Ỷ Lan, đặc phái viên RFA
Kể từ khi cuộc chiến tranh Đông Dương kết thúc 30 năm trước, hôm 12-9 vừa rồi tại trụ sở Quốc hội Châu Âu ở thủ đô Brussels của Bỉ, lần đầu tiên đã diễn ra một cuộc điều trần về tình hình dân chủ và nhân quyền của 3 nước Việt Nam, Lào và Campuchia. Có mặt tại cuộc điều trần này, đặc phái viên Ỷ Lan của Đài Á Châu Tự Do gửi về bài tường trình sau đây:
Tuần trước, Quốc hội Châu Âu đã mở cuộc điều trần về tình trạng nhân quyền và dân chủ tại Cam Bốt, Lào và Việt Nam, để đánh dấu 30 năm xích hóa. Nhà cầm quyền Việt Nam đã phản ứng mạnh mẽ và tìm cách ngăn cản nhưng đã thất bại. Lời thỉnh cầu của nhà cầm quyền Việt Nam được tham gia phát biểu tại cuộc điều trần và phân phát Sách Trắng về nhân quyền cũng bị bác bỏ. Hàng trăm Dân biểu thuộc phân ban nhân quyền và Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội Châu Âu đã đến nghe, khác với hồi đầu năm nay khi phái đoàn Quốc hội Việt Nam do Chủ tịch Nguyễn Văn An cầm đầu đến viếng Quốc hội Châu Âu chỉ có 5 Dân biểu tham dự buổi thuyết trình của phái đoàn ông An.
Các diễn giả hiện diện: Đại diện cho Campuchia là ông Sam Rainsy, Chủ tịch Ðảng Ðối lập Campuchia, Dân biểu Quốc hội, và bà Kek Galabru, Chủ tịch Hội Bảo vệ Nhân quyền Campuchi. Phía Lào là bà Vanida Thepsouvanh, Chủ tịch Phong trào Nhân quyền Lào, và bà Ruhi Hamid. Phía Việt Nam có ông Võ Văn Ái, Chủ tịch Ủy ban Bảo vệ Quyền làm Người Việt Nam, Chủ tịch Diễn đàn Dân chủ Á châu, Phó chủ tịch Liên đoàn Quốc tế Nhân quyền, và ông Phạm Văn Tưởng, tức cựu Tăng sĩ Thích Trí Lực.
Quốc hội Châu Âu phản ứng như thế nào về cuộc điều trần này, tưởng không gì hay hơn là nghe các lời phát biểu sau đây của một số Dân biểu tại hội trường. Đặc biệt ở phần chất vấn không thấy ai nêu thắc mắc hay công kích các diễn giả.
Trong lời tuyên bố khai mạc cuộc điều trần, Bà Hélène Flautre, Chủ tịch Phân ban Nhân quyền và chủ tọa cuộc điều trần đưa cao cuốn Sách Trắng về Nhân quyền của Hà Nội và nói :
« Tuần trước, tôi đã tiếp ba Đại sứ Cam Bốt, Lào và Việt Nam. Hôm nay, trong phòng hội này có mặt bà Nguyễn, Cố vấn Đại sứ quán Việt Nam, bà ngỏ ý muốn được phát biểu và phân phát tập tài liệu Sách Trắng về Nhân quyền. Nhưng tôi phải dùng quyền hạn của mình cùng những quy tắc của Quốc hội Châu Âu bác bỏ việc đó. Một trong những lý do bác bỏ là ngay dưới mắt tôi đây, Chương IV của Sách Trắng, mà CHXHCNVN gửi đến cho tôi, là một mẩu mực của sự dèm pha, bôi nhọ những tổ chức nhân quyền. Quốc hội Châu Âu không thể là diễn đàn cho một sự phỉ báng như thế ».
Ông Michael Gahler, Phó chủ tịch Ủy ban Phát triển, thuộc Đảng đa số Bình dân và Dân chủ Âu châu phát biểu :
«Nghe xong cuộc điều trần mới thấy điều khoản nhân quyền trong Hiệp ước hợp tác song phương giữa Liên Âu và Việt Nam chỉ là mảnh giấy loại ! Chúng ta có cơ chế nào để ngăn cản những vi phạm nhân quyền không ? Chúng ta có điều khoản nào để cắt bỏ viện trợ không ? Việt Nam và Lào sống dưới chế độ độc đảng, y như là bản nháp của rừng rú. Thật khác với Đông Âu ngày nay. Ở Saigon bây giờ có đủ mọi thứ, nào cờ cộng sản, nào làm ăn tự do, nào tư bản được phép làm giàu... Thế nhưng công cuộc đổi mới kinh tế đang chững lại, vì thiếu một cuộc cải tổ chính trị».
Bà Monica Frassoni (Đảng Xanh) nói lên một điều mắt thấy tai nghe tại Việt Nam :
«Tháng tư vừa qua tôi đến Việt Nam trong khuôn khổ công tác của Quốc hội Châu Âu và tôi vô cùng xúc động khi được dịp gặp nhà ly khai nổi danh vừa được nhắc đến trong cuộc điều trần này, Hòa thượng Thích Quảng Độ, nhà lãnh đạo số hai của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất. Tôi cũng tìm cách gặp một nhà ly khai quan trọng khác là ông Hoàng Minh Chính. Cả hai vị được xem như « đang được tự do ». Sau khi tôi gặp Hòa thượng Thích Quảng Độ, thì tức khắc sau đó ngôi chùa của ngài bị phong tỏa, công an canh gác cẩn mật, không còn ai được đến thăm ngài nữa. Còn trường hợp ông Hoàng Minh Chính, người đã bỏ suốt đời đấu tranh và bị tù tội, thì 5 công an đã chận trước hẽm không cho tôi vào thăm.
«Tôi nhắc tới sự kiện này với nhà cầm quyền Việt Nam khi Phái đoàn Quốc hội chúng tôi tiếp xúc với các Bộ trưởng Việt Nam, họ chỉ trả lời mơ hồ, lại như muốn chối bỏ một chuyện như thế có thể xẩy ra ! Điều tôi thắc mắc là sự thành công phát triển trên đất nước này đã vượt qua các hậu quả tiêu cực của chiến tranh, mà tôi ca ngợi, lại là điều cộng đồng thế giới đem ra biện chính cho các vi phạm nhân quyền trầm trọng. Đây là vấn đề tra vấn chúng ta trong việc chấp nhận cho Việt Nam gia nhập WTO (Tổ chức Thương mại thế giới).
«Ở đây tôi muốn nói lên sự chứng kiến của tôi và xác nhận sự may mắn lớn cho tôi khi được diện kiến Hòa thượng Thích Quảng Độ, một con người tuyệt đối tự tại vô ngại, một con người mang những khả năng vô biên. Hòa thượng biết rõ những rủi ro đang gặp phải, những hiểm nguy mà Giáo hội ngài đối diện. Hình ảnh ngài mang lại cho tôi niềm hy vọng lớn lao».
Một tiếng nói từ Đông Âu, là Dân biểu Árpád Duka-Zólyomi, người Slovakia, thuộc Đảng đa số Bình dân và Dân chủ Âu châu:
«Thật là bổ ích ngồi nghe cuộc điều trần hôm nay, làm cho tôi nhớ tới 40 năm sống dưới chế độ Cộng sản. Dưới chế độ này đối lập không thể nào cất đầu lên nổi, cả khả năng chống đối cũng không có. Cộng sản là một trò đùa ác độc. Vấn đề đặt ra ở đây là Quốc hội Châu Âu có biện pháp chế tài nào không ?»
Kết thúc bản điều trần cho Việt Nam, ông Võ Văn Ái kêu gọi Quốc hội Châu Âu hãy khẩn thiết thông qua một Quyết nghị mới, nói lên mối quan tâm của Liên hiệp Châu Âu cho nhân quyền tại Cam Bốt, Lào và Việt Nam. Ông Charles Tannock, Phó chủ tịch Phân ban Nhân quyền Quốc hội Châu Âu, và là người làm tổng kết cuộc điều trần, đã tán đồng khi phát biểu:
«Tôi hoàn toàn tán thành và hỗ trợ ý kiến của ông Võ Văn Ái rằng Quốc hội Châu Âu phải ra ngay Quyết nghị mới để nói lên các lời ta thán và tố cáo mà ông Ái gợi ý qua cuộc điều trần hôm nay mong được Quốc hội Châu Âu quan tâm».
Ỷ Lan, Phóng viên Đài Á châu Tự do tại Quốc hội Châu Âu.