Kolin powélning teywen heqqidiki sözliri béyjing bilen teybéyni xoshal qilmidi

Bu ayning 24 we 25 - künliri xitayni ziyaret qilghan amérika tashqi ishlar ministiri kolin powélning ziyaret küntertipidiki muhim témilarning biri teywen mesilisige chétildi. Kolin powélning ziyaret jeryanidiki teywen mesilisige da'ir sözliri, teywen boghuzining ikki qirghiqidiki hökümet rehberlirini memnun qilalmidi.

Kolin powél: " teywen igilik hoquqluq musteqil dölet emes"

Kolin powélning ziyaret jeryanidiki teywen bilen tinchliq söhbitini eslige keltürüsh teklipi béyjing da'irilirining ret qilishigha uchrighan. Shundaqla uning 25 - öktebirdiki béyjingda metbu'at sahesige qilghan teywenning siyasi orni toghrisidiki sözliri teywen da'irilirini ghezeplendürgen. Kolin powél 25 - öktebir béyjingdiki ziyaritining axirqi küni xongkong muxbirlirigha eskertip, " teywen igilik hoquqluq musteqil dölet emes " dep tekitligen. Biraq teywen prézidénti chén shüybyen teywenning " igilik hoquqluq musteqil dölet " ikenlikini ghezep bilen eskertti. Közetküchiler, ikki qirghaq rehberlirining hazirqi pozitsiyisi boyiche 1999 - yildin béri üzülüp qalghan teywen boghuzi di'alogining asan eslige kelmeydighanliqini ilgiri sürmekte.

Söhbetning sherti – bir junggo prinsipi

Amérika tashqi ishlar ministiri kolin powél, düshenbe küni béyjingda xitay rehberliri bilen uchrashqanda xitay hökümitini teywen bilen tinchliq söhbitini eslige keltürüshke ündigen, shundaqla u teywenni "igilik hoquqluq musteqil dölet emes" dep eskertken idi. Béyjing da'iriliri bolsa teywen bir jonggo prinsipigha qaytip kelmigiche xitay hökümitining teybéy bilen söhbet üstilige olturmaydighanliqini ilgiri sürmekte. Xitay dölet kabinti teywen ishlirigha mes'ul ishxanisining bayanatchisi jang mingching charshenbe küni muxbirlarni kütüwélip, béyjing teybéy bilen bolghan söhbetni eslige keltürüshning asasini körüp yételmidi dep tekitlidi u mundaq dédi:

"Meyli kim teripidin otturigha qoyulghan chaqiriq bolsun yaki tinchliq söhbiti élip bérish teklipi kim teripidin otturigha qoyulghan bolsun, mesile méningche biz terepte emes, mesile chén shüybyenning pozitsiyiside".

Chén shüybyen: "teywen igilik hoquqluq musteqil dölet"

Bu arida teywen prézidénti chén shüybyen seyshenbe küni sabiq jenubiy koriye prézidénti kim yong sam bilen körüshkende mundaq deydu: "teywen igilik hoquqluq musteqil dölet".

Béyjing hökümiti teywenni xitayning bir qisimi dep qaraydu. Shundaqla eger teywen rehberliri béyjing hökümitini birlikke kelgendin kéyinki xitayning birdin bir merkizi hökümiti dep qobul qilsa, xitay chong quruqliqi teywen bilen bolghan tinchliq söhbitini eslige keltüridu, dep qarimaqta. Teywen tashqi ilar ministiri chén tangshyen, kolin powélning sözini hazirgha qeder amérika da'irilirining aghzidin chiqqan teywen mesilisi toghrisidiki eng éghir sözi dep körsetti. U munda dédi: " amérikining siyasitidin alghanda buni hazirgha qeder qilin'ghan bir qeder éghir söz dep qarashqa bolidu. U ziyaretke chiqishning aldida bizning washin'gtondiki orginimizgha diplomatik qanallar arqiliq melumat bergen, uning qilghan sözlirining könglide oylighanlirigha wekillik qilishi natayin ".

Teywen boghuzi ikki qirghiqining tinchliq söhbiti 1999 - yili üzülüp qalghan idi. Eyni chaghdiki teywen rehberliri teybéyning xitay chong quruqliqi bilen bir dölet süpitide söhbet élip baridighanliqida ching turghan.

Béyjingning endishisi

Béyjing hökümiti bu yil 3 - ayda teywen prézidéntliqigha qayta saylan'ghan chén shüybyenning bu nöwetlik wezipe mudditi axirlishishtin burun teywen musteqilliqini élan qiliwétishidin ensirimekte. Xitay chong quruqliqi, eger teywen musteqilliq yoligha qarap mangsa yaki xitay bilen birlikke kélishni kéchiktürse qoral küchi ishlitidighanliqini agahlandurup keldi.

Amérika "teywen munasiwet qanuni" nining rohi boyiche hazirgha qeder teywenni qoral - yaraq bilen teminlep kéliwatidu. Shundaqla béyjing da'irilirini teywen'ge qoralliq hujum qilsa amérikining arlishidighanliqini agahlandurup keldi. Amérikining teywen mesilisidiki meydanida özgürüsh bolmighanliqini ilgiri sürgen amérika tashqi ishlar ministirlikining bayanatchisi erem ereli mundaq deydu : " bizning endishimiz teywen boghuzining hazirqi halitini bir tereplimilik halda özgertishke urunush tirishchanliqidur. Teywen bilen xitay xelq jumhuriyiti otturisidiki ixtilaplarni teywe n boghuzining ikki qirghiqidiki xelq tinchliq bilen hel qilishi kérek, ikki qirghaq xelqining bir- birige qoral ishlitishi qobul qilinmaydu".

Teywenning meydani

Amérika bilen teywen otturisidiki mudapi'e hemkarliqi béyjing hökümitini ghezeplendürmekte idi. Shunga bu qétim kolin powél béyjingni ziyaret qilghanda xitay rehberliri, béyjing hökümititining teywen mesilisidiki meydanini yene bir qétim tekitligen. Kolin powél, amérikining bir jonggo siyasitide özgürüsh bolmighanliqini eskertip, "washin'gton teywen musteqilliqini qollimaydu" dep béyjing da'irilirini xatirjem qilishqa tirishqan. Biraq teywen prézidénti chén shüybyen, "bashqa döletler teywenning igilik hoquqluq musteqil dölet ikenlikidin ibaret bu riyalliqni özgertiwételmeydu" dep tekitlidi. Chén shüybyen bu sözlerni qilghanda kolin powélning we yaki amérikining ismini tilgha almidi, biraq uning sözi kolin powélning teywen mesilisi heqqidiki sözlirige bildürgen inkasi dep qaralmaqta.(Erkin)