Làm cách nào khơi dậy nền âm nhạc dân tộc Việt Nam? (II)
2005.04.06
Trà Mi, phóng viên Äà i RFA
Trong má»t chÆ°Æ¡ng trình trÆ°á»c, Giáo sÆ° Tiến sÄ© Trần VÄn Khê, thà nh viên danh dá»± của Há»i Äá»ng Ãm nhạc Quá»c tế thuá»c UNESCO, Äã trình bà y khái quát vá» những giá trá» Äá»c Äáo của âm nhạc dân tá»c Viá»t Nam.
Tiếp ná»i loạt bà i chủ Äá» vá» ná»n âm nhạc truyá»n thá»ng, kỳ nà y, má»i quý vá» nghe nháºn Äá»nh của giáo sÆ° Khê vá» tình hình sinh hoạt âm nhạc dân tá»c trong nứơc hiá»n nay.
Cuá»c phá»ng vấn do Trà Mi thá»±c hiá»n.
Trà Mi : ThÆ°a giáo sÆ°, giáo sÆ° có nháºn xét gì vá» tình hình sinh hoạt âm nhạc dân tá»c Viá»t Nam hiá»n nay tại quê nhà ?
Giáo sÆ° Trần VÄn Khê: Ãm nhạc Viá»t Nam truyá»n thá»ng bây giá» Äang bá» trạng thái nguy hiá»m, vì tất cả những chuyá»n toà n cầu hoá và má» rá»ng kinh tế thá» trÆ°á»ng Äã tạo Äiá»u kiá»n cho các loại nhạc bên ngoà i Ỡạt du nháºp và o trong nứơc. Những loại nhạc nà y có cái má»i, cái lạ, cái tiết tấu, cái sức sá»ng thu hút Äược giá»i trẻ. Thà nh ra, giá»i trẻ bây giá» chá» má» rá»ng tay mà Äón các loại nhạc Äó mà quên nhạc Viá»t Nam, mà nhạc Viá»t Nam Äã trải qua nhiá»u khó khÄn.
Tôi Äã có viết má»t bà i vá» cÄn bá»nh mãn tÃnh của âm nhạc dân tá»c Viá»t Nam, bá»i tôi thấy rất lo ngại vì âm nhạc dân tá»c Viá»t Nam má»t mặt Äược chÃnh quyá»n ÄỠý, khuyên giải cho nó trá» lại vá» nguá»n, muá»n là m sao cho âm nhạc tiên tiến mà có Äược bản sắc dân tá»c. Thế nhÆ°ng, ÄÆ°á»ng lá»i ÄÆ°a ra thì rất Äúng mà áp dụng ÄÆ°á»ng lá»i thì chÆ°a tháºt Äúng.
Ãm nhạc dân tá»c Viá»t Nam má»t mặt Äược chÃnh quyá»n ÄỠý, muá»n là m sao cho âm nhạc tiên tiến mà có Äược bản sắc dân tá»c. Thế nhÆ°ng, ÄÆ°á»ng lá»i ÄÆ°a ra thì rất Äúng mà áp dụng thì chÆ°a
Cho nên, chúng ta gặp má»t nguy cÆ¡ mà không riêng gì nứơc Viá»t Nam mà các nứơc cháºm tiến vá» mặt kinh tế thừơng bá» những luá»ng nhạc Tây Ãu xâm nháºp, vá»i những phÆ°Æ¡ng tiá»n truyá»n thông mãnh liá»t, là m cho giá»i trẻ hÆ°á»ng vá» Äiá»u nhạc phÆ°Æ¡ng Tây mà quên cả âm nhạc dân tá»c Viá»t Nam.
Trà Mi : Vâng, nhÆ°ng âm nhạc dân tá»c Viá»t Nam vá»n Äược Äánh giá là có giá trá» nghá» thuáºt rất cao. Thế thì tại sao lại dá» dà ng bá» quên lãng nhÆ° váºy thÆ°a giáo sÆ°?
Giáo sÆ° Trần VÄn Khê : Không phải dá» dà ng bá» quên lãng mà âm nhạc Viá»t Nam Äã trải qua bao nhiêu khó khÄn. Từ lúc bá» thuá»c Äá»a thì ÄÆ°Æ¡ng nhiên bá» vÄn hoá của dân tá»c thá»ng trá» Äẩy lùi vÄn hoá Viá»t Nam và o trong bóng tá»i.
Dân tá»c Viá»t Nam Äã bá» mấy chục nÄm chiến tranh, trong lúc chiến tranh không thá» nà o nói chuyá»n tá»i âm nhạc, thà nh ra bá» quên lãng. Có má»t cuá»c thay Äá»i vá» nếp sá»ng thì cái nếp sá»ng ấy Äã Äẩy lùi âm nhạc dân tá»c lần lần Äi và o trong bóng tá»i.
Cho nên, Äã có má»t giai Äoạn rất dà i, rất lâu, ngÆ°á»i thanh niên không Äược tiếp cáºn vá»i âm nhạc dân tá»c, và âm nhạc truyá»n thá»ng không Äược ngÆ°á»i ta giảng dạy, không Äược ngÆ°á»i ta giải thÃch, không Äược ngÆ°á»i ta nói rõ ra nó hay á» chá» nà o. Thà nh ra có khi có cái hay mà không biết cái hay. Thừơng ngÆ°á»i ta á» trong rừng không bao giá» thấy rừng Äẹp.
Có lẽ chúng tôi là ngÆ°á»i Äã Äi ra xa cái rừng, rá»i thấy cái rừng ấy Äẹp, và chúng tôi may mắn có dá»p nghiên cứu, phân tÃch ra má»i thấy trong Äó có những cái hay, mà chÆ°a có dá»p nói hết cho những ngÆ°á»i thanh niên Viá»t Nam nghe Äá» há» luôn có tá»± tin và o cái tiá»m tà ng của dân tá»c Viá»t Nam.
Bạn nghÄ© gì vá» vấn Äá» nà y? Xin email vá» Vietnamese@www.rfa.org
Äiá»u Äó là Äiá»u Äáng tiếc. Tại hoà n cảnh vá» lá»ch sá» ÄÆ°a ra tá»i hoà n cảnh vá» tâm lý, tức là ngừơi bá» trá» luôn coi ngÆ°á»i thá»ng trá» là trên hết, thấy những cái hà o nhoáng bên ngoà i mà quên cái thâm thuý bên tron . Chẳng hạn nhÆ° thấy cây Äà n piano mấy chục dây thì hoan nghênh nó mà quên rằng cái Äà n bầu 1 dây nhÆ°ng nói Äược biết bao nhiêu chuyá»n Äến ná»i nhà thÆ¡ VÄn Tiến Lê còn nói rằng "Má»t dây nÅ©ng ná»u Äủ lá»i, ná»a bầu chứa cả má»t trá»i âm thanh" .
NhÆ° váºy mà không thÆ°Æ¡ng nó, không coi nó là trá»ng mà coi là tầm thÆ°á»ng ,quên rằng nó có 1 tÃnh chất nghá» thuáºt rất cao. Thì tại mình không hiá»u nó mà mình không thÆ°Æ¡ng nó, chứ không phải nó không có Äủ sức kháng cá»±, giá»ng nhÆ° ngừơi bá»nh mà không Äược miá» n dá»ch.
Tiếng hát ru cÅ©ng Äã tắt trên môi các bà mẹ rá»i. Thứ nhì mất tiếng Äá»ng dao của trẻ em. Thứ ba là là m viá»c Äá»ng áng không còn câu hò Äiá»u lý, không còn Äá»i ca nam nữ... mà thanh niên gặp nhau muá»n ôm nhau nhảy theo Äiá»u tango và bu-lê-rô, Äi nghe thì không nghe hát chèo, hát bá»i, hay hát cải lÆ°Æ¡ng mà muá»n Äi coi nhạc trẻ, nghe nhạc kÃch Äá»ng.
Äiá»u kiá»n lá»ch sá», Äiá»u kiá»n kinh tế, Äiá»u kiá»n tâm lý Äã khiến âm nhạc truyá»n thá»ng Viá»t Nam bá» quên lãng.
Cái nếp sá»ng bây giá» thay Äá»i. Do hoà n cảnh bên ngoà i xã há»i và kinh tế: ngÆ°á»i nà o Äi há»c nhạc dân tá»c thì không Äược trả thù lao háºu, mà nhạc má»i thì trả thù lao háºu. Thà nh ra, Äiá»u kiá»n lá»ch sá», Äiá»u kiá»n kinh tế, Äiá»u kiá»n tâm lý Äã khiến âm nhạc truyá»n thá»ng Viá»t Nam bá» quên lãng. Thanh niên không Äược hiá»u biết tá»i nên má»i hÆ°á»ng vá» cả bên phÆ°Æ¡ng Tây.
Trà Mi : Quý vá» vừa nghe phần trình bà y của giáo sÆ° - tiến sÄ© Trần VÄn Khê vá» tình hình sinh hoạt âm nhạc dân tá»c hiá»n nay trong nứơc. Là m thế nà o Äá» cứu vãn ná»n âm nhạc dân tá»c Äang ngà y má»t thÆ°a dần? Má»i quý vá» Äón nghe phần 3 bà i nói chuyá»n của giáo sÆ° Trần VÄn Khê trong má»t chÆ°Æ¡ng trình tá»i.