Uyghur diniy ziyaliylar: memtimin bughra öz nöwitide yene bir diniy alim idi

Uyghur yéqinqi zaman tarixidiki meshhur shexslerdin muhemmed émin bughra kishiler arisida siyasiyon, yazghuchi, sha'ir, tarixchi we inqilabchiliq süpiti bilen teriplinip kelginidek, u diniy jehettimu alahide közge körünerlik nopuz igisi idi.

Gollandiyediki diniy ziyaliy eysa qarihajim we hüseyin tejelli ependilerning qarishiche, xitay kommunistliri ishghalidin kéyin Uyghur tarixida ötken meshhur shexslerning eqide-étiqadi we diniy pikir-ghayisi axbarat sahesidin uzat tutulup, nezerdin saqit qilin'ghan.

Eysa qarihajim merhum muhemmed émin bughraning teshwiqat saheliride kem tutuluwatqan terepliri heqqide toxtilip: “U eyni zamandiki büyük bir diniy alim idi” dédi.

Uning qarishiche, muhemmed émin bughraning dölet qurush we musteqilliq küresh yolidiki pikir qarashliri zamandashliridin üstün bir sewiyide namayan bolghan.

Hüseyin tejelli ependining bildürüshiche, yawropa sherqiy türkistan ma'arip jem'iyiti tesis qilghan “Ana til mektipi” de xilidin béri sherqiy türkistan tarixi dersliki turghun almas yazghan “Uyghurlar” we muhemmed émin bughra yazghan “ Sherqiy türkistan tarixi” namliq kitablar asas qilin'ghanliqi üchün, uning oqughuchilar arisidiki tesiri yaxshi bolghan.

Hüseyin tejelli ependi ders ötüsh jeryanida merhum muhemmed émin bughraning teshwiqat sahesidin uzaqlashturulghan nurghun emgek méwiliri we pikir-idiyiliri barliqini hés qilghan.

Uning ilgiri sürüshiche, muhemmed émin bughraning muhajirettiki hayatida zor özgirish bolghan bolsimu, meqset-ghayisi we küresh iradiside özgirish bolmighan.

U sözining axirida merhum muhemmed émin bughraning özige tesir körsetken we qolgha keltürgen netijiliri heqqidiki köz qarashlirini ortaqlashti.