Hindistan armiyisining bash shitab bashliqi xitayni ziyaret qildi

Hindistan armiye bash shitab bashliqi général (General N.C. Vij) N s wij 22- dékabir küni xitaygha qilidighan bir heptilik ziyaritini bashlighan bolup, bu hindistan armiye bash shitab bashliqining 10 yildin buyan tunji qétim xitayni ziyaret qilishi bolup hésablinidu.

Roytérs axbarat agéntliqining hindistan emeldarliri we siyasiy mulahizichilerning sözini neqil keltürishiche, général wijning bu qétimliq ziyariti simwol xaraktérlik ehmiyetke ige bolup, asasliq meqsiti ikki terepning herbiy da'iriliri arisidiki ishenchni kücheytish dep qaralmaqta.

Yéngi hökümet, yéngi siyaset

Amérika sawxil oyushmisining ( Sawhil Association) hindistan ishliri mutexessisi jon adams ependi général wijning xitaygha qilghan ziyaritining arqa körinishi we ehmiyiti heqqide toxtilip mundaq dédi:

"Biz aldi bilen yéngi déhlining yéngi bir hökümiti bolghinini bilishimiz kérek. Bu hökümetning awalqidikilerge oxshimaydighan yéngi diplomatiye usulliri bar. Bu hökümetning tashqi ishlar musapisining nishani téxi éniq bolmisimu, emma u bir yéngi yönülüshke qarap tereqqiy qiliwatidu. Uning pakistan we népalgha tutqan siyasitila buninggha bir yaxshi ülge bolalaydu. Hindistan yene buningdin kéyin, ottura sherq we ottura asiyadin tartip sherqiy jenubiy asiyaghiche bolghan bir yürüsh mesililerge yéngiche pozitsiye tutushi mumkin."

Xitayning endishisi

Amérika oklaxoma merkizi uniwérsitétining gherbiy tinch okyan tetqiqat merkizi bashliqi li shyawbin, ikki terep otturisidiki stratégiyilik meqset we iqtisadiy alaqining ikki döletning yéqinilishigha sewep boliwatqanliqini bildürdi. U mundaq dédi:

" Nöwette xitay bir qeder tengpung weziyetning bolishini ümid qiliwatidu. Bir tereptin amérikining ottura asiya we pakistandiki tesirini kücheytishi bilen, xitay özining arqa hoylisi bixeter bolmighandek hés qilsa, yene bir tereptin ottura asiyadiki xoshna döletliri bilen bolghan munasiwitining muqim bolmighanliqidin endishe qilishqa bashlidi. Shunga xitay hindistan bilen yéqinlishishqa qarap mangdi. Lékin, méningche ikki terepning munasiwiti bek yéqin bolup kétishi yaki chong bösüsh hasil qilishi mumkin emes."

Nazuk mesile - chégra mesilisi

Jon adams ependi, buningdin kéyin xitay bilen hindistanning düshmenlik qarishini tashlap, dost bolush yoligha méngishi mumkinlikini, emma buning nahayiti uzun bir musape ikenlikini bildürdi.

"Ikki terep munasiwiti yaxshilinishi mumkin. Emma bu bir nazuk hem murekkep musapini béshidin ötküzidu. Xitay bilen hindistan her ikkilisi chong döletler hemde iqtisadiy riqabetchiler. Hindistan hökümiti hazir xitay we pakistan bilen bolghan munasiwitini nahayiti éhtiyatchanliq bilen bir terep qiliwatidu"

Jon adams sözide yene, kelgüsini perez qilishqa bolidighanliqini, xitay bilen hindistan otturisidiki chégra majrasini hel qilmaq muqerrer teske toxtaydighanliqini bildürdi.

"Xitay hazir qedemmu- qedem chégrisini muqimlashturiwatidu. Xitayning igilik hoquqini jakarlap bolghan rayonliridin waz kéchishini tesewwur qilish tes. Buninggha oxshashla hindistanmu eger igilik hoquqini jakarlighan rayonliridin waz kechse, u halda bu mesilini xuddi keshmir majrasidek téximu sezgür hem murekkep qiliwétishi mumkin. Gerche talash-tartishtiki yerler esli héchqandaq chong nerse bolup ketmisimu, emma bu ikki chong yadro döliti xelqining hésyati we dölet ichi siyasiti üchün nahayiti muhim ehmiyetke ige. Shunga chégra mesilisi undaq asan hel bolidighan mesile emes."

Général wijning xitaygha qilghan ziyariti hindistan bash ministiri atal bixari wajpayining 2003 - yilidiki ziyaritining dawami bolup, buninggha egiship xitay bash ministiri wén jiyabawmu kéler yili hindistanni ziyaret qilishni pilanlimaqta iken.

Bu arida amérika hökümiti bilen hindistan munasiwetliri tereqqiyatidimu ilgirleshler köriliwatqan bolup, amérika birleshme axbarat agéntliqining jüme küni bergen xewiride, amérika hawa armiyesi ayrupilanliri kéler yili tunji qétim hindistanning hawa armiye körgezmisige qatnishidiken. Hindistan hawa armiyisining bash qomandani s p sin'g buning ikki döletning dölet mudapi'e munasiwitini ilgiri sürüshni meqset qilghanliqini, hemde amérika armiyisining bu yerge kirishi hindistan üchün bir chong özgirish hésablinidighanliqini bildürdi. Siyasiy analizchilar amérika-hindistan munasiwetliridiki ilgirleshlerning xitayni bi'aram qilidighanliqini ilgiri sürmekte. (Peride)