CAMPUCHIA

Dân số: 16,6 triệu
Tăng trưởng GDP: 7,0% vào năm 2019; -1,6% dự báo vào năm 2020
Tuổi thọ: 69.4
Tuổi trung vị: 24

Campuchia là một quốc gia kém phát triển nhất nhưng đã có mức tăng trưởng kinh tế đáng kể, tuy không đồng đều, trong ba thập niên qua nhờ ngành may mặc và du lịch. Thủ tướng Campuchia Hun Sen là một trong những nhà lãnh đạo nắm quyền lâu nhất thế giới. Ông đã siết chặt quyền lực sau khi đảng đối lập chính bị giải thể bằng lệnh tòa vào năm 2017.

Kể từ lúc triển khai “Sáng kiến Một vành đai, Một con đường” vào năm 2013, Campuchia đã hết lòng ủng hộ những nỗ lực phát triển bởi Trung Quốc, với hy vọng thúc đẩy phát triển quốc gia trong lúc Campuchia phải đối mặt với các biện pháp chế tài từ những nước Tây phương vì đàn áp dân chủ. Trung Quốc đã trở thành chủ đầu tư nước ngoài lớn nhất của Campuchia, chủ tài trợ song phương, đối tác thương mại, nơi mua gạo của Campuchia và là nguồn khách du lịch nước ngoài lớn nhất của nước này.

Ưu thế của Trung Quốc tại Campuchia hầu như không đối mặt với bất cứ thách thức nào. Đầu tư của Trung Quốc vào Campuchia trong giai đoạn 2012-2016 đã vượt 4 tỷ USD - gấp 30 lần đầu tư của Mỹ. Khoản viện trợ 265 triệu USD của Trung Quốc trong năm 2016 cao hơn gấp đôi của Nhật Bản và gần gấp bốn lần của Hoa Kỳ. Tuy nhiên gần một nửa số nợ nước ngoài của Campuchia cũng là nợ Trung Quốc - nhiều hơn gấp nhiều lần số nợ so với bất kỳ quốc gia khác.

Thành phố nghỉ mát Sihanoukville đã trở thành một nam châm thu hút người Trung Quốc đến Campuchia, với hàng chục sòng bạc đã được xây dựng và đang lên kế hoạch. Cảng của Sihanoukville là nơi đặc khu kinh tế và 90% các công ty ở đây là của Trung Quốc, tất cả đều hoạt động miễn thuế. Một đường cao tốc trị giá 2 tỷ USD kết nối Sihanoukville và Phnom Penh đang trong quá trình xây dựng. Bùng nổ kinh tế dựa vào sòng bạc ở Sihanoukville đã khiến giá đất vượt quá tầm với của người dân địa phương, đồng thời kéo theo tội phạm và suy thoái môi trường.

Bất chấp những khiếm khuyết đó, không có dấu hiệu nào cho thấy tình cảm của Hun Sen đối với Trung Quốc sẽ giảm đi. Trung Quốc vốn cũng là một nguồn hỗ trợ ngoại giao quý giá cho một chính phủ ngày càng xa lánh phương Tây. Trong một dấu hiệu bày tỏ sự trung thành, Hun Sen đã bào chữa cho Trung Quốc trong giai đoạn đầu của đại dịch COVID-19, khi ông từ chối ngưng các chuyến bay từ Campuchia đến Trung Quốc.

Video

Người dân: Nó đã thay đổi, không còn như trước kia. Trước kia có rất nhiều khách du lịch. Hiện khách du lịch chỉ còn lại khoảng 50%. Khách du lịch thì 100% là người Trung Quốc.

Sihanoukville từng là một thị trấn nghỉ dưỡng yên ắng, đã thay đổi nhanh chóng trong vòng vài năm. Đầu tư của Trung Quốc vào đây đã mang lại thay đổi cho thị trấn ven biển này với tốc độ mà người dân địa phương cũng khó chấp nhận được. Các dự án xây dựng của người Trung Quốc thống trị thành phố. Trên thực tế, trong 1,3 tỷ đô la đầu tư đổ vào thì 1,1 tỷ đô la đến từ Trung Quốc.

Người dân: Bây giờ Sihanoukville có nhiều sòng bài và các toà nhà của người Trung Quốc. Chúng tôi cũng nhìn thấy các toà nhà cao tầng. Thành phố đã rất khác so với trước kia. Khách sạn và nhà cao tầng tầng treo các biển hiệu bằng tiếng Anh và Khmer nhưng giờ đã đổi từ tiếng Anh sang tiếng Trung. Đây là một thay đổi lớn.

Sự gia tăng của đầu tư từ Trung Quốc vào đây chỉ là một phần của một bức tranh lớn hơn. Sihanoukville là một phần của dự án Vành đai Con đường của Trung Quốc, thường được gọi là Con đường tơ lụa thế kỷ 21. Một chiến lược để mở rộng các tuyến thương mại của Trung Quốc qua việc phát triển hạ tầng cơ sở ở các cảng biển và con đường.

Prof. Carl Thayer: Campuchia là nước gần gũi nhất với Trung Quốc ở khu vực Đông Nam Á, cho nên nước này được nhận các khoản đầu tư khổng lồ từ Trung Quốc và đã được kết nối vào Sáng kiến Vành đai Con đường. Một khoản đầu tư lớn đang được đổ vào Sihanoukville. Có những dự án phát triển thuỷ điện đang được thực hiện ở Campuchia, một số dự án khai thác dầu ngoài khơi. Nhưng hàng tỷ đô la được đổ vào Sihanoukville. Đây là nơi Trung Quốc đổ tiền vào. Và nó không chỉ từ chính phủ mà cả từ các công ty tư nhân Trung Quốc.

Tốc độ mở rộng nhanh chóng đã thay đổi cơ cấu dân cư của thị trấn, người Trung Quốc hiện chiếm đến gần 20% dân số Sihanoukville. Người Trung Quốc điều hành các sòng bạc và kinh doanh ở khắp nơi, phục vụ cho luồng khách du lịch lớn đổ vào đây.

Carl Thayer: Đây gọi là vòng tròn đóng cho người Trung Quốc. Bước khỏi máy bay là bạn được người Trung Quốc đón, đến Sihanoukville, đến ăn ở quán ăn của người Trung Quốc dưới ánh đèn Neon từ sáng đến tối. Các cơ sở ở đây được xây dựng cho người TQ là hạng nhất nhưng mặt trái mà chúng ta nhìn vào là nhà ở cho người địa phương nơi điều kiện về vệ sinh và nước vẫn đang được cải thiện.

Trong khi đầu tư từ bên ngoài đã tạo ra công ăn việc làm trong ngành xây dựng, các việc làm này chủ yếu do người Campuchia từ ngoại tỉnh đảm nhiệm. Đối với nhiều người dân địa phương, sự gia tăng nhanh chóng trong chi phí sinh hoạt đã khiến họ phải rời đi và sống trong nghèo đói.

Người dân: Bây giờ ở Sihanoukville có nhiều sòng bạc và các toà nhà của người Trung Quốc. Chúng tôi thấy nhiều nhà cao tầng. Nó rất khác so với trước kia. Các khách sạn và toà nhà trước kia thường treo biển bằng tiếng Khmer và tiếng Anh. Nhưng giờ đã được đổi từ tiếng Anh sang tiếng Trung. Đây là một thay đổi lớn.

Người dân: Bây giờ tôi không có khách hàng. Như bạn thấy đấy giá cả tăng gấp đôi hoặc ba lần. Tôi không có đến 1% khách hàng mà tôi từng có. Gia đình tôi lo lắng là chúng tôi sẽ bị nợ nần.

Ra khỏi Sihanoukville đi thủ đô Phnom Penh, có một đường cao tốc đang được xây dựng với vốn đầu tư từ Trung Quốc. Ở thủ đô, ảnh hưởng của Trung Quốc là chưa từng có cả về mặt vật chất lẫn chính trị.

Prof. Carl Thayer: Bức tranh tổng thể là Trung Quốc chiếm khoảng 30% vốn đầu tư nước ngoài vào đất nước này hiện nay. Và đó là phần lớn trong số vốn đầu tư nước ngoài mà không một nước nào có thể đạt gần đến đó. Trung Quốc có chính sách không can thiệp, không có ràng buộc. Không can thiệp ở đây có nghĩa là chừng nào Campuchia làm theo ý Trung Quốc thì họ sẽ không can thiệp. Như cuộc bầu cử năm 2013 khi Hunsen không có được kết quả như mong muốn, những cuộc biểu tình lớn đã diễn ra, và ông ấy đã gọi đại sứ quán TQ. Tôi có những báo cáo ngoại giao về việc này. Cơ bản là họ hỏi là liệu các ông có thể đảm bảo quyền lợi của TQ ở Campuchia bởi vì lãnh đạo TQ sẽ ủng hộ bất cứ lãnh đạo nào duy trì ổn định ở Campuchia. Hunsen biết là ông ta không bị loại bỏ và bắt đầu chiến dịch đàn áp phe đối lập.

Mặc dù ảnh hưởng của Trung Quốc đang thay đổi cuộc sống ở Campuchia, chỉ một số người dân Campuchia cảm thấy an toàn khi nêu những quan ngại của họ mà không bị đàn áp. Đây là một thực tế cho thấy có rất ít người Campuchia mà chúng tôi nói chuyện khi làm phim này cảm thấy an toàn. Kỷ nguyên thống trị của người Trung Quốc cho thấy một kỷ nguyên không chắc chắn đối với nhiều người Campuchia.

Người dân: Trước kia công việc kinh doanh của tôi rất dễ dàng. Bây giờ người Trung Quốc nhiều quá và người Campuchia đang mất dần đi. Chúng tôi phải sống xa thành phố hoặc chuyển đến các thị trấn khác.

Người dân: Nhà hàng của tôi trước kia từng có nhiều khách hàng. Nhưng giờ chúng tôi không có thu nhập.