhiều tiểu thương nói có nghe khách bàn tán chuyện cách ly nhưng không biết cụ thể ra sao, cũng không thấy Ban quản lý chợ thông báo. Nhiều người hỏi “Cách ly là từ 12h đêm ngày mai mình hông bán hả? Hông bán một ngày hả? Ban đêm không bán còn ban ngày vẫn bán phải hông?”.

Đến 9h 30 ngày 32/3/2020, có một tin nhắn từ UBND TP HCM: “UBND TP khẳng định hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện ích hoạt động bình thường. Thực phẩm, hàng hóa thiết yếu dồi dào, đảm bảo nhu cầu mua sắm của người dân. Đề nghị người dân chấp hành nghiêm yêu cầu, không tập trung đông người, không ra khỏi nhà khi không cần thiết”.

Từ 1 tuần nay những động thái chuẩn bị cho việc “cách ly toàn xã hội” đã rất rõ ràng như các công sở-tư sở chia ca người làm việc online để đảm bảo số người làm việc nếu có một ca dính COVID-19, hoặc để đảm bảo không gian làm việc cách xa nhau tối thiểu 2 m. Hay lệnh đóng cửa các không gian công cộng và dịch vụ không thiết yếu (nhà hàng, quán bia, quán ăn, bida, gym, làm đẹp, cắt tóc..) từ chiều tối 24/3/2020. Tuy nhiên, vụ kịch biến hàng chục ca nhiễm chéo từ người thăm bệnh sang nhân viên y tế ở Bệnh viện Bạch Mai (ông Nguyễn Đức Chung nhận xét: COVID-19 từ Bạch Mai có thể lây lan ra khắp 30 quận huyện Hà Nội trong thời gian rất ngắn) đã đẩy hết sức nhanh tốc độ “phong thành”.

Với sự thiếu thốn trang thiết bị y tế và nhân viên y tế của Việt Nam, nếu số ca nhiễm “toang” như các nước châu Âu, thảm họa sẽ xảy ra, người chết sẽ hàng loạt, nền kinh tế và-đặc biệt là-chế độ chính trị sẽ sốt-ho-khó thở. Cho nên ngay từ đầu chính phủ Việt Nam đã siết hết sức chặt các chiếc khóa phòng dịch. Nhưng, với bản tính xốc nổi hời hợt của phần đông người Việt, nếu chỉ mới hơn 200 ca nhiễm mà đã “phong thành” như khi các nước có trên 1.000 ca nhiễm, thì sẽ gây nên những rúng động vô ích, gây hoảng loạn và làm bùng phát thêm tin đồn “giấu dịch”. Hoặc sẽ có những phản ứng ngược lại là bất chấp hết, không tuân thủ khuyến cáo y tế gì nữa, “lở rồi cho ghẻ luôn” một thể.

Cho nên, cứ dần dần từng vài ngày một, chiến thuật lạt mềm buộc chặt đã rất thành công. Sự thật về số người tử vong quá khủng khiếp ở các nước Âu Mỹ vốn giàu có hơn đã đập vào mặt người dân Việt Nam hơn bất kỳ khuyến cáo nào. Cho nên, sau cơn sốc đầu tiên khi đóng cửa quán ăn nhà hàng, đến giờ người dân hầu hết đều ủng hộ việc phong tỏa để ủng hộ việc dập dịch thật nhanh chóng và triệt để.

Tuy vậy, với những nhận định không thay đổi của các chuyên gia dịch tễ thế giới, những người lạc quan nhất vẫn tin rằng với khí hậu nóng bức (đặc biệt ở phía Nam), thói quen sống ngoài bầu không khí thoáng đãng và nhiều gió trời, ít dùng máy lạnh phòng kín toàn thời gian, thói quen giao tiếp không bắt tay, ôm hôn, chạm cơ thể… virus sẽ khá khó sống và lây lan. Có một bằng chứng tuy chưa thể chứng minh nhưng rất nên được quan tâm là cho đến nay tại các chợ dân sinh của Việt Nam chưa có ca bệnh nào cả, mặc dù nguy cơ vô cùng cao: cả khách hàng lẫn tiểu thương đều rất vô tư để mặt trần, chen chúc mua bán, bốc hàng tay trần và toàn xài tiền mặt.

Đường phố vắng tanh cũng là cơ hội để sửa chữa. Ngay khi tôi ngồi viết những dòng này thì dưới tòa nhà, một nhóm công nhân đang hì hục vét cống. Từ một tuần nay, lề đường góc tòa nhà tôi ở bể tan nát do xe máy cứ lao lên đi tắt cũng đã được làm lại, thay gạch mới phẳng phiu. Nhiều con đường khác cũng đang được đổ nhựa lại trong đêm, làm lại lề. Một số tiệm ăn, cà phê… cũng tranh thủ sửa sang, trang trí lại.

Ngày mai 01/4 giá thịt heo hơi sẽ được “cương quyết đưa về 70.000 đ/kg” như cam kết của 15 doanh nghiệp cung cấp thịt heo đầu ngành với chính phủ. Chưa bao giờ giá thịt heo cao hơn mấy tháng vừa qua, lên đến 250.000 đ/kg. Lương kỹ sư mới ra trường mua được 18 ký thịt heo! Đến nỗi dân mạng Việt Nam chế ngay mấy cái ảnh đám cưới không bưng mâm quả trịnh trọng mà bưng một mâm thịt heo. Nên giờ thịt heo mà rẻ đi thì thật là tin tốt giữa mùa COVID.

Thôi thì trong nguy có cơ, ngồi nhà, làm việc online hoặc học hành thêm, xem vài bộ phim chưa được xem, chăm sóc sửa chữa nhà cửa, dạy con, và nướng thịt ăn… cũng là hạnh phúc lắm lắm trong mùa dịch này rồi.

Cuối cùng, để quý vị đừng quá lo lắng: Những người bán vé số đang được khá nhiều doanh nghiệp và người dân tặng tiền và chăm lo phần ăn. Người lao động bị mất việc thấy có chỉ thị được hỗ trợ 1.000.000 đ/tháng. Phần còn lại, tôi tin nhà thờ, chùa chiền, các cơ sở tôn giáo sẽ cưu mang họ như trước giờ vẫn vậy, vẫn hơn hẳn nhà nước trong việc này.

* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do