Lời giới thiệu: Cuộc chống đối của đồng bào Thượng ở Tây nguyên lại tiếp diễn với cuộc biểu tình lớn ở Ban Mê thuột hôm chủ nhật, mà tin tức cho biết đã quy tụ hằng ngàn người. Từ đầu tháng hai đến nay, truyền thông Nhà nước của Việt-Nam đồng loạt tung ra những luận điểm để người xem và người nghe cho rằng phong trào chống đối này là do những lực-lượng thù địch ở bên ngoài xúi giục chống chính-quyền Cộng Sản vì âm mưu chính-trị. Dư luận thế-giới có vẻ không đồng ý với những lập luận đó. Việt-Long tổng hợp nhiều quan điểm để hiến quý vị những cái nhìn từ nhiều phía...Báo An Ninh thế-giới ở Việt-Nam kể lại những mưu đồ của nhóm tàn quân Fulrô lưu vong, trong đó có cả một buổi lễ ở một biệt thự tại Hoa-Kỳ, lúc một nhân vật xưng làm Tổng-Thống nước Cộng hoà ĐêGa. Theo đại tá công an Nguyễn Như Phong, tác giả bài báo, thì nước Cộng hoà này có lãnh thổ kéo dài từ tình Quảng Trị xuống đến hết tỉnh Bình Thuận. Ông đại tá công an không quên viết lên một chi tiết mang đầy vẻ xác thực và tỏ ra nắm vững mọi việc, là ngôi biệt thự này mang địa chỉ hộp thư 17064, ở Mỹ gọi là P.O box 17064. Thế nhưng không may đó lại là một chi tiết đầy ngộ nghĩnh, vì đồng bào trong và ngoài nước đều hiểu rằng hộp thư thì phải nằm ở nhà bưu điện, không thể là địa chỉ của một biệt thự. Phải chăng ông Phong đã quên hay cố tình làm hỏng tính cách xác thực của bài viết ngay từ đoạn đầu tiên? Báo An ninh thế-giới cũng làm ngơ không nhắc đến chiến dịch tuyên truyền rầm rộ vừa được phát động để nói tốt cho chính-sách của đảng Cộng Sản, cũng như việc thành lập Viện nghiên cứu chính-sách dân tộc miền núi, vừa được Ủy ban dân tộc và miền núi tổ chức ra mắt cách đây chưa đầy một tuần lễ. Giới quan sát đặt câu hỏi, nếu chỉ chống lại âm mưu xúi giục bạo loạn từ bên ngoài, thì lực-lượng quân đội và an ninh cũng thừa đủ, sao còn phải có những chính-sách mang tính chiến lược như vậy? Dựa trên những sự kiện từng xảy ra trên thực tế, bài báo của An Ninh thế-giới còn kể lể rất cặn kẽ những cuộc nổi loạn của một số đồng bào Thượng ở Cao nguyên từ thời Việt-Nam Cộng Hoà, cùng với những điều mà tác giả gọi là âm mưu của Pháp, Mỹ và chính-quyền miền Nam, đưa tới phong trào Fulrô chống lại chính-quyền Cộng Sản sau ngày miền Nam bị chiếm giữ. Dường như bài báo chỉ muốn xoay về quá khứ, không muốn phân tích nhiều về phong trào chống đối hiện nay, để người đọc chú ý đến những dữ kiện vừa thật vừa giả trong quá khứ, hầu tác giả có thể hướng suy luận của họ theo chiều kết tội các lực-lượng bên ngoài, mà quên đi những căn nguyên thực sự của phong trào chống đối hiện nay, do giới quan sát quốc tế đưa ra. Những căn nguyên đó là gí?Báo Orange County Register đăng bài của ký giả Mark McDonald viết từ Hà-Nội. McDonald viết rằng báo Nhân Dân đã kéo dài một giả thuyết của chính báo đó, viết rằng các lực-lượng phản cách mạng đã lén lút xâm nhập vào cao nguyên để xúi giục và cưỡng ép người dân. Ký giả McDonald cho rằng những bài tường thuật mang tính cách ly kỳ về cuộc chốgn đối đó đều là sai lầm. Các chuyên viên cho biết lực-lượng Fulrô đã tànlụi, những quân nhân biệt kích ngày xưa không đóng vai trò nào rõ rệt trong những vụ chống đối mới đây. Những cuộc nổi dậy này có vài ngàn nông dân cầm xẻng, cuốc, rựa để chống lại nạn tham nhũng của đảng Cộng Sản, chống những chính-sách sử dụng đất của chính-phủ. Ký giả McDonald ngược dòng lịch sử Việt-Nam, viết rằng những bất ổn nghiêm trọng về chính-trị đều bắt nguồn từ việc phân phối đất canh tác. Ông dẫn chứng vụ cải cách ruộng đất tai hại của ông Hồ chí Minh cuối thập niên 1950, vụ Thái Bình năm 1997, và ngày nay xảy ra ở Tây nguyên, khu vực hàng đầu của ngành trồng cà phê. Thêm vào đó là chính-sách di dân từ các tỉnh thị đông đúc lên cao nguyên, chiếm hữu đất đai của tổ tiên người Thượng để lại, vừa vì kinh-tế, vừa vì muốn gài người Kinh vào khu biên giới . Bài báo Mỹ còn đưa ra khía cạnh tôn giáo, một trong những nguyên nhân của cuộc chống đối. Hai phần ba tín đồ Tin lành ở Việt-Nam là người thiểu số, và chính-quyền Việt-Nam lo ngại về sự gia tăng số lượng các nhà thờ tại gia ở vùng cao nguyên. Tuy nhiên theo chuyên gia Abuza chuyên khảo về Việt-Nam, thì nguyên do chính vâãn là tranh chấp đất đai, khi các cán bộ đảng dốc sức khai khẩn để lập đồn điền cà phê, đẩy người Thượng vào nơi rừng sâu núi thẳm. Một cái nhìn khác là của một nhà ngoại-giao Hoa-Kỳ dày công xây đắp nền bang giao hiện tại giữa Việt-Nam với Hoa-Kỳ. Đại sứ Pete Peterson trong buổi nói chuyện ở Hiệp hội Á-Châu, đã cho biết:T2 26:10 Vùng cao nguyên Trung bộ là quê hương của nhiều dân tộc ít người tại Việt-Nam. T2 26:35Hôm mung 1 tháng 2, do sự khuyến khích của hai người truyền giáo, là công việc bị cấm cản, hằng ngàn người đã đổ ra đường và đối đầu với chính-quyền, gây ra một tình trạng tranh chấp nghiêm trọng. Tôi rất ước ao là có thể nói được cho quý vị hay chuyện gì thực sự đã xảy ra, nhưng tôi không có khả năng đó. Phía Việt-Nam không cho tôi lên Cao nguyên. Đây là lần đầu tiên tôi không được phép đi đến một nơi ở Việt-Nam. Lần này thì dứt khoát là không. Và cho đến giờnày họ cũng không cho các nhà báo quốc tế đến đó.Ông Peterson có vẻ đành bó tay, nhưng ông cũng biết được một số chi tiết. Ông cho rằng nguyên do không chỉ thuần tuý vấn-đề tự do tôn giáo. Vấn để chính là vấn-đề đất đai. Việt-Nam đã cho thực hiện một chính-sách di dân từ một vài tỉnh nghèo thật là nghèo ở miền Bắc, để chuyển sang một hoạt động có thể hái ra tiền ở Tây nguyên. Ông nói, trong quá trình ấy, chính-quyền đã chiếm đất tổ của những dân tộc ít người, mà không chắc đã có trả tiền cho người ta, và gần như chác chắn là không theo một thủ tục pháp luật nào. Do đó mấy người thiểu số mới đùng đùng nổi giận và bảo nhau là họ sẽ không chịu bị ép mãi như thế. Họ bèn đứng dậy và nói nhất định phải có sự đổi thay chứ không thể như vầy hoài đựợc. Đại sứ Peterson còn đưa ra một cái nhìn về khía cạnh kinh-tế. Ông nói những tỉnh ang gặp khó khăn là những tỉnh đã giàu lên khá mạnh nhờ cà phê. Giá cà phê lúc mới trồng là 1500 đô la một tấn. Cuộc sống những người thiểu số cũng được cải thiện. Nhưng hôm nay giá cà phê chỉ còn có 400 đô la, khi người trồng cà phê không làm ra tiền nhiều như trước, thì áp lực kinh-tế trong vùng này trở nên rất nặng nề. Ngoài bốn yếu tố vừa kể, nhà ngoại-giao được Hà-Nội ngưỡng mộ và biết ơn lại để lộ ra một điều dường như ông không muốn nói tới, đó là sự phân biệt đối xử vãn còn rất nặng mà Hà-Nội dành cho các dân tộc ít người. T2 19:50Mới tháng giêng vừa qua, chính-quyền Việt-Nam công nhận tất cả các giáo hội tin lành cả ở Bắc lẫn Nam Việt-Nam, chỉ trừ ra độc nhất những giáo hội họp đạo ở trong nhà, mà phần lớn đó là tình trạng của các giáo hội ở cao nguyên. Vậy là chính ông đại sứ Mỹ ở Hà-Nội cũng cho thấy một tình trạng hết sức phức tạp không dễ giải quyết. Đó là ông còn chưa nói tới sự hà khắc và nạn tham ô trắng trợn, bỉ ổi, như các tổ chức người Thượng ở nước ngoài dẫn chứng với những tên tuổi nạn nhân, và tứng số sườn xe gắn máy bị cướp đoạt hay bị bắt đống thuế ngang xương. Người Thượng từ nước ngoài về thăm làng bản, còn bị tịch thu cả máy quay phim, như quý thính-giả đã nghe trong phóng sự về cuộc biểu tình của đồng bào Thượng hôm chủ nhật. Đến đây thì ai cũng thấy đó mới chính là những lý do khiến Hà-Nội phải gấp rút lập ra Viện nghiên cứu chính-sách dân tộc miền núi để giải quyết vấn-đề về lâu dài. Nếu chỉ là bạo loạn mang tính cách quân-sự thì chẳng khác nào trứng để đầu đẳng, viụ Nhà nước Cộng Sản Việt-Nam thừa khả năng giải quyết gọn gàng và nhanh chóng, trước cả khi dư luận quốc tế kịp chú ý. Tin báo trong nước còn cho biết, tình Đác Lắc sẽ đưa 60 cán bộ cấp tỉnh tăng cường cho 12 xã vùng sâu vùng xa, đến tận cuối năm nay, để giúp các cán bộ cơ sở lãnh đạo nhân dân phát triển sản xuất, củng cố an ninh trật tự. Những biện pháp như vậy phải chăng đang thể hiện một chính-sách cố gắng ổn định lòng dân, hơn là chống lại sự xúi giục của những lực-lượng thù nghịch từ bên ngoài?
