Nam Nguyên, phóng viên đài RFA
Thị trường lúa gạo Việt Nam đang gặp biến động mạnh. Chính phủ Việt Nam ra lệnh ngừng xuất khẩu gạo để bảo đảm an ninh lương thực, sau khi đánh giá tình trạng mất mùa nghiêm trọng vì dịch rầy nâu hại lúa. Lệnh cấm này có thể làm một số doanh nghiệp bị phạt vì không thực hiện hợp đồng. Nam Nguyên tường trình vấn đề này.
Trong vòng một tháng, giá gạo tại Việt Nam gia tăng bình quân khoảng 40%, những loại gạo thường trước đây hơn 3 ngàn đến 4 ngàn thì nay đã là 5 ngàn 6 ngàn 1kg. Gạo Nàng Thơm chợ Đào và các loại gạo ngon gạo đặc sản càng tăng giá nhiều. Một phụ nữ ở TP.HCM cho biết thực tế giá chợ ngày 14/11 cùng nỗi lo ngại cho người lao động chạy gạo từng bữa:
“Gạo Tài Nguyên mọi khi 6 ngàn bây giờ 7 ngàn/kg, giới trung lưu thì ít để ý giá gạo, nhưng công nhân lao động thợ thuyền đong gạo ăn từng ngày thì rất bức xúc.”
Nguyên nhân
Một nhà doanh nghiệp xuất khẩu gạo ở miền Tây nhận định về việc giá gạo đột biến trên thị trường tiêu dùng: "Dịch rầy nâu, lùn xoắn lá làm ảnh hưởng vụ ba, cộng với thực hiện xuất khẩu vừa rồi số lượng khá lớn, cung cầu không cân đối nên chính phủ ngừng xuất khẩu để ổn định lương thực."
Gạo về chợ thì như vậy, trong khi giá lúa thu vét ở vùng đồng bằng sông Cửu Long cũng tăng cao chưa từng có. Một bà chủ ruộng ở Cần Thơ ngẩn ngơ vì không thể trữ lúa cho tới lúc được giá tốt như hiện nay: "Lúa mới 3 ngàn/ kg, lúa khô mùa giêng năm rồi nếu còn được tới ba ngàn mấy trăm đồng. Ít người giữ được lắm."
Những lời quí thính giả vừa nghe từ nhà nông, người tiêu dùng và doanh nghiệp cho thấy một thị trường lúa gạo đầy biến động những tháng cuối năm 2006. Bộ NN&PTNT cho biết, vựa lúa vùng đồng bằng sông Cửu Long năm nay giảm sản lượng tới hơn 800 ngàn tấn so với năm 2005. Trong số đó hơn một nửa là do dịch bệnh rầy nâu, vàng lùn, lùn xoắn lá, còn lại là do giảm diện tích lúa thu đông tức lúa vụ ba.
Những hợp đồng ký giao tháng 11, 12 thì phải thực hiện nếu ngừng thì phải họp bàn hai bên cùng thoả thuận...thiên tai chiến tranh thì không phải đền nhưng nếu tự mình ngừng thì bị phạt. Theo thông lệ mức bồi thường khoảng 10% trị giá hợp đồng, nếu hai bên không thoả thuận được.
Ảnh hưởng đến hợp đồng mua bán
Ngày 12/11, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng gởi công điện đến các bộ ngành liên quan, chủ tịch UBND các tỉnh thành phố trực thuộc trung ương và Hiệp Hội Lương Thực Việt Nam yêu cầu dừng ngay việc xuất khẩu gạo, trừ các hợp đồng đã ký kết theo chủ trương của chính phủ bán cho Cuba và Indonesia.
Những hợp đồng này tàu đã cập cảng trước ngày 12/11/2006. Công điện nói rõ tất cả các trường hợp giao hàng khác đều phải có ý kiến chính phủ. Ngoài ra Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng chỉ đạo Bộ Tài Chính xuất bán lương thực dự trữ qúôc gia để góp phần ổn định giá cả thị trường. Ông Dũng cũng chỉ đạo phải khắc phục dịch bệnh để vụ Đông-Xuân đạt kế hoạch.
Việc đột ngột ngừng xuất khẩu gạo gây bối rối cho các nhà xuất khẩu đã ký hợp đồng mà chưa thực hiện xong. Ông Nguyễn Hùng Linh Giám đốc một công ty xuất khẩu gạo ở vùng đồng bằng sông Cửu Long cho chúng tôi biết các thông tin mới nhất:
“Hiện nay Hiệp Hội Lương Thực đang họp để xử lý những hợp đồng đó … Các hợp đồng chưa giao hàng lên tới vài trăm ngàn tấn, theo tôi có thể điều đình được vì họ chưa có tàu để chở, hơn nữa có một số chưa chốt giá thì có thể kéo dài qua đầu năm giao.
Những hợp đồng ký giao tháng 11, 12 thì phải thực hiện nếu ngừng thì phải họp bàn hai bên cùng thoả thuận...thiên tai chiến tranh thì không phải đền nhưng nếu tự mình ngừng thì bị phạt. Theo thông lệ mức bồi thường khoảng 10% trị giá hợp đồng, nếu hai bên không thoả thuận được.”
Quyết định mạnh dạn
Trả lời câu hỏi của chúng tôi, ông Linh cho rằng xuất khẩu gạo năm 2006 sẽ không đạt chỉ tiêu đề ra, còn năm 2007 sẽ tuỳ thuộc vào tình hình chống dịch hại lúa:
“Năm 2006 sẽ chỉ xuất lối hơn 4 triệu tấn. Sang năm 2007 nếu diện tích lúa Đông Xuân bị bệnh trên 30% thì chính phủ không cho xuất khẩu gạo để giữ an ninh lương thực.”
Theo các nguồn tin trong nước, các doanh nghiệp Việt Nam từ đầu năm 2006 tới nay đã xuất khẩu tổng cộng 4 triệu 400 ngàn tấn gạo trị giá 1 tỷ 200 triệu đô la. Chỉ tiêu ban đầu đề ra là 5 triệu tấn kim ngạch 1 tỷ 400 triệu đô la.
Một số chuyên gia thị trường nhận định rằng Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã có quyết định mạnh dạn là ngừng xuất khẩu gạo. Bởi vì không thể nào chạy theo chỉ tiêu, trong khi gạo tiêu thụ nội địa tăng giá như ngựa phi, và tình trạng dịch bệnh mất mùa là một thực tế nghiêm trọng.
Theo dòng câu chuyện:
- Hiệp Hội Lương Thực Việt Nam khẩn cấp yêu cầu cho thực hiện các hợp đồng xuất khẩu gạo đã ký kết