Xitay kommunist partiyisige toqquz baha (2)xitay kommunist partiyisning qirghinchiliq qilish tarixi(1)


2004.12.06

Xitay kommunist partiyisning qirghinchiliq qilish tarixi(1)

Maw zédong hakimiyet qurushtin burunla "biz eksiyetchilerge hergiz rehimdilliq siyaset qollanmaymiz" dep jakarlighan idi. 50 Nechche yilliq emeliyet del shundaq boldi.

Dunya boyiche eng chong acharchiliq

"Xitay kommunist partiyisige baha" dégen toqquz parche bash maqalining "xitay kommunist partiyisining qirghinchiliq qilish tarixi" dégen qismida bayan qilinishiche, xitay kommunist partiyisi hakimiyet qurghandin kéyinla yézilarda élip barghan yer islahati, sheherlerde élip barghan xuféng guruhigha qarshi turush, 3 ke qarshi, 5 ke qarshi dégen siyasi heriketler arqiliq xelq ichide dehshetlik qirghinchiliq élip barghan idi. Uningdin kéyin, xitay kommunist partiyisi "chong sekrep ilgirilesh" dep atalghan ishlepchiqirish herikitini qozghash arqiliq acharchiliq peyda qilip xelqni qirdi.

1994 - 2 - Ayda qizi bayraq neshriyati teripidin neshir qilin'ghan "jungxu'a xelq jumhuriyiti tarixida bolup ötken weqeler" dégen kitabta bayan qilinishiche, chong sekrep ilgirileshtin kéyin, 1959 - yilidin 1961 - yilighiche peyda bolghan chong acharchiliqta ölgen adem sani 40 milyondin ashidu. Bu, ötken esirde dunyada peyda bolghan eng chong acharchiliq bolup hésablinidu.

Emma xitay kommunist partiyisi özi peyda qilghan bu "chong acharchiliqni" ni "3 yilliq tebi'iy apet" dep atiwaldi. Emeliyette, shu yillarda shiddetlik tayfon borini, qiyan - tashqin yaki chong qurghaqchiliq, qurut - hasharet yaki dehshetlik möldür, qiro-üshshük dégendek pewquladde tebi'iy apetler yüz bergen emes, belki u xitay kommunist partiyisi peyda qilghan "zor balayi apet" idi.

Chong sekrep ilgirilesh dégen herikette xitay kommunist partiyisi hemme ademni chöllerde otun yighip, taghlarda roda qézip, öngkür qézip -ochaq yasap polat - tömür tawlashqa heydep chiqip kétip, étizlardiki küzlük hosulni yighidighan adem qalmighan ehwal yüz bergen idi.

Bu herikette xitay kommunist emeldarlirida mubalighichiliq chékidin ashti. Li'uju wilayitining shujisi "xu'enjang nahiyiside bir mo yerdin 130 ming jing shal hosul élindi" dep mubalighichiliq qilip nemunichi boldi. Jaylarda mubalighe qilin'ghan san'gha asasen déhqanlardin baj élin'ghachqa, déhqan baj tapshurghandin kéyin qolida urugh, yémeklik üchün héchnime qalmighan idi. Beziler hetta kelgen bajni tapshuralmighan. Baj tapshuralmighanlarni "ashliqni yoshurdi" dégen jinayi nam bilen jazalidi. Partiye shujiliri "adem ölidighan ish da'im bolup turidu, lékin döletning béjini tapshurmay bolmaydu" dep buruq chüshürüp turdi. Kadirlar yézida kimning morisidin tütün chiqsa, uni "ashliqni yushurup öyide tamaq qildi" dep melum qilip jazalatti. Shu sewebtin déhqanlar öyide yawayi ot- chöplerni pushurup yéyishkimu pétinalmaydighan ehwal yüz bergen idi.

Bezi mehellilerde jesetlerni kömidighan ademmu qalmighan

"Xitay kommunist partiyisige baha" dégen toqquz parche bash maqalining "xitay kommunist partiyisning qirghinchiliq qilish tarixi" dégen qismida bayan qilinishiche, xitayda burunqi zamanlarda acharchiliq yüz berse, hökümet umachxana qurup, acharchiliqta qalghanlargha bir qoshuq bolsimu yégili birnéme béretti. Ularni toqchiliq rayonlargha bérip tilemchilik qilishqa dewet qilatti.

Emma xitay kommunist partiyisi "partiyining inawitige tesir yétidu" dep acharchiliq yüz bergen rayonlarda mehellilerge post qoyup, ach qalghan déhqanlarni sirtqa mangghuzmidi. Ach qalghan déhqanlar hökümettin iskilatlarni échip xelqni qutquzushni telep qilsa, ularni "eksil inqilabi topilang kötürdi" dep basturdi. Gensu, xénen, enxuy, xubéy, sichu'enlerde bezi mehellilerde ach qélip yollarda yiqilip qélip ölgen déhqanlarning jesitini yighip kömidighan adem qalmighan.

Acharchiliq eng éghir bolghan jaylarda ata - anilar balilirini yégen

"Xitay kommunist partiyisige baha" dégen toqquz parche bash maqalining "xitay kommunist partiyisining qirghinchiliq qilish tarixi" dégen qismida bayan qilinishiche, yazghuchi sachingning "dadiwendiki ghelite weqeler" dégen ochirikida, acharchiliq éghir bolghan jaylarda kishiler jesetlerni toghrap pushurup yégenliki, umu tépilmighanda balilirini öz - ara almashturup yégenliki jay nami we adem ismi bilen konkért xatirilen'gen.

1959 - Yili lusen yighinida wijdani bar emeldarlardin péng déxu'ey ependi bu weqelerni otturigha qoysa, maw zédong uninggha "ongchi" dep qalpaq kiygüzüp wezipisidin qaldurghan. Shinjang Uyghur aptonom rayonidiki aqsu wilayitining bay nahiyiside döletning iskilati ashliqqa tolup ketken bolsimu, emma nahayiti köp Uyghur déhqanliri achliqtin ölüshke sewepchi bolghan aqsu wilayitining shujisi xé jingnen bilen bay nahiyining shujisi xé ruy dégen kommunist xitay emeldarlirini jazalimay, eksiche mukapatlap, emelini östürgen. (Dawami bar) (weli)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.