Trà Mi, phóng viên đài RFA
Trà Mi kính chào tái ngộ cùng quý vị và các bạn trong chuyên mục Diễn Đàn Bạn Trẻ, nhịp cầu thảo luận-giao lưu của thanh niên trong và ngoài nước, phát thanh sáng Thứ Tư hàng tuần.
Trong phần đầu cuộc thảo luận xoay quanh chủ đề "Chủ nghĩa xã hội lý tưởng hay ảo tửơng?" tuần trứơc, các bạn trẻ tham gia chương trình đã trao đổi những kiến thức và sự hiểu biết khác nhau về chủ nghĩa xã hội và các đặc điểm tiêu biểu của nó.
Nhận xét của thế hệ trẻ về mô hình chủ nghĩa xã hội áp dụng tại Việt Nam như thế nào? Tính hiệu quả của nó ra sao? Đó cũng là nội dung chính của phần tranh luận tiếp theo giữa 3 sinh viên tại phía Nam là Tuấn Anh, Phượng, Hải, với ngừơi bạn trẻ tại miền Trung tên Minh, cùng Hưng Quốc, một du sinh đang học tập tại Pháp. Mời quý vị theo dõi trong chương trình hôm nay.
Trà Mi : Với những đặc điểm của chủ nghĩa xã hội mà chúng ta đã cùng nhau phân tích từ lần gặp gỡ tuần trước thì các bạn nghĩ rằng chủ nghĩa xã hội áp dụng ở Việt Nam là lý tưởng sẽ đạt được hay là ảo tưởng không bao giờ với tới? Xin mời Hải.
Hải : Em nghĩ đó là một lý tưởng, chị. Thứ nhất là biết bao nhiêu con người đã đổ xương máu ra vì nó. Thứ hai nữa, em là người Việt Nam, em phải yêu nước Việt Nam, mà chủ nghĩa xã hội là lý tưởng của người Việt Nam thì đó cũng là lý tưởng của em. Qua cái cách làm việc, cái cách dẫn dắt của đảng và nhà nước ta, cái nước Việt Nam càng ngày càng phát triển đi lên như vậy đó, em mới rút ra rằng đó là một lý tưởng để mà đạt đến. Nhưng mà mặc dù rằng chưa đạt tới , nhưng mà sẽ đạt tới.
Trà Mi : Bạn khác có ý kíên nào?
Phượng : Em cũng thấy như bạn đó, dù là bây giờ còn rất nhiều khó khăn nhưng mà em nghĩ cuộc sống đi lên bây giờ đang ngày càng được cải thiện. Ngay cả bản thân em, em cũng thấy là cuộc sống cang ngày càng đầy đủ hơn, đựoc đi học, ít nhất là được đầy đủ hơn trước. Em cũng đồng ý với ý kiến của bạn Hải.
Trà Mi : Với chủ nghĩa xã hội là mọi quyền lực thuộc về người dân, không thuộc về một nhóm hay thành phần nào trong xã hội cả, thì liệu Việt Nam có đạt được điều đó không? Cái thứ hai là mọi sở hữu tài sản thuộc về nhân dân để tiến lên một xã hội công bằng, cái lý tưởng mà các bạn đang mong mỏi đó thì liệu có cơ may mình sẽ đạt được việc đó hay không?
Em nghĩ đó là một lý tưởng, chị. Thứ nhất là biết bao nhiêu con người đã đổ xương máu ra vì nó. Thứ hai nữa, em là người Việt Nam, em phải yêu nước Việt Nam, mà chủ nghĩa xã hội là lý tưởng của người Việt Nam thì đó cũng là lý tưởng của em. Qua cái cách làm việc, cái cách dẫn dắt của đảng và nhà nước ta, cái nước Việt Nam càng ngày càng phát triển đi lên như vậy đó, em mới rút ra rằng đó là một lý tưởng để mà đạt đến. Nhưng mà mặc dù rằng chưa đạt tới , nhưng mà sẽ đạt tới.
Phượng : Nếu mình có niềm tin thì em tin là mình sẽ làm được đó chị.
Trà Mi : Nhưng mà có những cơ sở để tạo cái niềm tin đó vững chắc hay không? Xin mời anh Minh.
Minh : Theo thiển ý của tôi thì không thể nào thủ tiêu chế độ tư hữu được. Tại vì thủ tiêu tư hữu thì xã hội không còn động lực nữa. Nếu mà nói cái xã hội chủ nghĩa là lý tưởng thì chuyện đó không thể nào đạt được.
Chúng ta thử quay lại thời gian trước, tài sản của chung không ai khóc, cha chung không ai khóc hết. Của chung mà, đâu có ai giữ đâu! Cải tạo chủ nghĩa tư hữu phát triển một cách triệt để, việc phải làm là cải cách khu kinh tế nhà nước.
Khi nào cải cách khu kinh tế nhà nước đạt đến một mức độ nào đó thì nó dẫn tới những vấn đề về chính trị, biến đổi chính trị, từng bước tiến tới dân chủ hơn. Thí dụ như là khu vực tư nhân càng phát triển mạnh thì họ sẽ đòi hỏi những quyền lợi hơn, thì dụ như quyền tham gia vào những quyết định chính trị. Lúc đó thì xã hội sẽ cởi mở hơn, người ta sẽ đạt tới xã hội lý tưởng hơn, chứ không phải là xã hội mà theo những người cộng sản.
Trà Mi : Nhà nước Việt Nam cương quyết đi theo chủ nghĩa xã hội, nhưng mà với tình hình hiện tại, để uyển chuyển hơn thì họ bắt đầu chuyển qua kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thì các bạn hiểu điều này như thế nào? Và cái hướng tới mà Việt Nam vẫn đi theo xã hội chủ nghĩa thì liệu sự kiên trì đó có hiệu quả hay không. Mời ý kiến của Quốc.
Hưng Quốc : Theo ý kiến của em thì cái lý tưởng của chủ nghĩa xã hội là lý tưởng thực sự và hiện giờ lý tưởng đó đang thành hiện thực đối với cả rất là nhiều người dân trên thế giới; điển hình là các nước tư bản tiên tiến ở Bắc Âu, ở Pháp, ở Đức, thì họ đã đạt được cái lý tưởng đó. Nhưng mà cái lý tưởng của chủ nghĩa hội đó đã đạt được như thế nào thì đó là mọi người có sự công bằng, mọi người lao động đều có bảo hiểm về y tế, về xã hội, về trợ cấp, về an sinh rất là tốt.
Mọi người đều công bằng, bình đẳng trước pháp luật, trong khi những người chủ tức là những người tư bản đó thì họ cũng phải chịu rất là nhiều những cái chế tài của xã hội chứ không thể nào họ bóc lột người làm thuê như trước đây nữa. Vậy có phải đây là cái xã hội Việt Nam hiện giờ đang hướng tới hay không?
Như ý kiến bạn Hải nói rằng cái lý tưởng của chúng ta hiện giờ là lý tưởng mác xít thì nếu mà chúng ta tiếp tục đi theo con đường hiện nay thì đó mãi mãi chỉ là ảo tưởng mà thôi. Bởi vì như các anh đã chứng minh rằng cái tư hữu là không thể xoá bỏ, vì vậy nếu muốn xây dựng thành công cái chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam thì chúng ta cần phải đi theo cái mô hình gọi là xã hội dân chủ.
Xã hội dân chủ nghĩa là ở đó mọi người chấp nhận cái quyền của nhà nước, nhưng mà các người dân lao động, giai cấp công nhân, giai cấp nông dân có những cái quyền cơ bản của mình, trong đó ít nhất là quyền lương tối thiểu, các chế độ bảo hiểm, chế độ an sinh, thì đấy là mô hình xã hội lý tưỏng mà hiện giờ đã đạt được ở các nước trên thế giới mà chúng ta có thể nhìn ra được cái đó là cái mô hình, chứ còn hiện giờ nếu chúng ta tiếp tục dò dẫm đi theo cái mô hình như hiện nay, theo cái chủ nghĩa mác xít đưa ra cái khẩu hiệu là kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tức là chúng ta đi theo về cái hướng tư hữu hoá thì cái đó ngày càng rời xa cái lý tưởng ban đầu. Và nếu chúng ta cứ nói như thế thì đó chỉ là ảo tưởng mà thôi.
Trà Mi : Các bạn khác có ý kiến nào phản biện lại không?
Minh : Tôi có đọc tài liệu nói như thế này: xã hội chủ nghĩa hiện nay nó không còn là xã hội chủ nghĩa mà nó chỉ là chủ nghĩa tư bản. Và các nước tư bản chủ nghĩa hiện nay không còn là tư bản chủ nghĩa nữa mà nó chính là xã hội chủ nghĩa. Mình phải hiểu như thế nào? Là những nước tu bản hiện nay họ đạt tớí xã hội hoàn hảo mà chính người cộng sản hằng mơ ước.
Trong khi những nước xã hội chủ nghĩa hiện nay do đi theo những chính sách sai lầm nên hậu quả là họ chưa thể nào đạt tới. Chính vì họ nhận ra sai lầm đó nên họ phải thay đổi mô hình đó để làm sao đạt tới trình độ phát triển của các nước tư bản hiện nay.
Trà Mi : Vâng. Ý kiến của anh Quốc và anh Minh đưa ra là chủ nghĩa xã hội dân chủ là một sự thành công mà tất cả các nước tiên tiến bây giờ trên thế giới đang đạt đến. Nếu như Việt nam đi theo cái mô hình đó thì nó sẽ là lý tưởng. Còn nếu như Việt nam đi theo cái mô hình chủ nghĩa xã hội - tiền đề của mác xít đó, thì sẽ là ảo tưởng. Xin mời ý kiến của Hải. Hải có ý kiến phản biện không?
Hải : Cái chủ nghĩa xã hội mác xít gì đó thì em cũng không được biết, nhưng mà theo em cảm thấy rằng cái chủ nghĩa xã hội bây giờ là chủ nghĩa xã hội vươn lên là đi lên, thì cứ con đường nào tốt đẹp thì chúng ta sẽ đi lên thôi.
Còn về mác xít sai lầm thì đảng và nhà nước ta luôn kịp thời sửa sai, mặc dù đó là sai lầm nhưng luôn luôn sửa sai. Cho nên cái chủ nghĩa xã hội không phải là ảo tưởng mà nó là một lý tưởng đó chứ, đang phấn đấu vươn lên, vươn lên một con đường tốt, một con đường công bằng, dân chủ.
Trà Mi : Thế thì thực tại trong xã hội Việt Nam hiện nay thì các bạn có cảm thấy là mình đang hưởng thụ sự công bằng cho tất cả mọi người dân, từ tầng lớp cao cho tới tầng lớp thấp trong xã hội đều được sự công bằng dân chủ hay chưa?
Tuấn Anh : Theo ý tui thì cái đó còn hạn chế nhiều mặt chứ còn như ví dụ những quyền cơ bản là quyền bầu cử, quyền lập hội, tự do báo chí thì người dân chưa có quyền đó, phải theo cái khuôn khổ do nhà nước ấn định.
Tôi có đọc tài liệu nói như thế này: xã hội chủ nghĩa hiện nay nó không còn là xã hội chủ nghĩa mà nó chỉ là chủ nghĩa tư bản. Và các nước tư bản chủ nghĩa hiện nay không còn là tư bản chủ nghĩa nữa mà nó chính là xã hội chủ nghĩa. Mình phải hiểu như thế nào? Là những nước tu bản hiện nay họ đạt tớí xã hội hoàn hảo mà chính người cộng sản hằng mơ ước.
Hải : Bạn nói như vậy cũng đúng thôi, nhưng mà xã hội nào cũng đâu có hoàn thiện đâu, có nhiều mặt này nhiều mặt kia, nhưng mà em thấy bây giờ cũng rất là công bằng rồi. Có làm mới được hưởng, không làm thì làm sai mà được hưởng. Người ta tham ô, ngưòi ta không làm, người ta ăn trên đầu trên cổ người khác, vẫn có đó chứ, nhưng mà đó chẳng qua chỉ là một số người nào đó thôi, chứ thật ra thì đảng và nhà nước ta luôn tiến tới con đường là công bằng, không có tham ô, hối lộ.
Trà Mi : Ý kiến của Hải tiến tới có nghĩa là hiện bây giờ mình cũng chưa đạt được, phải không?
Hải : Dạ đúng rồi đó chị. Đúng là chưa đạt được nhưng mà sẽ đạt được, mình đang dần dần thay đổi bộ máy đó, dần dần sự công bằng sẽ rõ nét hơn, mặc dù rằng có một số mặt đang là hạn chế như anh ta mới nói đó.
Trà Mi : Vâng. Hải nhìn nhận là đang có một số mặt hạn chế và nếu như mình thay đổi thì mình sẽ dần vươn lên và sẽ đạt đựoc, thì theo Hải cần phải có những điều kiện như thế nào để giúp cho sự thay đổi này nhanh chóng hơn, hiệu quả hơn?
Hải : Em thì lại không biết phải thay đổi ở chỗ nào để vươn lên. Cái đó là do bộ máy nhà nước ta, còn em thì chưa đủ trình độ.
Hưng Quốc : Thế mình hỏi bạn một câu. Bạn nói cuộc sống ngày càng được cải thiện, vậy thì ở Việt Nam hiện giờ đang có một chế độ trợ cấp cho người thất nghiệp hay không, hoặc là cho người già, đau yếu? Đấy là những cái đã có ở những nước tư bản theo chủ nghĩa xẫ hội dân chủ, thì hiện giờ Việt Nam đã có chưa? Và nếu mà chưa có thì cần phải có những điều kiện gì để làm được cái điều đó?
Phượng : Bây giờ ở Việt Nam có rất nhiều chương tình như là "Ngôi nhà mơ ước", tặng quà, tặng tiền cho những người nghèo khó, thì rất là nhiều hành động nhân ái. Tuy rằng không phải nhà nước đứng ra làm nhưng mà cũng có ự bảo trợ của nhà nước ở trong đó, thì mình nghĩ những cái điều bạn nói cũng chưa có nhiều, nhưng mà đã xuất hiện và dĩ nhiên là một ngày nào đó sẽ đạt được.
Hưng Quốc : Như vậy là bạn đang lầm lẫn hoạt động từ thiện và cái mục tiêu của cả một xã hội. Một xã hội đặt ra, đấy không phải là một hoạn động từ thiện mà đấy là mục tiêu, là cái điều mà xã hội phải làm. Không phải nhân dân xin ai điều đó cả mà nhân dân được quyền hưởng cái quyền cơ bản đó. Nghĩa là một người thất nghiệp không phải là bị nhà nước bỏ rơi, mà người thất nghiệp cần phải có mức sống tối thiểu, ít nhất là họ có thể duy trì cuộc sống của họ.
Hải : Đã có rồi đó anh. Nhà nước đã bắt đầu đưa chương trình những người thất nghiệp đã có tiền lương thất nghiệp rồi đó anh. Còn những chương trình giúp đỡ người nghèo thì cái đó không phải là từ thiện đâu anh mà là nhà nước tài trợ cho những chương trình, thí dụ như
Phượng : Như Phượng vừa mới nói, không ai khác, chính nhà nước tạo điều kiện cho người ta có thể giúp đỡ người khác. Mình nghĩ bây giờ tuy nhà nước chưa có một cái - Đấy là người dân có quyền được hưởng, nhưng mà (nhà nước) đã tạo điều kiện cho người dân. Mình tin một ngày nào đó thì cái điều này sẽ đạt được.
Còn bây giờ đang dân dần tìm đến. Không phải là từ thiện là xin cho n hư bạn vừa nói mà mình nghĩ cái điều đó là quan tâm của nhà nước. Có thể là nhà nước không có đủ. Bây giờ kinh tế nhà nước chưa có được vững mạnh như ở các nước dân chủ khác, tại vì người ta đã trải qua thời kỳ tư sản nên nhà nước người ta lớn mạnh rồi.
Còn nền kinh tế Việt Nam rất là thường mà Việt Nam làm được đến như thế thì thực sự là một điều đáng khâm phục. Ngay cả các nước khác cũng thế, tức là các nước tư sản khác vẫn còn rất là nhiều các tình trạng khác nhau, đâu phải là người thất nghiệp có thể được trợ cấp thật, nhưng mà bạn có chắc là tất cả những mảnh đời ở các nước khác người ta đều được hay không? Theo mình nghĩ thì Việt Nam rất là tốt đẹp.
Trà Mi : ý kiến phản biện của Quốc.
Hưng Quốc : Mình đã nói rằng ngay cả những nước đã đạt đựợc lý tưởng xã hội dân chủ cũng không phải là không có vấn đề. Nhưng ở đây mọi người cần phải hiểu rằng khi lòng chúng ta hướng đến chủ nghĩa xã hội tức là nhà nước phải đảm bảop những quyền lợi cơ bản của nhân dân chứ không phải là nhà nước ban cho nhân dân cái quyền đó, và đó là điều kiện nhà nước cần phải làm. Và phải làm bằng cách nào thực thi sự công bằng.
Tại sao hiện giờ xã hội số phần trăm người dân Việt Nam đang sống dưới mức một dôla một ngày là rất nhiều, trong khi tại sao lại có người giàu lên một cách bất thường, họ mua những cái xe hàng triệu đôla. Vậy, muốn thực thi sự công bằng thì chúng ta cần phải có một cơ chế, cơ chế ở đây là cơ chế về thuế, cơ chế về sự đảm bảo. Đấy, tất cả đều phải cần thiết chế luật.
Họ cần phải có luật. Thí dụ người ở hoàn cảnh nào, hoàn cảnh nào thì chúng ta cần phải giúp đỡ, chứ không phải nói một cách đơn giản là nhà nước tài tợ cho người này, tài trợ cho người kia. Cái đó tất cả mọi người đều phải đựoc huởng.
Nếu chúng ta còn nghèo, dất nước chúng ta chưa phát triển như các nứơc khác, chưa giàu như các nước khác, nhưng chúng ta phải làm hết sức trong khả năng của chúng ta, như thế chúng ta mới gọi là xây dựng chủ nghĩa xã hội chứ không thể như hiện giờ các bạn có biết cái tình trạng các cô dâu quá bần cùng thành ra họ phải đi lấy chồng ở Đài Loan hay là họ đi lấy chồng Hàn Quốc, đó thực sự là nỗi sỉ nhục đối với cả người Việt Nam.
Tại sao người Việt Nam phải chịu đựng những cái điều đó? Nếu mà có một thiết chế xã hội công bằng, nhân đạo hơn, tạo điều kiện cho những người đó thì xã hội hoàn toàn có thể cải thiện được đời sống của nhân dân. Đó là cái mục tiêu, cái lý tưởng mà một chủ nghĩa xã hội cần phải đạt tới.
Trà Mi : Ý kiến của Tuấn Anh và của anh Minh thì như thế nào? Các anh ủng hộ ý kiến của Quốc hay các anh ủng hộ ý kiến của Hải và Phượng? Các bạn trong nước Hải và Phượng cảm thấy là sự công bằng của chủ nghĩa xã hội như vậy là quá đủ và nàh nước đang có làm mặc dù là chưa có mấy thành quả. Còn ý kiến của Quốc là vẫn còn kém xa so với mục tiêu phát triển của những nước khác. Vậy ý kiến của Minh và Tuấn Anh thì sao? Mời anh Minh .
Minh : Tôi đồng ý với ý kiến của anh Quốc. Đúng là xã hội Phương Tây họ phát triển đó là do trải qua kinh tế tư bản, phúc lợi xã hội ngày càng đạt tới sự hoàn hảo, gần như hoàn hảo, hoàn hảo là nó có được tự do. Nhà nước can thiệp dần dựa trên những biến động xã hội, ví dụ như công nhân đình công vì lương thấp thì nhà nước buộc phải thay đổi thế nào.
Cái mô hình xã hội đó luật pháp ngày một hoàn thiện thêm để làm sao đáp ứng nhu cầu ngày càng phát triển của xã hội, từ đó những vấn đề của xã hội nó đạt tới trình độ ổn định, chứ nó không đơn giản như sự làm từ thiện như bên Việt Nam mình hiện giờ. Bây giờ nó chỉ đơn giản là nhà nước tạm giúp đỡ những hoàn cảnh khó khăn thôi chứ nó không phải là mô hình. Còn các nước Phương Tây hiện giờ mô hình xã hội hoàn hảo của họ đã đạt tới. Cái khác nhau nằm ở chố đó.
Trà Mi : Cuộc trao đổi giữa các bạn trẻ của chúng ta còn nhiều phần tranh luận sôi nổi khác nữa. Mời quý vị và các bạn đón theo dõi trên Diễn đàn vào mỗi buổi sáng Thứ Tư. Chúng tôi cũng mong nhận được ý kiến đóng góp của quý vị thính giả tham gia cùng các bạn trẻ về đề tài này.
Quý vị và các bạn muốn tham gia, hoặc góp tiếng, với "Diễn Đàn Bạn Trẻ", xin email về vietweb@rfa.org hoặc để lại lời nhắn cho chúng tôi qua hộp thư thoại (202) 530 -7775, kèm theo số phone, chúng tôi sẽ liên lạc lại. Từ Việt Nam và các nước khác gọi vào Mỹ, xin bấm số 001 trứơc dãy số (202) 530-7775.
Đến đây, Diễn đàn xin kính chào tạm biệt quý thính giả và hẹn tái ngộ vào sáng Thứ Tư tuần sau. Trà Mi kính chào.