Điều gì sẽ xảy ra nếu kết quả không rõ rệt?

Hôm thứ Ba, khoảng 121 triệu cử tri Mỹ đi bầu để chọn chủ nhân Toà Bạch Ốc. Cho đến cuối ngà y 1 tháng 11, một ngà y trước khi bầu cử, hai ứng cử viên của đảng Cộng Hoà và Dân Chủ tiếp tục đeo nhau sát nút. Không khí rất gây cấn, thế nên báo chí mới đề cập đến chuyện, nếu cả hai ông không thắng rõ rệt thì điều gì sẽ xảy ra.

By line: Phạm Điền

Cuộc bầu cử tổng thống năm 2000 là một tiền lệ. Hồi đó, hai ứng cử viên Phó Tổng Thống Al Gore và Thống Đốc George W. Bush có số phiếu gần ngang nhau. Nhưng theo luật bầu cử phức tạp của Mỹ thì việc ai lên là m tổng thống là do cử tri đoà n quyết định, cho nên sau cuộc bỏ phiếu năm 2000, số phiếu của 2 ứng cử viên ngang ngửa, không rõ 25 phiếu cử tri đoà n của tiểu bang Florida, về tay ai, do đó tiểu bang nà y phải mở cuộc kiểm phiếu lần thứ hai. Sau cuộc kiểm phiếu, ông Bush thắng với chi trên 500 phiếu so với ông Al Gore.

Ở Mỹ, luật bầu cử cho phép ứng cử viên thắng đa số phiếu dân chúng trong 1 tiểu bang được hốt trọn số phiếu cử tri đoà n theo công thức “được ăn cả” . Nên việc ông Bush thắng, đã giúp ông hội đủ con số nhiệm mầu 270 phiếu của cử tri đoà n, điều kiện ắt có và đủ để được là m Tổng Thống sau những cuộc tranh cãi sôi nổi của các toán luật sư là m việc cho hai đảng.

Sự kiện nà y có thể tái diỠn trong năm nay giữa Tổng Thống George W. Bush ứng cử viên của đảng Cộng Hoà với Thượng Nghị Sĩ John Kerry của đảng Dân Chủ. Các kết quả thăm dò dư luận khác nhau cho tới ngà y chót của cuộc bầu cử cho thấy hai ông Bush-Kerry bên tám lạng bên nửa cân.

Nhật báo Washington Post kiểm điểm các cuộc thăm dò trên 11 tiểu bang mà cả hai ông còn bất phân thắng bại, tức là những tiểu bang cử tri còn do dự chưa biết bỏ phiếu cho ai, thì thấy có đến 33 khả năng có thể xảy ra, gồm nhiều yếu tố khác nhau, với mỗi bên chỉ được 269 phiếu cử tri đoà n ngang nhau, tức thiếu 1 phiếu cần thiết để đắc cử.

Theo tu chính án thứ 12 của hiến pháp, trong trường hợp đó, Hạ Viện có trách nhiệm chọn Tổng Thống, mà ở Hạ Viện, đảng Cộng Hoà chiếm đa số, nên ứng cử viên Bush chắc chắn được chọn là m Tổng Thống. Nhưng cũng trong trường hợp nà y, Thượng Viện có quyền chọn phó Tổng Thống, khiến cho trên lý thuyết có thể nghị sĩ John Edwards, ứng cử với cương vị Phó Tổng Thống trong Liên Danh Dân Chủ có thể là m phó cho ông Bush.

Trong lịch sử Mỹ, Hạ Viện có lần đã chọn Tổng Thống John Quincy Adams và o năm 1984 khi sử dụng tu chính án 12.

Liệu có những cuộc tranh luận pháp lý xảy ra trong năm nay không? Lấy kinh nghiệm 4 năm trước, sau ngà y bỏ phiếu các tranh chấp pháp lý có thể xảy ra, vì nhiều lý do như máy bỏ phiếu không chính xác, việc ghi danh cử tri, phiếu cử tri hợp lệ hay không, hoặc những nghi ngờ sự chính xác của các lá phiếu bỏ vắng mặt.

Florida năm nay được bầu cử sớm, chưa có triệu chứng có các tranh chấp về pháp lý, nhưng hôm 1 tháng 11, bà Barbara Arnwine trong nhóm Luật Sư cho Dân Quyền Theo Luật đã phà n nà n nà n: "Có 100.000 lá phiếu sẽ bị mất chỉ vì ban tổ chức không cung cấp đúng thời hạn những lá phiếu bầu vắng mặt"

Một người khác như bà Mindy Tucker Fletcher đảng Cộng Hoà hạt Broward tuyên bố tại Tallahassee: "Người cầm đầu bầu cử ở khu vực có cuộc bầu cử sớm đã không cập nhập được cuộc bầu cử trước đó một ngà y"

Trừ hai tiểu bang như Maine và Nebraska không có luật “được ăn cả ngả về không”, còn 48 tiểu bang khác tôn trọng luật ấy nên trong số những tiểu bang số phiếu phổ thông quá xúyt xoát, các ứng cử viên có quyền được yêu cầu kiểm phiếu lại.

Chính điều nà y đã giúp 25 phiếu cử tri đoà n ở Florida lọt và o tay ông Bush hồi năm 2000 cho dẫu sau khi kiểm phiếu ông chỉ hơn đối thủ 0.01%.

Nhưng liệu những hà nh động đó có là m người ta tiến tới việc thay đổi hệ thống cử tri đoà n hay không. Cho tới nay chỉ có tiểu bang Colorado ngà về khuynh hướng chia số phiếu cử tri đoà n theo số phiếu của mỗi ứng cử viên nhận được thay vì cho người được phiếu nhiều hơn ăn cả.

Tu chính 36 của tiểu bang Colorado có thể mở ra trận tuyến mới về pháp lý. Và việc chia phiếu cử tri đoà n theo lối nà y cũng có tính cách quyết định, nhất là đối với cuộc đua quá sát nút. Nhưng kết quả đó có thể bị thách thức về mặt pháp lý xem nó có được cả tiểu bang hưởng ứng không? Có được áp dụng ngay trong mùa bầu cử 2004 không?

Nhu cầu thay đổi luật lệ bầu cử ở Hoa Kỳ gia tăng, nhưng bản Hiến Pháp Hoa Kỳ đã được viết ra một cách chặt chẽ, khiến sự thay đổi luật lệ bầu cử là điều không dỠthực hiện. Hệ thống bầu cử còn nằm trong tay các tiểu bang và không thể buộc nó thay đổi theo ý liên bang mặc dầu trong lich sử đã có nhiều sự cải thiện.

Nhìn và o tính hình có vẻ phức tạp đó, nhiều người hy vọng một trong hai ứng cử viên hoặc ông Bush của Cộng Hoà hay ông Kerry của Dân Chủ thắng rõ rệt trong cuộc bầu cử năm nay, tức một trong hai ông có ngay trong tay 270 phiếu cử tri đoà n trong cuộc bầu cử ngà y 2 tháng 11 và mọi người dân Mỹ có thể thở phà o nhẹ nhõm và o ngà y hôm sau. Nhưng các phân tích gia chính trị ngở rằng, phản ánh qua các cuộc thăm dò thì năm nay có thể họat cảnh của 4 năm cũ có thể tái diỠn.

Một cử tri ở Florida tên là Carlos Cano cho biết: "Ông hy vọng cuộc bầu cử năm nay không tái diỠn các vấn đề khó khăn như đã xảy ra và o năm 2000 ở Florida"

Chính vì nhìn thấy tình hình có thể rắc rối sau ngà y bầu cử, cả hai ứng cử viên Bush-Kerry đều mong một chiến thắng dứt khoát cho nên 1 ngà y trước ngà y bầu cử cả hai ông đều mở các cuộc vận động ráo riết trong 5 hay 6 tiểu bang mà giờ chót lá phiếu còn bất định.