Gia Minh, phóng viên đài RFA
Thưa quí vị và các bạn, trong tuần qua Ủy ban Liên chính phủ về Thay đổi Khí hậu, viết tắt theo tiếng Anh là IPCC, có cuộc họp suốt tuần tại Brussels, để thông qua phúc trình về tình trạng thay đổi khí hậu trên trái đất và những ảnh hưởng của nó đối với nhiều mặt cuộc sống trên tòan cầu.
Trong Tạp chí Khoa học & Môi trường kỳ này, Gia Minh sơ lược lại một số điểm chính trong phúc trình vừa nêu. Mời quí thính giả theo dõi.
Hiện tượng tăng nhiệt toàn cầu
Phúc trình của IPCC đuợc chính thức đưa ra vào ngày thứ sáu 6 tháng từ vừa qua. Bản phúc trình này dựa theo những nghiên cứu, khảo sát của 2500 khoa học gia từ nhiều nơi trên thế giới về tình hình thay đổi khí hậu của trái đất.
Đại diện của hơn 100 quốc gia tham dự đã thống nhất về một số cảnh báo quan trọng nêu lên trong phúc trình dày hơn 20 trang đó của IPCC.
Kể từ giữa thế kỷ thứ 20 vừa qua, nhiệt độ trái đất gia tăng làm biến đổi bộ mặt trái đất. Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng ấm nóng tòan cầu là do hiệu ứng nhà kính gây nên. Đây lại là hậu quả xuất phát từ họat động sản xuất của con người trên trái đất.
Theo các khoa học gia thì tình trạng trái đất ấm dân lên dẫn đến tình trạng tử vong có liên quan đến nóng như ở Châu Âu, cũng như nhiều lọai bệnh tật truyền nhiễm và dị ứng.
Nguy cơ khô hạn, đói khát
Những khu vự khô hạn lâu nay sẽ trở nên khô kiệt hơn. Do thiếu nuớc và hạn hán, mùa màng tại nhiều quốc gia sẽ mất năng xuất đến phân nửa. Có thể ở một số nơi có thể tăng năng xuất thế nhưng mức tăng không nhiều.
Từ chỗ thiếu nước, hạn hán gây mất mùa thì nguy cơ đói kém cũng sẽ gia tăng. Đến năm 2080 sẽ có chửng từ 200 đến 600 triệu người bị nạn đói đe dọa.
Tình trạng khô hạn dẫn đến khan hiếm nước. Theo đánh giá thì đến năm 2050 sẽ có hơn một tỷ người trên thế giới thiếu nước ngọt; đặt biệt khi mà mức sống ở một số vùng như trung, nam, đông và đông nam Á tăng lên.
Trong khi nước sinh họat thiếu, nhưng do thời tiết thay đổi tình trạng lụt lội lại nghiêm trọng hơn và đến năm 2080 hằng triệu cư dân trái đất sẽ chịu ảnh hưỡng bởi mực nuuớc biển dâng lên, nhất là ở những vũng đảo nhỏ và các vùng châu thổ lớn ở Châu Á và Châu Phi. Hằng năm sẽ có chừng từ hai đến bảy triệu ngừoi sẽ là nạn nhân của tình trạng nước biển dâng lụt.
Ngược lên miền núi thì ở các vùng núi cao, bắng tuyết sẽ giảm đi. Và nếu tình trạng khí thải vẫn tiếp diễn với mức độ như hiện nay thì cũng vào năm 2080 chừng 60% các loài hiện sống trên các vùng núi băng tuyết sẽ không còn. Mùa đông sẽ có nhiều lụt lội hơn; trong khi đó lại thiếu nuớc để sản xuất nông nghiệp, làm thủy lợi và sinh họat hằng ngày.
Ngòai biển khơi, các vùng san hô sẽ chết; trừ phi chúng có khả năng thích nghi với tình trạng thay đổi thời tiết trên trái đất.
Chừng từ 20 đến 30% các lòai thực và động vật sẽ có nguy cơ tuyệt chủng trong trường hợp khí hậu trái đất gia tăng từ một độ rưỡi đến hai độ ruỡi độ Celcius, so với năm 1990.
Những khu vực bị ảnh hưởng
Cụ thể từng nơi sẽ chịu ảnh huởng ra sao? Theo tiến sĩ Martin Parry, đồng chủ tịch Úy ban Liên chính phủ về thay đổi khí hậu IPCC thì có bốn khu vực dễ bị ảnh hưởng nhất truớc tình trạng they đổi khí hậu trái đất.
Thứ nhất là vùng Bắc Cực nơi mà nhiệt độ tăng nhanh gây tan băng; vũng tiểu sa mạc Sahara ở Phi Châu nơi mà những vùng khô cạn sẽ khô cạn hơn, các đảo nhỏ nới ít có khả năng thích nghi với tình trạng khí hậu thay đổi và cuối cùng là những vùng đồng bằng rộng lớn tại châu Á nới hàng tỉ người đang sinh sống sẽ gặp nguy cơ lụt lội nhiều hơn.
Theo bản phúc trình của IPCC thì đến cuối thế kỷ này khối băng ở biển Bắc cực sẽ giảm từ 22 đến 33%. Tình trạng tan băng sẽ làm mất nơi cư trú cho chim và động vật di trú. Bốn triệu cư dân cảu vùng Bắc Cự sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề bởi tình trạng khí hậu thay đổi làm tan băng.
Tại nam Phi Châu những đợt khô hạn và lụt lội sẽ gia tăng. Tình hình lốc xóay sẽ trầm trọng hơn khi tốc độ gió và mưa lớn sẽ xảy ra ở diện rộng hơn.
Suốt ba thập niên qua, những quốc gia thuộc Cộng đồng phát triển Nam Phi Châu phải trải qua những đợt khô hạn, bão tố và lụt lội nhiều hơn rồi.
Dự báo cho hay sẽ có những đợt mưa gío thất thuờng gây ảnh huởng đến an ninh lương thực cho vùng nơi mà con nguời trồng chủ yếu bắp. Nguy cơ độ ẩm của đất giảm và rồi dịch bệnh gia tăng cũng gây ảnh huởng nhiều đến mùa màng.
Châu Á cũng không thóat khỏi tình trạng tương tự khi mà lụ lụt, hạn hán nghiêm trọng, rồi dịch bệnh hòanh hành dẫn đến đói kém cho cư dân đông đúc của họ. Phúc trình IPCC đưa ra cảnh báo là đến giữa thế kỷ này, năng xuất các lọai ngũ cốc tại Châu Á sẽ giảm đến 30%.
Hằng trăm triệu người sống tại những quốc gia nghèo như Ai Cập, Bangladesh, Việt Nam sẽ chịu ảnh hưởng bởi tình trạng nuớc biển dâng cao và lũ lụt thường xuyên. Còn chừng hơn chục năm nữa thôi chừng 120 triệu cho đến hơn một tỷ hai nguời dân châu Á gặp phải tình trạng khan hiếm núơc.
Ông Trần Duy Bình, Viện trưởng Viện khí tuợng Thủy Văn Việt Nam cũng có nhận định về tình trạng khô hạn tại Việt Nam: "Sông ngòi thiếu nuớc do biến đổi khí hậu mà ra."
Một cư dân tại huyện Hàm Tân, tỉnh Bình Thuận thuộc cực nam trung bộ Việt Nam cho hay về tìnhhình khô hạn ngày càng tăng nơi anh sinh sống: "Năm nay nuớc thiếu, kại cắt điện hòai; chắc mùa màng thất bát. Tôi sống từ năm 1975 đến nay và thấy ngày càng nóng thêm".
Di dân vì khí hậu?
Phúc trình IPCC nêu ra rằng tình trạng ấm nóng tòan cầu có thể tạo nên hằng triệu dân tỵ nạn vì khí hậu. Theo đánh giá thì tính đến nay đã có nhiều ngừoi phải đi tỵ nạn vì lý do khí hậu, thời tiết thay đổi. Con số dự báo đến cuối thập niên này có thể lên đến 50 triệu người.
Một nghiên cứu của Hội Chữ Thập Đỏ và Trăng lưỡi liềm Đỏ tiến hành hồi năm 2000 cho thấy có 25 triệu ngừơi phải rời bỏ quê huơng xứ sở vì yếu tố khí hậu. Số này tuơng đuợng với những nguời phải đi lánh nạn chiến tranh.
Và một ví dụ cho tình trạng phải di dời vì khí hậu thay đổi là cộng đồng nguời Inuit ở Bắc Mỹ và Greenland; rồi nguời dân quanh vùng hồ Chad ở Phi Châu. Một ví dụ dễ nhớ khác là hằng chục người dân ở New Orleans, Hoa Kỳ phải đi nơi khác sau cơn bão Katrina hồi năm 2005.
Theo phúc trình của IPCC thì những quốc gia nghèo khó nhất hành tinh sẽ phải gánh chịu nhiều nhất những tác hại do thay đổi khí hậu gây nên.
Ông Rajendra Pachauri, chủ tịch IPCC, phát biểu tại hội nghị hồi tuần qua rằng những người nghèo khổ là giới dễ bị tác động nhất bởi tình trạng thay đổi khí hậu.
Và một hậu quả là những quốc gia tại những lục địa nghèo khổ phải chi ra ít nhất từ 5 đến 10 phần trăm tổng sản phẩm nội địa GDP vào công tác thích ứng với tình trang thay đổi khí hậu tòan cầu.
Cần một giải pháp toàn cầu
Trước tình trạng đuợc cho là nghiêm trọng mà giới khoa học nêu ra thì chính phủ các quốc gia cần phải làm gì?
Ông tổng thư ký Liên Hiệp Quốc, Ban Ki- moon lên tiếng kêu gọi các chính phủ phải có hành động ngay trong vấn đề khí hậu trái đất thay đổi.
Trong một thông báo do nguời phát ngôn của ông Ban Ki-moon đưa ra thì chính những biện pháp thích nghi đầy đủ và tòan diện sẽ có khả năng giúp giảm bớt phần nào những hậu quả nghiêm trọng đựợc nêu ra trong bản phúc trình vừa qua của IPCC.
Ông Ban mong muốn các thành viên của Công ước về Thay đổi khí hậu sẽ cuơng quyết họat động để đưa ra một thỏa úơc tòan điện thay thế cho thỏa ước hiện thời mà sẽ kết thúc vào năm 2012 tới đây.
Ủy hội Châu Âu nhắc lại EU đang có một chính sách đúng đắn EU về giải quyết tình trạng trái đất ấm nóng. Hồi tháng truớc, nguyên thủ khối Liên hiệp Châu Âu thống nhất với nhau mục tiêu là sẽ giảm mức khí thải gây hiệu ứng nhà kính dẫn đến tình trạng ấm nóng tòan cầu xuống, sao cho mức tăng phải duới hai độ C, so vớ mức tiền công nghiệp.
Nhiều tổ chức bảo vệ môi trường trên thế giới như GreenPeace, World Wildlife Fund, Friends of the Earth cũng lên tiếng kêu gọi các chính phủ phải có hành động kịp thời truớc khi quá muộn.
Hoa Kỳ, lâu nay vẫn chưa tham gia Nghị định thư Kyoto về việc giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính, thì vừa qua cũng thừa nhận tình trạng thay đổi khí hậu là một thách thức tòan cầu và cần có giải pháp chung để giải quyết.
Thống kê cho thấy Hoa Kỳ tiêu thụ đến một phần tư nguồn năng lượng thế giới và gây ra chừng một phần ba luợng khí thải nhà kính trên toan cầu.
Sau khi bản phúc trình của IPCC đuợc công bố, thì có ba hội nông nghiệp với 11 ngàn thành viên tại Hoa Kỳ đã lên tiếng hoan nghênh phúc trình đó. Chủ tịch của ba hội có tên Hội Nông học Hoa Kỳ, Hội Khoa học Mùa Màng, Hội khoa học về Đất của Hoa Kỳ đưa ra thông cáo chung trong đó nói rằng phúc trình của IPCC nhấn mạnh đến nhu cầu phải thay đổi cách thức quản lý các nguồn tài nguyên nông nghiệp của chúng ta.
Riêng về phần mình, ba hiệp hội sẽ tiến hành thêm những nghiên cứu để có thể quản trị hữu hiệu hơn nguồn đất, cây trái, cũng như nguồn nước; rồi cách thức tgiảm thiểu những tác động bất lợi.
Trong khi đó cũng có phê phán cho rằng ngôn từ trong phúc trình của IPCC còn quá nhẹ. Những nguời phê phán nói rằng đến giớ phút chót do áp lực của một số quốc gia mà một số kết quả nghiên cứu bị nói nhẹ đi…