Trà Mi, phóng viên Äà i RFA
Trong má»t chÆ°Æ¡ng trình trÆ°á»c, Giáo sÆ° Tiến sÄ© Trần VÄn Khê, thà nh viên danh dá»± của Há»i Äá»ng Ãm nhạc Quá»c tế thuá»c UNESCO, Äã trình bà y khái quát vá» những giá trá» Äá»c Äáo của âm nhạc dân tá»c Viá»t Nam.

Tiếp ná»i loạt bà i chủ Äá» vá» ná»n âm nhạc truyá»n thá»ng, kỳ nà y, má»i quý vá» nghe nháºn Äá»nh của giáo sÆ° Khê vá» tình hình sinh hoạt âm nhạc dân tá»c trong nứơc hiá»n nay.
Cuá»c phá»ng vấn do Trà Mi thá»±c hiá»n.
Trà Mi: Thưa giáo sư, giáo sư có nhận xét gì về tình hình sinh hoạt âm nhạc dân tộc Việt Nam hiện nay tại quê nhà ?
Giáo sư Trần Văn Khê: Âm nhạc Việt Nam truyền thống bây giờ đang bị trạng thái nguy hiểm, vì tất cả những chuyện toà n cầu hoá và mở rộng kinh tế thị trường đã tạo điều kiện cho các loại nhạc bên ngoà i ồ ạt du nhập và o trong nứơc. Những loại nhạc nà y có cái mới, cái lạ, cái tiết tấu, cái sức sống thu hút được giới trẻ. Thà nh ra, giới trẻ bây giờ chỉ mở rộng tay mà đón các loại nhạc đó mà quên nhạc Việt Nam, mà nhạc Việt Nam đã trải qua nhiều khó khăn.
Tôi Äã có viết má»t bà i vá» cÄn bá»nh mãn tÃnh của âm nhạc dân tá»c Viá»t Nam, bá»i tôi thấy rất lo ngại vì âm nhạc dân tá»c Viá»t Nam má»t mặt Äược chÃnh quyá»n ÄỠý, khuyên giải cho nó trá» lại vá» nguá»n, muá»n là m sao cho âm nhạc tiên tiến mà có Äược bản sắc dân tá»c. Thế nhÆ°ng, ÄÆ°á»ng lá»i ÄÆ°a ra thì rất Äúng mà áp dụng ÄÆ°á»ng lá»i thì chÆ°a tháºt Äúng.
Ãm nhạc dân tá»c Viá»t Nam má»t mặt Äược chÃnh quyá»n ÄỠý, muá»n là m sao cho âm nhạc tiên tiến mà có Äược bản sắc dân tá»c. Thế nhÆ°ng, ÄÆ°á»ng lá»i ÄÆ°a ra thì rất Äúng mà áp dụng thì chÆ°a
Cho nên, chúng ta gặp má»t nguy cÆ¡ mà không riêng gì nứơc Viá»t Nam mà các nứơc cháºm tiến vá» mặt kinh tế thừơng bá» những luá»ng nhạc Tây Ãu xâm nháºp, vá»i những phÆ°Æ¡ng tiá»n truyá»n thông mãnh liá»t, là m cho giá»i trẻ hÆ°á»ng vá» Äiá»u nhạc phÆ°Æ¡ng Tây mà quên cả âm nhạc dân tá»c Viá»t Nam.
Trà Mi: Vâng, nhưng âm nhạc dân tộc Việt Nam vốn được đánh giá là có giá trị nghệ thuật rất cao. Thế thì tại sao lại dỠdà ng bị quên lãng như vậy thưa giáo sư?
Giáo sư Trần Văn Khê: Không phải dỠdà ng bị quên lãng mà âm nhạc Việt Nam đã trải qua bao nhiêu khó khăn. Từ lúc bị thuộc địa thì đương nhiên bị văn hoá của dân tộc thống trị đẩy lùi văn hoá Việt Nam và o trong bóng tối.
Dân tá»c Viá»t Nam Äã bá» mấy chục nÄm chiến tranh, trong lúc chiến tranh không thá» nà o nói chuyá»n tá»i âm nhạc, thà nh ra bá» quên lãng. Có má»t cuá»c thay Äá»i vá» nếp sá»ng thì cái nếp sá»ng ấy Äã Äẩy lùi âm nhạc dân tá»c lần lần Äi và o trong bóng tá»i.
Cho nên, Äã có má»t giai Äoạn rất dà i, rất lâu, ngÆ°á»i thanh niên không Äược tiếp cáºn vá»i âm nhạc dân tá»c, và âm nhạc truyá»n thá»ng không Äược ngÆ°á»i ta giảng dạy, không Äược ngÆ°á»i ta giải thÃch, không Äược ngÆ°á»i ta nói rõ ra nó hay á» chá» nà o. Thà nh ra có khi có cái hay mà không biết cái hay. Thừơng ngÆ°á»i ta á» trong rừng không bao giá» thấy rừng Äẹp.
Có lẽ chúng tôi là ngÆ°á»i Äã Äi ra xa cái rừng, rá»i thấy cái rừng ấy Äẹp, và chúng tôi may mắn có dá»p nghiên cứu, phân tÃch ra má»i thấy trong Äó có những cái hay, mà chÆ°a có dá»p nói hết cho những ngÆ°á»i thanh niên Viá»t Nam nghe Äá» há» luôn có tá»± tin và o cái tiá»m tà ng của dân tá»c Viá»t Nam.
Bạn nghÄ© gì vá» vấn Äá» nà y? Xin email vá» Vietnamese@www.rfa.org
Điều đó là điều đáng tiếc. Tại hoà n cảnh về lịch sử đưa ra tới hoà n cảnh về tâm lý, tức là ngừơi bị trị luôn coi người thống trị là trên hết, thấy những cái hà o nhoáng bên ngoà i mà quên cái thâm thuý bên tron . Chẳng hạn như thấy cây đà n piano mấy chục dây thì hoan nghênh nó mà quên rằng cái đà n bầu 1 dây nhưng nói được biết bao nhiêu chuyện đến nỗi nhà thơ Văn Tiến Lê còn nói rằng "Một dây nũng nịu đủ lời, nửa bầu chứa cả một trời âm thanh".
NhÆ° váºy mà không thÆ°Æ¡ng nó, không coi nó là trá»ng mà coi là tầm thÆ°á»ng ,quên rằng nó có 1 tÃnh chất nghá» thuáºt rất cao. Thì tại mình không hiá»u nó mà mình không thÆ°Æ¡ng nó, chứ không phải nó không có Äủ sức kháng cá»±, giá»ng nhÆ° ngừơi bá»nh mà không Äược miá» n dá»ch.
Tiếng hát ru cÅ©ng Äã tắt trên môi các bà mẹ rá»i. Thứ nhì mất tiếng Äá»ng dao của trẻ em. Thứ ba là là m viá»c Äá»ng áng không còn câu hò Äiá»u lý, không còn Äá»i ca nam nữ... mà thanh niên gặp nhau muá»n ôm nhau nhảy theo Äiá»u tango và bu-lê-rô, Äi nghe thì không nghe hát chèo, hát bá»i, hay hát cải lÆ°Æ¡ng mà muá»n Äi coi nhạc trẻ, nghe nhạc kÃch Äá»ng.
Äiá»u kiá»n lá»ch sá», Äiá»u kiá»n kinh tế, Äiá»u kiá»n tâm lý Äã khiến âm nhạc truyá»n thá»ng Viá»t Nam bá» quên lãng.
Cái nếp sá»ng bây giá» thay Äá»i. Do hoà n cảnh bên ngoà i xã há»i và kinh tế: ngÆ°á»i nà o Äi há»c nhạc dân tá»c thì không Äược trả thù lao háºu, mà nhạc má»i thì trả thù lao háºu. Thà nh ra, Äiá»u kiá»n lá»ch sá», Äiá»u kiá»n kinh tế, Äiá»u kiá»n tâm lý Äã khiến âm nhạc truyá»n thá»ng Viá»t Nam bá» quên lãng. Thanh niên không Äược hiá»u biết tá»i nên má»i hÆ°á»ng vá» cả bên phÆ°Æ¡ng Tây.
Trà Mi: Quý vị vừa nghe phần trình bà y của giáo sư - tiến sĩ Trần Văn Khê về tình hình sinh hoạt âm nhạc dân tộc hiện nay trong nứơc. Là m thế nà o để cứu vãn nền âm nhạc dân tộc đang ngà y một thưa dần? Mời quý vị đón nghe phần 3 bà i nói chuyện của giáo sư Trần Văn Khê trong một chương trình tới.