Xitayning banka sistémisidiki qalaymiqanchilar

Xitay banka organlirida bashqurush we nazaret qilish iqtidarining yaxshi bolmasliqi sewebidin nöwette arqa-arqidin maliye diloliri yüz bérip, banka meblighining köp miqdarda yoqilishini keltürüp chiqarmaqta. Xitaydiki bankilarni nazaret qilish we bashqurush komitétining yéqinda ashkarilishiche, ötken yili ichki mongghol aptonom rayonining bawtow shehiridiki xitayning yéza-igilik bankisida 100 milyon yu'enlik qanunsiz pul yötkesh dilosi yüz bergen. Buni banka xadimliri bilen jem'iyet xadimliri ortaq til biriktürüp élip barghan iken.

Buningdin sirt yene, xitay metbu'atlirining yekshenbe küni élan qilghan xewiride, xitay bankisining daliyendiki tarmaq bankisida xet bésish bilen shoghullinidighan süy changping isimlik bir xadim bankidin 6 milyon amérika dollirini yötkep ketken. Hemde u qéchip ikki aydin kéyin, qolgha élin'ghan.

Bu weqelerning hemmisi tüzülmining chiriklishishi we mülük hoquqining éniq bolmasliqi sewebidin kélip chiqqan. Shunga chong islahat élip bérip, tüzülmidiki chiriklikni yoqatmighiche bu mesile hel bolmaydu

Banka tüzülmisining chiriklishishi we mülük hoquqining éniq bolmasliqi

Mushundaq dilolarning köp sadir bolishi sewebidin, xitayning bankilarni nazaret qilish we bashqurush komitéti yéqinda uqturush chiqirip, banka orunlirida bashqurush we nazaretni téximu kücheytish hemde maliye dilolirini tekshürüp bir terep qilishni tekitligen. Kanadadiki gherbiy andréy uniwérstétining proféssori shü dyenching bu heqte pikir yürgüzüp mundaq deydu:

"Tekshürüp bir terep qilish dégen weqe yüz bérip bolghanda qilidighan ish. Bu, hergizmu weqening yüz bermeslikige kapaletlik qilalmaydu. Bu esli maliye tüzülmisidiki mesile. Hazir körüliwatqan bu weqelerning hemmisi tüzülmining chiriklishishi we mülük hoquqining éniq bolmasliqi sewebidin kélip chiqqan. Shunga chong islahat élip bérip, tüzülmidiki chiriklikni yoqatmighiche bu mesile hel bolmaydu".

Banka tüzülmisi islah qilinishi kérek

Shü dyenching ependi sözide yene, xitayning qurulush, yéza-igilik we soda-sana'et bankilirigha oxshash dölet igiligidiki bankilarning mülük hoquqi éniq bolmighachqa, xelqning amanet puli bilen dölet bayliqini héchkim estayil nazaret qilmaydighanliqini, mana buning bankilarda yuqiriqidek her xil qalaymiqanchiliqlarni keltürüp chiqiridighan asasliq seweb ikenlikini bildürdi. U yene, eger xitay hökümiti tézdin banka tüzülmiside islahat élip barmisa, buningdin kéyin bankilarda téximu éghir jinayetler sadir bolishi mumkinlikini eskertti.

Emma biz xitayning bu mesililerge bolghan edliye jehettiki bashqurushining qanchilik derijide bolidighanliqini bilmeymiz. Bu elwette kishiler diqqet qilishqa we su'al qoyushqa tégishlik bir ish.

Ichki monggholdiki mezkur dilogha qarita, xitay hökümiti buninggha chétilghan 43 neper banka xadimini oxshimighan derijide bir terep qilghan. Arisida 3 xadimni edliye orunlirigha tapshurup bergen shundaqla qalghanlirigha, maliye organliridiki bashqurush salahiyitini ömürlük élip tashlash, xizmet qilish salahiyitini 5 yil toxtitish, derijisini chüshürüsh, qattiq agahlandurush, istipa bergüzüsh we xizmitidin qoghliwétish qatarliq her xil jazalarni qollan'ghan.

Bankilarni edliye jehettin bashqurush

Amérika nyu-york uniwérsitétidiki yü ping ependi xitayda yüz bériwatqan maliye dilolirining heqiqeten kishini chöchütidighanliqini, shu sewebtin xitayning choqum bankilarda memuriy bashqurush élip béripla qalmay, bankilarni edliye jehettinmu ching tutushi lazimliqini bildürdi. U sözide yene mundaq dep körsetti:

"Emma biz xitayning bu mesililerge bolghan edliye jehettiki bashqurushining qanchilik derijide bolidighanliqini bilmeymiz. Bu elwette kishiler diqqet qilishqa we su'al qoyushqa tégishlik bir ish".

Maliye dilolirining xitay bankilirida köp yüz bérishi bilen xitayning bankilarni nazaret qilish we bashqurush komitéti yéqinda mexsus 13 türlük körsetme chiqirip,

Banka sistémilirigha bolghan bashqurushni kücheytishni tekitligen. Emma nurghun küzetküchiler yuqirida mutexessisler éytip ötkendek, bir tereptin xitayning pütün banka tüzülmiside teltöküs islahat élip bérishi zörürlikini bildürse, yene bir tereptin xitayning banka tüzülmisidiki chiriklikke zerbe bérish iqtidarining qanchilik ünüm hasil qilalishigha guman bilen qarimaqta. (Peride)