Làm cách nào khơi dậy nền âm nhạc dân tộc Việt Nam? (II)
Trà Mi, phóng viên Äà i RFA
Trong má»t chương trình trưá»c, Giáo sư Tiến sÄ© Trần VÄn Khê, thà nh viên danh dá»± cá»§a Há»i Äá»ng Ãm nhạc Quá»c tế thuá»c UNESCO, Äã trình bà y khái quát vá» những giá trá» Äá»c Äáo cá»§a âm nhạc dân tá»c Viá»t Nam.

Tiếp ná»i loạt bà i chá»§ Äá» vá» ná»n âm nhạc truyá»n thá»ng, kỳ nà y, má»i quý vá» nghe nháºn Äá»nh cá»§a giáo sư Khê vá» tình hình sinh hoạt âm nhạc dân tá»c trong nứơc hiá»n nay.
Cuá»c phá»ng vấn do Trà Mi thá»±c hiá»n.
Trà Mi : Thưa giáo sư, giáo sư có nháºn xét gì vá» tình hình sinh hoạt âm nhạc dân tá»c Viá»t Nam hiá»n nay tại quê nhà ?
Giáo sư Trần VÄn Khê: Ãm nhạc Viá»t Nam truyá»n thá»ng bây giá» Äang bá» trạng thái nguy hiá»m, vì tất cả những chuyá»n toà n cầu hoá và má» rá»ng kinh tế thá» trưá»ng Äã tạo Äiá»u kiá»n cho các loại nhạc bên ngoà i Ỡạt du nháºp và o trong nứơc. Những loại nhạc nà y có cái má»i, cái lạ, cái tiết tấu, cái sức sá»ng thu hút ÄÆ°á»£c giá»i trẻ. Thà nh ra, giá»i trẻ bây giá» chá» má» rá»ng tay mà Äón các loại nhạc Äó mà quên nhạc Viá»t Nam, mà nhạc Viá»t Nam Äã trải qua nhiá»u khó khÄn.
Tôi Äã có viết má»t bà i vá» cÄn bá»nh mãn tÃnh cá»§a âm nhạc dân tá»c Viá»t Nam, bá»i tôi thấy rất lo ngại vì âm nhạc dân tá»c Viá»t Nam má»t mặt ÄÆ°á»£c chÃnh quyá»n ÄỠý, khuyên giải cho nó trá» lại vá» nguá»n, muá»n là m sao cho âm nhạc tiên tiến mà có ÄÆ°á»£c bản sắc dân tá»c. Thế nhưng, ÄÆ°á»ng lá»i ÄÆ°a ra thì rất Äúng mà áp dụng ÄÆ°á»ng lá»i thì chưa tháºt Äúng.
Ãm nhạc dân tá»c Viá»t Nam má»t mặt ÄÆ°á»£c chÃnh quyá»n ÄỠý, muá»n là m sao cho âm nhạc tiên tiến mà có ÄÆ°á»£c bản sắc dân tá»c. Thế nhưng, ÄÆ°á»ng lá»i ÄÆ°a ra thì rất Äúng mà áp dụng thì chưa
Cho nên, chúng ta gặp má»t nguy cÆ¡ mà không riêng gì nứơc Viá»t Nam mà các nứơc cháºm tiến vá» mặt kinh tế thừơng bá» những luá»ng nhạc Tây Ãu xâm nháºp, vá»i những phương tiá»n truyá»n thông mãnh liá»t, là m cho giá»i trẻ hưá»ng vá» Äiá»u nhạc phương Tây mà quên cả âm nhạc dân tá»c Viá»t Nam.
Trà Mi : Vâng, nhưng âm nhạc dân tá»c Viá»t Nam vá»n ÄÆ°á»£c Äánh giá là có giá trá» nghá» thuáºt rất cao. Thế thì tại sao lại dá» dà ng bá» quên lãng như váºy thưa giáo sư?
Giáo sư Trần VÄn Khê : Không phải dá» dà ng bá» quên lãng mà âm nhạc Viá»t Nam Äã trải qua bao nhiêu khó khÄn. Từ lúc bá» thuá»c Äá»a thì ÄÆ°Æ¡ng nhiên bá» vÄn hoá cá»§a dân tá»c thá»ng trá» Äẩy lùi vÄn hoá Viá»t Nam và o trong bóng tá»i.
Dân tá»c Viá»t Nam Äã bá» mấy chục nÄm chiến tranh, trong lúc chiến tranh không thá» nà o nói chuyá»n tá»i âm nhạc, thà nh ra bá» quên lãng. Có má»t cuá»c thay Äá»i vá» nếp sá»ng thì cái nếp sá»ng ấy Äã Äẩy lùi âm nhạc dân tá»c lần lần Äi và o trong bóng tá»i.
Cho nên, Äã có má»t giai Äoạn rất dà i, rất lâu, ngưá»i thanh niên không ÄÆ°á»£c tiếp cáºn vá»i âm nhạc dân tá»c, và âm nhạc truyá»n thá»ng không ÄÆ°á»£c ngưá»i ta giảng dạy, không ÄÆ°á»£c ngưá»i ta giải thÃch, không ÄÆ°á»£c ngưá»i ta nói rõ ra nó hay á» chá» nà o. Thà nh ra có khi có cái hay mà không biết cái hay. Thừơng ngưá»i ta á» trong rừng không bao giá» thấy rừng Äẹp.
Có lẽ chúng tôi là ngưá»i Äã Äi ra xa cái rừng, rá»i thấy cái rừng ấy Äẹp, và chúng tôi may mắn có dá»p nghiên cứu, phân tÃch ra má»i thấy trong Äó có những cái hay, mà chưa có dá»p nói hết cho những ngưá»i thanh niên Viá»t Nam nghe Äá» há» luôn có tá»± tin và o cái tiá»m tà ng cá»§a dân tá»c Viá»t Nam.
Bạn nghÄ© gì vá» vấn Äá» nà y? Xin email vá» Vietnamese@www.rfa.org
Äiá»u Äó là Äiá»u Äáng tiếc. Tại hoà n cảnh vá» lá»ch sá» ÄÆ°a ra tá»i hoà n cảnh vá» tâm lý, tức là ngừơi bá» trá» luôn coi ngưá»i thá»ng trá» là trên hết, thấy những cái hà o nhoáng bên ngoà i mà quên cái thâm thuý bên tron . Chẳng hạn như thấy cây Äà n piano mấy chục dây thì hoan nghênh nó mà quên rằng cái Äà n bầu 1 dây nhưng nói ÄÆ°á»£c biết bao nhiêu chuyá»n Äến ná»i nhà thÆ¡ VÄn Tiến Lê còn nói rằng "Má»t dây nÅ©ng ná»u Äá»§ lá»i, ná»a bầu chứa cả má»t trá»i âm thanh" .
Như váºy mà không thương nó, không coi nó là trá»ng mà coi là tầm thưá»ng ,quên rằng nó có 1 tÃnh chất nghá» thuáºt rất cao. Thì tại mình không hiá»u nó mà mình không thương nó, chứ không phải nó không có Äá»§ sức kháng cá»±, giá»ng như ngừơi bá»nh mà không ÄÆ°á»£c miá» n dá»ch.
Tiếng hát ru cÅ©ng Äã tắt trên môi các bà mẹ rá»i. Thứ nhì mất tiếng Äá»ng dao cá»§a trẻ em. Thứ ba là là m viá»c Äá»ng áng không còn câu hò Äiá»u lý, không còn Äá»i ca nam nữ... mà thanh niên gặp nhau muá»n ôm nhau nhảy theo Äiá»u tango và bu-lê-rô, Äi nghe thì không nghe hát chèo, hát bá»i, hay hát cải lương mà muá»n Äi coi nhạc trẻ, nghe nhạc kÃch Äá»ng.
Äiá»u kiá»n lá»ch sá», Äiá»u kiá»n kinh tế, Äiá»u kiá»n tâm lý Äã khiến âm nhạc truyá»n thá»ng Viá»t Nam bá» quên lãng.
Cái nếp sá»ng bây giá» thay Äá»i. Do hoà n cảnh bên ngoà i xã há»i và kinh tế: ngưá»i nà o Äi há»c nhạc dân tá»c thì không ÄÆ°á»£c trả thù lao háºu, mà nhạc má»i thì trả thù lao háºu. Thà nh ra, Äiá»u kiá»n lá»ch sá», Äiá»u kiá»n kinh tế, Äiá»u kiá»n tâm lý Äã khiến âm nhạc truyá»n thá»ng Viá»t Nam bá» quên lãng. Thanh niên không ÄÆ°á»£c hiá»u biết tá»i nên má»i hưá»ng vá» cả bên phương Tây.
Trà Mi : Quý vá» vừa nghe phần trình bà y cá»§a giáo sư - tiến sÄ© Trần VÄn Khê vá» tình hình sinh hoạt âm nhạc dân tá»c hiá»n nay trong nứơc. Là m thế nà o Äá» cứu vãn ná»n âm nhạc dân tá»c Äang ngà y má»t thưa dần? Má»i quý vá» Äón nghe phần 3 bà i nói chuyá»n cá»§a giáo sư Trần VÄn Khê trong má»t chương trình tá»i.