Nixon Hoa du, 35 năm nhìn lại (phần 2)

0:00 / 0:00

Lê Dân, phóng viên đài RFA

Về chuyến viếng thăm lịch sử đến Trung Quốc của Tổng thống Hoa Kỳ Richard Nixon làm thay đổi cuộc diện thế giới, Lê Dân giở lại một số tư liệu của Thư viện Tổng thống Nixon, trong đó có những đoạn trả lời phỏng vấn báo chí của cố vấn an ninh quốc gia Henry Kissinger về những diễn tiến liên hệ.

NixonMaoTrachDong200b.jpg
Tổng thống Hoa Kỳ Richard Nixon và Thủ tướng Trung Quốc Chu Ân Lai gặp gỡ tại Bắc Kinh vào năm 1972. Photo courtesy National Archives & Records Administration.

Tháng Hai năm 1972, việc Tổng thống Hoa Kỳ Richard Nixon hội kiến cùng chủ tịch Trung Quốc Mao Trạch Đông đã khiến các nước đồng minh và đối thủ của cả hai phía ngạc nhiên. Do đó mà chính ông Nixon gọi đó là "tuần lễ làm thay đổi thế giới".

"Tuần lễ làm thay đổi thế giới"

Trong kho tư liệu của Thư viện Tổng thống Nixon, cố vấn an ninh quốc gia Kissinger cho biết ông đã được biết về dự tính đó của Tổng thống Nixon vào trường hợp như thế nào:

“Tôi đã được đọc một bài ông Nixon viết cho tạp chí Ngoại giao. Ông nói về một nước Trung Hoa mở cửa trong những tuần lễ đầu của nhiệm kỳ Tổng thống, cho rằng điều đó có thể gây sức ép khiến Liên Xô phải giúp Mỹ trong cuộc chiến Việt Nam.”

Kế hoạch đó dần dần hình thành từ năm 1969 đến những năm đầu thập niên 70 dưới bí danh Marco Polo. Tuần tự từ một buổi trình diễn thời trang do toà đại sứ Nam Tư tổ chức ở thủ đô Varsovie của Ba Lan, phái viên của Washington đã tìm cách trao một thông điệp viết tay cho một quan chức Trung Quốc tham dự buổi trình diễn.

NixonChuAnLai200b.jpg
Tổng thống Hoa Kỳ Richard Nixon và Thủ tướng Trung Quốc Chu Ân Lai tại Bắc Kinh hôm 25-2-1972. Photo courtesy National Archives & Records Administration.

Rồi đến việc Bắc Kinh trả lời và bất ngờ mời đoàn tuyển thủ bóng bàn Mỹ viếng thăm hữu nghị. Sang việc cố vấn Kissinger đang tham dự hoà đàm Paris về chiến tranh Việt Nam, nhận lời mời tham dự dạ yến tại Pakistan, vốn là một quốc gia thân hữu của cả Mỹ lẫn Trung Quốc.

Lấy cớ bị đau bụng bất ngờ và đi nghỉ ngơi vài ngày ở cao nguyên Pakistan do một nhân viên mật vụ thế vai, ông Kissinger thật bí mật lên đường sang Bắc Kinh. Ông chỉ có 48 giờ để hoàn thành nhiệm vụ sắp đặt chuyến đi cho Tổng thống Richard Nixon.

Cố vấn an ninh quốc gia Hoa Kỳ Henry Kissinger hồi tưởng lại: "Cúng tôi chỉ có một dịp cuối tuần là có thể đến Trung Quốc, nhưng họ lại bận một cuộc viếng thăm chính thức của chủ tịch Bắc Hàn Kim Nhật Thành mà không thể đình hoãn.

Vì thế ông Chu Ân Lai phải chia xẻ thời giờ của ông giữa chúng tôi và ông Kim Nhật Thành, do đó chúng tôi phải bắt tay ngay vào việc soạn thảo bản tuyên bố chung để chuẩn bị với bản thảo do phía Bắc Kinh soạn.

Mọi việc phải diễn ra thật sít sao để tôi có thể về lại Paris vào đúng nửa đêm, chuẩn bị cho ngày hoà đàm kế tiếp mà không bị ai nghi ngờ gì.”

Bước đột phá quan trọng

Về lúc nhận được câu trả lời chính thức từ Bắc Kinh, mời Tổng thống Richard Nixon sang thăm hữu nghị, cố vấn an ninh quốc gia Henry Kissinger hồi tưởng:

“Nếu tôi nhớ không lầm thì đã nhận được phản hồi của Bắc Kinh và tôi đã mang vào trình Tổng thống ở phòng Lincoln trong Nhà Trắng. Tôi đã có nói với ông rằng đây là bước đột phá ngoại giao quan trọng nhất kể từ Thế chiến thứ nhì tới nay.

Ông mở một chai rượu Courvoisier và chúng tôi cụng ly, nhưng chính vào lúc đó, chúng tôi biết là sự kiện này sẽ bẻ gãy chiến cuộc Việt Nam và làm thay đổi bản chất quan hệ giữa Hoa Kỳ với Liên Xô.....”

Sự hồi tưởng của nguyên cố vấn an ninh quốc gia Hoa Kỳ Henry Kissinger cho chúng ta thấy sự được, thua tại cuộc chiến Việt Nam xem như đã an bài từ ngày Tổng thống Mỹ được mời đến Bắc Kinh gặp gỡ chủ tịch Trung Quốc Mao Trạch Đông.

NixonGrearWallFamily150.jpg
Tổng thống Nixon tại Vạn Lý Trường Thành của Trung Quốc hôm 24-2-1972. Photo courtesy National Archives & Records Administration.

Việc loan báo sự kiện này được tổ chức cùng lúc tại Washington và Bắc Kinh vào ngày 15 tháng Bảy năm 1971. Khắp nơi nổi lên nhiều phản ứng mạnh mẽ, đại sứ Đài Loan giận dự chỉ trích Nixon đã bán đứng nước ông.

Ngay trọng nội bộ đảng, Tổng thống Nixon cũng bị phê bình gay gắt, ông phải đích thân thuyết phục nguyên chủ tịch đảng là ông Barry Goldwater và cử nguyên thống đốc bang California là ông Ronald Reagan sang Đài Bắc trấn an Tổng thống đảo quốc này là thống chế Tưởng Giới Thạch.

Ván bài thành công

Tại Liên Xô, tin nổ ra như tiếng sét giữa trời. Nguyên Ủy viên Trung ương đảng Georgii Arbatov kể lại là các ủy viên không thể tin là nước Mỹ lại trở thành đồng minh của Trung Quốc, và nếu đúng thì điều gì sẽ xảy ra ?

Ván bài Tổng thống Richard Nixon phơi ra trên chiếu bạc lập tức có hiệu quả. Bốn ngày sau, điện Kremli mời ông qua viếng thăm Matxcơva, các cuộc đàm phán về tài giảm binh bị bế tắc đã lâu được Liên Xô nhanh chóng tái tục.

Nhưng rồi sau khi người được Mao Trạch Đông chọn để kế vị mình là ông Lâm Bưu làm phản, tổ chức đảo chính thất bại và bị rớt máy bay chết trên đường trốn chạy sang Liên Xô thì Washington lại đâm ra hoang mang. Tuy nhiên mọi việc vẫn tiếp diễn như dự tính và đúng như ông Nixon ví von, "một tuần lễ làm thay đổi thế giới" đã diễn ra.

Ngày nay, Trung Quốc đang đi đúng con đường "xét lại" sống chung hoà bình với "tư bản, đế quốc" mà Bắc Kinh từng hằn học kết án Moscow cách nay hơn 3 thập niên.

Ngược lại, Liên Xô sụp đổ khi quay trở lại con đường thi đua võ trang với các nước "đế quốc" do Hoa Kỳ đứng đầu. Còn Việt Nam đang đi con đường hiện nay, một phần lớn cũng do tác động của chuyến đi Bắc Kinh lịch sử ngày ấy của ông Richard Nixon.

Theo dòng câu chuyện:

- Nixon Hoa du, 35 năm nhìn lại (phần 1)

Thông tin trên mạng:

- Journeys to Peace: Richard Nixon, Zhou Enlai, and the Opening to China

- Nixon Administrative timeline