Mặc Lâm, phóng viên đài RFA
Ngành kiểm toán được coi là khá non trẻ tại Việt Nam từ trước đến nay, chẳng những nhìn từ khía cạnh thời gian thành hình, mà còn biểu hiện ở cách nghĩ của nhiều người, cho rằng kiểm toán là cơ quan có tính thực thi pháp luật và có khả năng chế tài những hành vi phạm pháp hay vi phạm luật lệ tài chính.
Khi cựu Bộ trưởng Tư Pháp kiêm trưởng ban pháp chế Quốc Hội là ông Nguyễn Đình Lộc cho rằng những ứng viên vào Quốc Hội kỳ này phải được kiểm tra tài chính, bất kể nguồn tài chính này đang được cất giữ trong hay ngoài nước.
Còn nhiều khó khăn
Nhiệm vụ đặt ra cho Tổng Kiểm Toán nhà nước xem ra rất nặng nề vì không dễ gì theo dõi được những tài sản từng được chuyển ra nước ngoài qua nhiều cách mà thông dụng nhất là dưới hình thức du học sinh hay chuyển ngân cho Việt kiều có nhu cầu gửi tiền về nước.
Kiểm toán nhà nước ngoài việc phải kiểm kê một số danh mục hành chính liên quan đến các bộ ngành mà còn phải theo dõi những chi tiêu ngân sách của các cơ quan cấp bộ. Chúng tôi hỏi chuyện Tiến Sĩ Vương Đình Huệ, Tổng Kiểm Toán Nhà Nước về những hoạt động của cơ quan này, Tiến sĩ Huệ cho biết:
“Cũng như các nước khác trên thế giới, kiểm toán nhà nước có chức năng chính là kiểm toán ngân sách nhà nước các cấp và quyết toán ngân sách trước khi quốc hội phê chuẩn.
Kiểm toán nhà nước Việt Nam do Quốc Hội thành lập, có vị trí độc lập, một nhiệm kỳ của tổng kiểm toán nhà nước là 7 năm có thể được bầu lại nhưng không quá hai nhiệm kỳ, khi phát hiện những sai trái trong khi kiểm toán thì cơ quan này có nhiệm vụ báo cáo cho Quốc hội và Thủ Tướng Chính Phủ để xử lý.
Kiểm toán nhà nước Việt Nam do Quốc Hội thành lập, có vị trí độc lập, một nhiệm kỳ của tổng kiểm toán nhà nước là 7 năm có thể được bầu lại nhưng không quá hai nhiệm kỳ, khi phát hiện những sai trái trong khi kiểm toán thì cơ quan này có nhiệm vụ báo cáo cho Quốc hội và Thủ Tướng Chính Phủ để xử lý.
Sau một năm hoạt động cơ quan kiểm toán nhà nước nhận thấy rất tốt và chúng tôi không nhận thấy có trở ngại gì trong khi thi hành công vụ, tuy nhiên có khó khăn vì số lượng kiểm toán viên còn rất ít, cơ sở vật chất đang còn thiếu thốn, các khu vực cũng vậy vì lịch sử kiểm toán của Việt Nam mới có 12 năm thôi trong khi các nước đã có quá trình hàng trăm năm rồi, vì vậy khó khăn là tất yếu.”
Ba loại kiểm toán
Tiến sĩ Phùng Thị Đoan, Phó Tổng Thư Ký hội Kiểm Toán Việt Nam cho chúng tôi biết về những hoạt động có liên quan đến việc kiểm tra tài sản của những người ứng viên vào ghế đại biểu Quốc Hội lần này, bà nói:
“Những người ra ứng cử Quốc Hội mà có kê khai tài sản, trong trường hợp cần thiết thì phải kiểm toán nhưng khả năng kiểm toán đó chưa biết là do ai trách nhiệm ở khối thuộc phạm vi chính trị thì phải do kiểm toán nhà nước thực hiện vì hiện nay cơ quan kiểm toán nhà nước trực thuộc Quốc Hội.”
Mặc Lâm: Xin Tiến sĩ cho biết có bao nhiêu loại kiểm toán hiện hành tại Việt Nam và chức năng của từng loại như thế nào?
Tiến sĩ Phùng Thị Đoan: Hiện nay có ba loại kiểm toán: Kiểm toán nhà nước, kiểm toán độc lập và kiểm toán nội bộ.
Kiểm toán độc lập là kiểm toán của các doanh nghiệp để xác nhận tính trung thực hợp lý của báo cáo tài chính về tài sản, vốn liếng, doanh thu, chi phí cũng như các khoản công nợ để các nhà đầu tư cổ phần cổ phiếu theo dõi. Còn kiểm toán nội bộ thì kiểm toán chính các cơ quan nhà nước hay chính các doanh nghiệp.
Mặc Lâm: Sự khác nhau giữa kiểm toán độc lập và kiểm toán nhà nước là gì?
Tiến sĩ Phùng Thị Đoan: Về chức năng ....
Những hoạt động của ngành kiểm toán rõ ràng đang giúp doanh nghiệp có yêu cầu về hội nhập đang trở nên bức thiết tại Việt Nam hiện nay. Chỉ riêng về kiểm toán một công ty trước khi lên sàn chứng khoán đã là một việc hết sức khó khăn và đòi hỏi tính chuyên nghiệp và trung thực rất cao.
Kiểm toán Việt Nam đang chịu nhiều thử thách hơn nữa khi những doanh nghiệp có nguồn vốn đầu tư nước ngoài cần những công ty có nhân viên được huấn luyện trong những môi trường chuyên nghiệp và không lệ thuộc vào chính sách xem tư tưởng chính trị là thước đo khả năng như từ trước đến nay.