Хитай демократлириниң " дөләтни парчилашқа қарши қанун лайиһиси" һәққидики мулаһизилири

2005-03-17

Йеқинда бейҗиңда ечилған хитай хәлқ қурултийиниң вәкилләр йиғинида мақулланған " дөләтни парчилашқақарши қанун лайиһиси " тәйвән даирлириниң қаттиқ наразилиқини қозғиған болуп, тәйвән һөкүмити буни " урушқа йол қоюп бериш қануни" дәп көрсәткән.

Тәйвән ташқи ишлар министири чин таңсән сәйшәнбә күни дуняға, тәйвән хәлқиниң мәзкур қанунға болған қаршилиқ билдүрүш мәйданини җакарлаш билән бир вақитта, " хитай һөкүмитиниң бу қанунни йолға қоюши, униң дуняға хоҗа болуш нийитидә икәнликини билдүриду. Биз дуня хәлқиғә коммунист хитайниң вәтинимизгә қораллиқ һуҗум қилиш мәқситидә боливатқанлиқини билдүришимиз керәк , дуня хәлқи хитай һөкүмитиниң бу хил һөкүмранлиқ әпти-бәширини тонуп йетиши керәк" дәп көрсәтти.

Бу қанун пүтүнләй алдамчилиқ вә һәйвә қилиш характеридики қанун

Гәрчә хитай һөкүмити "бу қанун лайиһиси икки қирғақ мунасивитини күчәйтидиған вә илгири сүридиған қанун, бу тәйвән хәлқиғә қаритилған уруш қануни әмәс, бәлки тинчлиқ билән бирликкә кәлтүрүш қануни" дәп көрсәткән болсиму, көплигән анализчилар "бу парчилашқа қарши қанун лаһийиси" ниң мақуллиниши хитай қораллиқ қисимлириниң тәйвәнгә қарши һәрбий һуҗум қозғаш һәрикитини қануни асас билән тәминлигән болуп һесаблиниду" дәп билдүрмәктә.

Чәтәлдики хитай димократлири мәзкур қанун һәққидә түрлүк мулаһизә мақалиларни елан қилип, коммунист хитайниң бу хил қилмишини қаттиқ тәнқитлимәктә . Америкидики хитай обзорчиси лин бав хва йеқинда бу һәқтә елан қилған мақалисида " хитай һөкүмитиниң бу қануни пүтүнләй бир хил алдамчилиқ вә һәйвә қилиш характеридики қанун" дәп көрсәткән.

Бу қанун тәйвән хәлқи үчүн елип ейтқанда бир чоң һақарәт болуп һесаблиниду

Нйо-йоркта нәшр қилинидиған бейҗиң баһари жорнилиниң баш тәһрири , хитай димократийичиси шө вей әпәнди болса " хитайда һәқиқи қанун дегән нәрсә мәвҗут әмәс, хитай һөкүмити һечқачан қануни түзүм бойичә иш беҗирмәйду, улар үчүн қанунниң бар вә йоқлиқиниң һеч әһмийити йоқ, шуңа хитай һөкүмитиниң бу хил қанунни чиқириши пәқәт мәмликәт ичидики хәлққә өз ирадисини билдүрүп, өзиниң тәйвән мәсилиси һәққидә қанчилик күч чиқириватқанлиқини билдүрүп қойиши үчүн. Чүнки узун йиллардин буян хитай һөкүмити тәйвән мәсилиси һәққидә хәлққә ялған гәп қилип, хәлқни қутритип кәлгән, тәйвән болса өз алдиға қанун бойичә иш беҗиридиған бир дөләт, шуңа хитай һөкүмитиниң бу парчилашқа қарши қануни тәйвән хәлқи үчүн елип ейтқанда бир чоң һақарәт болуп һесаблиниду" дәп көрсәтти.

Җуңхуа миңго һечқачан хитайниң контроли астида болуп бақмиған

Шө вий әпәнди мухбиримиз билән өткүзгән сөһбитидә, хитай вә тәйвәнниң тарихи һәққидә тохтилип, " җуңхуа миңго йәни хитай җумһурийитиниң қорулған вақти 1911 - йили болуп, у 1949 - йили қурулған хитай хәлқ җумһурийитиниң тарихидинму узун йилға игә болуп кәлгән . Җуңхуа миңго мәйли хитай хәлқ җумһурийити қурулуштин илгири яки кейин болсун һечқачан хитайниң контроли астида болуп бақмиған. Тәйвән хәлқи өз күчигә тайинип,т әйвәнни гүлләндүрүп, һәқиқи бир демократик дөләтни қуруп чиқти, хитай һөкүмитиниң һазир бундақ қанун чиқирип, тәйвәнни контрол қилмақчи боливатқанлиқи пүтүнләй бирхил мутиһәмлик " дәп көрсәтти.

Тәйвән һәргизму хитайға тәслим болмайду

Шө вей әпәнди сөһбәт җәрянида йәнә: " тәйвән хәлқи һазир хитайниң бухил қилмишиға интайин нарази болмақта. Һәтта америка вә японийә қатарлиқ дөләтләрму хитайни әйибләп, униңдин бизар болмақта. Шуңа мән коммунист хитайниң бу қанунини һечқандақ үнүмгә игә болалмайдиған қанун, әксичә тәйвән хәлқниң мустәқиллиқ ирадисини техиму бәк күчәйтидиған қанун дәп қараймән , әгәр хитай һөкүмити растинла қораллиқ қисимлири арқилиқ тәйвәнгә һуҗум қилимиз дәйдикән, хәлқарада чоқум зор қаршлиққа учирайду, америка вә японийә қатарлиқ тәйвән билән бихәтәрлик мунасивәт қануни түзгән дөләтләр һәргизму қарап турмайду. Тәйвән өзиму һәргиз тәслим болмайду. Шуңа хитай һөкүмити қанун чиқардуқ дәп миң һәйвә қилип вақириғини биләнму, ахириға берип өзини - өзи алдап, һечқандақ нәтиҗигә еришәлмәйду" дәп көрсәтти.

Хитайниң бундақ қилиши кишилик һоқуқни пүтүнләй дәпсәндә қилғанлиқ

Нйо-йорктики хитай кишилик һоқуқ тәшкилатиниң мәсули лю чин әпәнди " хитай һөкүмитиниң өз алдиға қанун чиқирип, бундақ мутиһәмлик қилиши кишилик һоқуқни пүтүнләй дәпсәндә қилғанлиқ" дәп көрситип, өз өй-пикирлирини мундақ баян қилди:

" Кишилик һоқуқ нуқтисидин елип ейтқанда, һәрқандақ бир район яки милләтниң өз мустәқиллиқ арзусини ипадиләш һоқуқи болиду, тәйвән хәлқиму охшаш, униң үстигә тәйвән тарихта 100 йилдин буян хитай қуруқлуқи билән һечқачан бирлишип бақмиған, мәйли иқтисад җәһәттә болсун, яки турмуш җәһәттә болсун, тәйвән вә хитай қуруқлуқи арисида чоң пәрқләр бар. Шуңа тәйвән хәлқниң өз тәғдирини өзи бәлгиләш вә өзи таллаш һоқуқи бар. Хитай һөкүмити "дөләтни парчилашқа қарши қанун лайиһиси" арқилиқ һәргизму тәйвән хәлқини қорқталмайду, улар қорқатқансери тәйвән хәлқи техиму қәйсәрлик билән мустәқиллиқ үчүн өз һоқуқини қоғдашқа интилиду"

Тәйвән хәлқи һәргизму хитайниң зулими астида яшашни халимайду

Хитай кишилик һоқуқ тәшкилатиниң рәиси лю җин әпәнди сөһбәт җәрянида хитай вә тәйвән оттурисида гәрчә бирхил қандашлиқ бағлиниш болсиму, коммунист хитайниң зораванлиқ түзүми түпәйлидин, тәйвән хәлқи һәргизму бирлишишни халимайду" дәп көрсәтти. У йәнә хоңкоңни мисалға елип мундақ деди:

"Хоңкоң хитайға қайтқандин буян, у һәр җәһәттин наһайити зор тоқунуш вә өзгиришләргә дуч кәлди. Хитай һөкүмити хоңкоңда " бир дөләттә, икки хил түзүм сияситини" қолландуқ дегини билән, хоңкоң хәлқигә идийә вә пикир баян қилиш җәһәттә қаттиқ бесим ишлитип, уларниң кишилик һоқуқини қәдәмму- қәдәм дәпсәндә қилмақта, тәйвән хәлқи бухил әһвални өз көзи билән көрүп туруп, қандақму бухил зораванлиқ түзүмгә бойсунғиси кәлсун!"

Бу қанун тибет вә уйғур елидиму башқа хил шәкилдә иҗра қилиниши мумкин

Хитай кишилик һоқуқ тәшкилатиниң рәиси лючин әпәнди сөзиниң ахирида йәнә " хитай һөкүмити гәрчә бу қанунни пәқәт тәйвән үчүнла дәп чиқарғини билән, кәлгүсидә әгәр мәмликәт ичидики тибәт вә уйғур ели қатарлиқ җайларда бирәр һәрикәт йүз беридикән, чоқум мәзкур қанунни башқа хил шәкилдә иҗра қилип, у райондики хәлқни бастуриши мумкин" дәп билдүрди. (Меһрибан)