Деһқанлардики намратлиқни намувапиқ түзүм кәлтүрүп чиқарған (7)
2004.10.26
Ғәрбни "мустәмликә" қиливалмаслиқ керәк
Аптор "деһқанлардики намратлиқни намувапиқ түзүм кәлтүрүп чиқарған" дегән мақалисини башланғанда алди билән йәр асти байлиқлири мол болсиму, әмма хәлқи намрат қалған бир йезиниң әһвалини тонуштурған иди. Йәр үсти байлиқлири мол болсиму, әмма хәлқи намрат қалған йәнә бир йезиниң әһвалиниму тонуштурған иди. Әмди аптор мақалисини аяғлаштуридиғанда йәнила мушу һекайилардин һасил болған мулаһизә вә тәсәввурларға асасән хитайда кәлгүсидә немә вәқә йүз бериши мумкинликини мундақ дәп баян қилиду: ғәрб тәрәпниң тәбиий байлиқлирини )нефит гази, көмүр, електир қувити қатарлиқларни( шәрқ тәрәп интайин аз мәбләғ селип өзлири ечивалди. Шуниң билән һазир ғәрбниң тәбиий байлиқлири пүтүнләй шәрқниң капиталиға айлинип болди.
Ғәрбниң тәбиий байлиқлири мушу тәриқидә һәқсиз һалда яки интайин әрзан баһада өзлүксиз шәрққә елип кетиливәрсә, буниң билән шәрқниң, болупму шәрқтики чоң шәһәрләрниң әрзан байлиқ мәнбәсигә таянған мәһсулат ишләпчиқириш күчи интайин тез сүрәт билән ашиду. Шәрқ тәрәпниң тәннәрқи шу қәдәр төвән тохтиған мол мәһсулатлири ғәрбниң базарлирини басиду. Мушундақ сәвәпләр түпәйлидин ғәрбтә ишсиз қалған, намратлашқан әмгәкчиләр шәрққә, болупму шәрқтики чоң шәһәрләргә еқишқа башлайду. Бундақта ишсизлиқ көпийип намратлиқ қаплиған ғәрбтә шәрқниң мол мәһсулатлири қандақ қилип базар тапиду? бу йәрдә бир йошурун мәсилә бар. Демәкчимизки, ғәрбни "мустәмликә"гә айландуривалмаслиқ керәк, һазир бундақ қилмишниң йүз бериватқанлиқини чоқум учуқ етирап қилиш керәк.
Баһада адил болмиған алмаштурушниң ақивити немә болиду?
"Деһқанлардики намратлиқни намувапиқ түзүм кәлтүрүп чиқарған" дегән мақалида баян қилинишичә, һазир җәмийәттики бай вә күчлүк қутуп йеза, йеза игилики вә деһқанлар мәсилиси дегән мәсилини һәл қилишниң бирдин - бир чариси санаәтләштүрүш, заманивилаштуруш вә шәһәрләштүрүштин ибарәт, дәватиду. Буни ишқа ашуруш үчүн сүрәтни тизлитиш керәк, дәватиду. Ғәрб билән шәрқ оттурисидики баһада адил болмиған алмаштурушни вә йеза билән шәһәр оттурисидики баһада адил болмиған алмаштурушни техиму кучайтиш керәк, дәватиду. Бундақ баһада адил болмиған алмаштуруш демократийә түзүми вә база игилики шараитида елип берилидиған алмаштуруш әмәс, бәлки мустәбит түзүм астида мәқсәтлик орунлаштурулған тәңсизлик. Шундақла һоқуқларни қолиға чаңгалливалған зораван тәбиқиниң мәнпәәтигә вәкиллик қилидиған, шәрқниңла тәрәққи қилиши вә шәһәрләрниң кәңийишигә капаләтлик қилидиған алмаштуруш. Мушундақ кетивәрсә, узунға қалмай бейҗиң, шаңхәй, гуаңдоң, шенҗен қатарлиқ шәһәрләрниң һәммиси 10 милйон нопуслуқ, 20 милйонлап нопуслуқ, һәтта униңдин көп нупуслуқ хәлқаралиқ шәһәрләргә айлинип болиду. Пүтүн мәмиликәт иқтисадиниң٪ 90 тин артуқини шәрқ вә чоң шәһәрләр егәлләйду. "Муқимлиқ һәммини бесип чүшидиған хизмәт" дегән шуар пүтүнләй шәрқниң, чоң шәһәрләрниң ават - баяшатлиқини учуқ - ашкара қоғдайду. "Муқимлиқ һәммини бесип чүшидиған хизмәт" дегәнниң нәтиҗисидин демократийә әмәс, бәлки һуқуқларни мәркәзләштүрүш, йәни мустәбитлик тиклиниду. Буниң нәтиҗисидә нопусниң 60-70٪ ни тәшкил қилидиған деһқанлар давамлиқ түрдә җәмийәтниң әң түвән тәбиқиси сүпитидә қеливәрсә, заманивилаштуруш, шәһәрләштүрүш дегән һәрикәтләрдә улар давамлиқ чәткә қеқиливәрсә, улар радикаллишиду, буниңдин демократийә һасил боламду яки нимә вәқә келип чиқиду? коммунист әмәлдарлири бу мәсилиләрни чүшәндүрүшкә җүрәт қилалмайду. (Вәли)
Түгиди
Мунасивәтлик мақалилар
- Деһқанлардики намратлиқни намувапиқ түзүм кәлтүрүп чиқарған (6)
- Деһқанлардики намратлиқни намувапиқ түзүм кәлтүрүп чиқарған (5)
- Деһқанлардики намратлиқни намувапиқ түзүм кәлтүрүп чиқарған (4)
- Деһқанлардики намратлиқни намувапиқ түзүм кәлтүрүп чиқарған (3)
- Деһқанлардики намратлиқни намувапиқ түзүм кәлтүрүп чиқарған (2)
- Деһқанлардики намратлиқни намувапиқ түзүм кәлтүрүп чиқарған (1)