Ủy Ban Bảo Vệ Lưu Vực Sông Đồng Nai
2009.02.02
Tuy nhiên họat động sản xuất công nghiệp tập trung đó với bao xả thải không qua xử lý là nguyên nhân chủ yếu khiến dòng sông Đồng Nai bị ô nhiễm trầm trọng. Mức độ báo động đến nỗi vào cuối năm qua, thủ tướng chính phủ Việt Nam phải có quyết định cho thành lập Ủy Ban Bảo Vệ Lưu Vực Sông Đồng Nai gồm các tỉnh thành nằm trong lưu vực dòng sông lớn đó để họ chung tay ngăn chặn các tác nhân gây ô nhiễm và có biện pháp khôi phục dòng sông.
Phải đánh giá cho được cái nguồn gây ô nhiễm trên lưu vực sông Đồng Nai, tại vì cũng như các hệ thống sông nhánh như sông Thị Vải, sông Sài Gòn, một số sông khác trên lưu vực này thì xác định cái nguyên nhân và mức độ ô nhiễm đến đâu
GS Lâm Minh Triết
Trong chuyên mục Khoa Học- Môi Trường kỳ này, Gia Minh trình bày một số thông tin về ủy ban đó.
Đường hướng hoạt động của Ủy Ban Sông Đồng Nai
Nếu gọi đầy đủ thì đó là Ủy Ban Bảo Vệ Môi Trường Lưu Vực Hệ Thống Sông Đồng Nai, còn nói gọn là Ủy Ban Sông Đồng Nai. Chính Thủ Tướng Việt Nam đã gặp đại diện 11 tỉnh thành thuộc khu vực để công bố về ủy ban này vào ngày 12 tháng 12 năm 2008.
Giáo sư Lâm Minh Triết, người đứng đầu Viện Môi Trường và Tài Nguyên (Đại Học Quốc Gia TP.HCM), trình bày một số đường hướng mà Ủy Ban Bảo Vệ Lưu Vực Sông Đồng Nai sẽ thực hiện để có thể hòan tất nhiệm vụ được giao.
GS Lâm
Minh Triết : Thứ nhứt
là phải đánh giá cho được cái nguồn gây ô nhiễm trên lưu vực sông Đồng Nai, tại
vì cũng như các hệ thống sông nhánh như sông Thị Vải, sông Sài Gòn, một số
sông khác trên lưu vực này thì xác định cái nguyên nhân và mức độ ô nhiễm
đến đâu, như thế nào.
Xác định được nguyên nhân rồi thì xây dựng kế hoạch bảo vệ,
xây dựng kế hoạch để triển khai, thí dụ nguyên nhân là do nước thải sinh hoạt của
đô thị và khu dân cư, rồi ô nhiễm do nước thải công nghiệp cũng như là khu công
nghiệp này kia nọ, thì có kế hoạch cụ thể để làm.
Tất cả những cái đó mang tính chất hệ thống và xem xét, đánh giá ưu tiên nào. Một là triển khai kế hoạch theo từng năm một, làm đến đâu và mức độ, tiêu chuẩn, mục tiêu đạt được mức độ nào. Cuối cùng tính toán cái nguồn thải lượng ô nhiễm lên sông Đồng Nai đó và tìm cách giảm thiểu thải lượng đó, để dần dần nguồn nước đó có thể tiếp nhận và tham gia quá trình làm sạch để trở lại trạng thái ban đầu của nó.
Tôi thấy nhà nước Việt Nam hiện tại đang hết sức quyết tâm để làm sao nó tương đối giữa phát triển kinh tế, vấn đề xã hội và vấn đề bảo vệ môi trường.
GS Lâm Minh Triết
Tất nhiên cái này là một chương trình lâu dài, mà phải làm. Tôi thấy nhà nước Việt Nam hiện tại đang hết sức quyết tâm để làm sao nó tương đối giữa phát triển kinh tế, vấn đề xã hội và vấn đề bảo vệ môi trường. Tôi nghĩ là theo cái định hướng phát triển bền vững.
Gia Minh : Mức độ thì càng ngày nó càng tăng thêm mà nếu như làm cứ đi theo những bước như vậy thì làm sao mà đáp ứng được yều cầu thực tế, thưa Giáo Sư?
GS Lâm Minh Triết : Không. Nó phải có những trường hợp đặc biệt, thí dụ những ô nhiễm trọng điểm, ô nhiễm đặc thù là phải giải quyết ngay hoặc cương quyết tố cáo những trường hợp đó. Tôi nói thí dụ như bây giờ nói xử lý nước thải công nghiệp, xử lý nước thải ở các khu công nghiệp, khu chế xuất, thật ra thì không phải tất cả những khu công nghiệp đều có khu xử lý nước thải tập trung. Bây giờ phải cương quyết làm điều đó. Trước nay thì có thể thời điểm nào đó mình kêu gọi đầu tư thì có vẻ lúc bấy giờ mềm hơn cái chuyện gìn giữ môi trường, nhưng bây giờ đã đến lúc phải theo luật và cân đối lại những chuyện kia như thế nào.
Tất nhiên cái này
không phải một sớm một chiều là cải thiện được ngay lập tức, vì cái này theo
kinh nghiệm của thế giới là dai dẳng, lâu dài và cực kỳ tốn kém, mà không làm từ
bây giờ, đợi khi nào đất nước Việt Nam giàu hơn nữa mới làm thì kẹt. Nhận thức
được cái này thì bây giờ đến lúc phải làm.
Người ta mong muốn làm ngay để có thể cải thiện ngay thì cái đó khó lắm, nhưng mà có định hướng rõ ràng, có chủ trương rõ ràng và có quyết tâm thì từng bước từng bước trong lúc kinh tế phát triển có thể là mình phải cân đối lại phát triển đến mức độ nào để có thể gìn giữ được cái bảo vệ môi trường và đồng thời cũng không có hạn chế việc phát triển kinh tế, xã hội. Đó là bài toán mà những nhà hoạch định chính sách đã nhận thức và có thể là có những đánh giá, nhận xét, tổng kết, để rồi rút ra những bài học thực tế.
Và nhân dịp cái này rất là thuận lợi là có tư cách pháp nhân bởi vì thủ tướng chính phủ đã có cái quyết định triển khai cái này. Thì đó là căn cứ pháp lý để có thể triển khai cái này mạnh hơn và hệ thống hơn.
GS Lâm Minh Triết
Thật ra trong thực
tế cũng đã làm rồi từ khi có cái chủ trương lớn của thủ tướng chính phủ,
người ta cũng đã nhận thức, đã làm được những phần, nhưng mà lúc đó thì chưa có
kế hoạch cụ thể, chưa có đầu tư thích đáng và chi phí, nhưng mà cái đó cũng rất
quan trọng vì người ta có thể tổng hợp lại, tổng kết lại để Uỷ Ban rút kinh
nghiệm là đã làm được những gì rồi và cái gì còn hạn chế, vì sao như thế này thế
kia.
Và nhân dịp cái này rất là thuận lợi là có tư cách pháp nhân bởi vì thủ tướng chính phủ đã có cái quyết định triển khai cái này. Thì đó là căn cứ pháp lý để có thể triển khai cái này mạnh hơn và hệ thống hơn.
Gia Minh : Giáo Sư nói là có cơ sở pháp lý nhưng mà vừa rồi có trường hợp công ty Vedan, rồi công ty Hào Dương ở Đồng Nai, mặc dầu người ta cũng đã nếu rất rõ như vậy nhưng mà cái xử lý cũng gặp nhiều trở ngại, thưa Giáo Sư?
GS Lâm
Minh Triết : Cái đó
là một thực tế. Vừa rồi tôi có dự phiên họp gọi là thực thi quyết định của cơ
quan chức năng nhà nước về vấn đề Vedan, thì có tổng kết một cái việc là Vedan
đã thực hiện chủ trương như thế nào và thi hành những vấn đề như thế nào, thì
ai ai cũng nhìn thấy được thiếu sót của mình và đã chấp nhận hay là có những
cái tích cực hơn trong việc chấp hành luật bảo vệ môi trường của Việt Nam.
Và
Vedan đồng ý đầu tư kinh phí, thứ nhứt là để bồi thường cái gọi là phí môi trường
và những dịch vụ khác, và đầu tư, cải tạo các hệ thống xử lý nước thải của họ bảo
đảm đạt xử lý đầu ra theo quy định hiện hành của nhà nước.
Thí đấy là giữa bên gọi là chủ đầu tư, tức là thí dụ các sở công nghiệp cũng như là nói chung là quản lý nhà nước về môi trường có sự hợp tác chặt chẽ và cùng nhau để có thể hỗ trợ nhau mà giải quyết vấn đề môi trường và đồng thời cũng để phát triển các doanh nghiệp đó trên đất nước Việt Nam mà nó lâu dài .
Ủy ban mới chuyên viên ít chưa có nhiều kinh nghiệm
Gia Minh : Vụ việc đó thì người ta cũng đặt vấn đề về giới khoa học đó, thưa Giáo Sư, thì nếu như có những thành phần cố tình giấu giếm rồi các nhà khoa học có khả năng để mà phát hiện, giúp các cơ quan chức năng phát hiện, thì như thế nào?
GS Lâm
Minh Triết : Thật
ra, thứ nhứt các nhà khoa học không có thẩm quyền để kiểm soát cái đó, cái
hoạt động bảo vệ môi trường của các đơn vị, mà cái đó là của cơ quan chức năng
của nhà nước về quản lý môi trường. Tôi lấy thí dụ như Bộ Tài Nguyên - Môi Trường
là cấp nhà nước; ở các tỉnh, thành phố thì có Sở Tài Nguyên - Môi Trường.
Thật ra mà nói cái này cũng còn mới cho nên các cơ quan quản lý chức năng của môi trường thì về số lượng còn yếu, về trình độ chuyên môn, kinh nghiệm cũng hạn chế nhất định nào đó.
GS Lâm Minh Triết
Rổi ở Việt Nam hiện tại nó hình thành Cảnh Sát Môi Trường. Cảnh sát môi trường thì có trách nhiệm điều tra mức độ bảo vệ môi trường như thế nào và làm cũng rất bài bản. Các nhà khoa học thì tham gia với góc độ là cái công nghệ đó xử lý có đạt yêu cầu không, và tư vấn cho những cái định hướng mang tính chất khoa học công nghệ để mà quản lý, để mà thông qua xử lý đạt cái đầu ra theo tiêu chuẩn quy định hiện hành của nhà nước, chứ các nhà khoa học không có chức năng để kiểm tra.
Gia Minh : Đúng là như vậy. Nhưng mà khi cơ quan chức năng thực hiện nhiệm vụ của họ thì họ cũng cho rằng họ thiếu người, đôi khi thiếu đội ngũ có trình độ chuyên môn, thì việc nhờ các đơn vị khoa học như thế nào, thưa Giáo Sư?
GS Lâm
Minh Triết : Đúng.
Thật ra mà nói cái này cũng còn mới cho nên các cơ quan quản lý chức năng của
môi trường thì về số lượng còn yếu, về trình độ chuyên môn, kinh nghiệm cũng hạn
chế nhất định nào đó. Trong những trường hợp như thế, để đánh giá một mức
độ ô nhiễm một cơ sở công nghiệp nào đó mà khó khăn thì rõ ràng người ta cần lập
một hội đồng gồm có các nhà khoa học nữa, quản lý và các khoa học cũng nhau xem
xét.
Cái đó gần như là một dịch vụ mà cần thiết làm thì lập một hội đồng như thế. Và họ cũng rất là tích cực để làm chuyện đó. Bản thân cơ quan chức năng không làm xuể.
Gia Minh : Giáo Sư nói cái nguồn gây ô nhiễm thì nhiều lắm, nước thải, rác thải, rồi các hoạt động nông nghiệp, thuỷ sản, chăn nuôi đều có hết. Vậy thì sự phối hợp giữa tất cả các ngành để làm sao mà tất cả những ngành đó mà họ loại trừ được từng yếu tố gây ô nhiễm, tạo ra những cái ô nhiễm cho môi trường thì ra sao rồi, thưa Giáo Sư?
GS Lâm
Minh Triết : Trong
ngôn từ của những vấn đề này có danh từ đề xuất các giải pháp, tổng hợp và thống
nhứt để bảo vệ môi trường của một lưu vực sông chẳng hạn, rõ ràng ý nghĩa của
quản lý tổng hợp và thống nhứt nó mang tính chất đồng bộ giữa các sở ban ngành
phối hợp tình hình như thế nào với nhau để tổng hợp các vấn đề môi trường như
tôi đã trình bày.
Hình thành cái Uỷ Ban Bảo Vệ Môi Trường Lưu Vực Sông Đồng Nai để mà điều phối thống nhứt giữa các sở ban ngành với nhau, các nơi mà có thể quản lý việc xả thải theo ngành chức năng của mình để mà tham gia tích cực vào chương trình này
GS Lâm Minh Triết
Thống nhứt và hành động cụ thể cũng nhau trên cái lưu vực đó,
thực hiện các nhiệm vụ cụ thể ở địa phương mình, đồng thời đóng góp chung cho cả
một dự án, chương trình mang tính chất vùng. Hiện tại nhận thức được điều đó rõ
ràng là phải có một cái phối họp, cho nên vì thế mới hình thành cái Uỷ Ban Bảo
Vệ Môi Trường Lưu Vực Sông Đồng Nai để mà điều phối thống nhứt giữa các sở
ban ngành với nhau, các nơi mà có thể quản lý việc xả thải theo ngành chức năng
của mình để mà tham gia tích cực vào chương trình này như thế nào.
Thì đấy gọi là Uỷ Ban Bảo Vệ Lưu Vực Sông Đồng Nai thì làm các nhiệm vụ đó, điều phối hoạt động thống nhứt, xây dựng kế hoạch, tạo nguồn kinh phí thích hợp để làm tất cả những cái đó và triển khai các dự án ưu tiên.
Một người dân sinh sống tại khu vực Sông Thị Vãi, một nhánh sông trong lưu vực Đồng Nai, cho biết về tình hình giải quyết ô nhiễm của cơ quan chức năng trong thời gian qua, cũng như kỳ vọng của dân chúng khi có Ủy Ban Bảo Vệ Môi Trường Lưu Vực Sông Đồng Nai ra đời:
- Nói về
biện pháp thì tôi không thấy. Cái chỗ Vedan làm ô nhiễm cả dòng sông thì
bây giờ hiện tại người dân ở đây về kinh tế người ra rất bức ngặt như họ bị
thất bại về tôm cá. Hồi trước ở đây cũng có làm lúa nhưng mà giờ họ cũng
không làm được cái gì. Bị ô nhiễm là vì vấn đề bột ngọt Vedan đó.
Bây giờ cái mong muốn của người dân là hôm trước người ta cũng có đề nghị chính quyền là tìm cách gì để giải quyết cho người ta có thể làm ăn bình thường, có cuộc sống ổn định, thì họ mong mỏi là nó trở lại như xưa để họ có thể làm ăn trên đất đai của họ, trên dòng sông của họ.
Mục Khoa Học- Môi Trường kỳ này tạm dừng tại đây.