Intérnétning qirghizistan inqilabidiki roli

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki programmisi
• Download story audio

Mutexessislerning bildürüshiche, qirghizistan prézidénti esqer akayéwni aghdurush yolidiki béshkek inqilabning ghelibe qazinishida, intérnét pewquladde muhim rol oynighan.

Karnigiy xelq'ara tinchliqni ilgiri sürüsh fondi jem'iyitining mutexesisisi marta olkotning washin'gtonda ötküzülgen qirghizistan weziyiti toghrisidiki ilmiy muhakime yighinida tekitlishiche, intérnét prézidént aqayéwni aghdurush yolidiki béshkek inqilabining muweppeqiyet qazinishida " pewqullade muhim rol oynighan."

Olkotning bildürüshiche, "qirghizistan ottura asiyadiki jumhuriyetler ichide intérnét eng keng omumlashqan dölet bolup, qirghizistandiki ziyaliylar ottura asiyadiki jumhuriyetlerge qarighanda intérnét bilen bir qeder köp shughullinidiken." Marta olkotning körsitishiche, " prézidént aqayéw chet'elge qéchip ketkendin kéyin élan qilghan "qirghizistan xelqighe murajetname" ni intérnét arqiliq jakarlighan.

Inqilab intérnéttiki munaziridin bashlandi

Olkotning ilgiri sürüshiche, béshkektiki qozghilang küni qollighuchiliri teripidin azat qilin'ghan türmidiki öktichiler rehbiri filiks qulow, türmide qollighuchiliri teminligen qol téléfon arqiliq intérnétke kireligen.

Olkot, aqayéw jemetining xiyanetchiliki qirghizistandiki intérnét alaqilirida keng munazire qozghighanliqini ilgiri sürdi. Marta olkot mundaq deydu: " aqayéw a'ilisi yillardin béri pewquladde zor miqtardiki mal - mülükni özining qiliwalghandin sirt, bu mal - mülüklerni a'ilisidiki oghli, qizi, jiyeni shundaqla küyoghli qatarliqlargha bölüp bergen."

Qirghizistan tashqi siyasitide özgirish bolmasliqi mumkin

Qirghizistanda hakimiyetni tartiwalghan öktichilerning qirghizistan tashqi siyasitini özgertish niyiti yoqliqini tekitligen olkot, yéngi hökümet amérika bilen rusiyining herbiy bazilirini saqlap qélishi mumkin, dep körsetti. Olkot mundaq deydu: " ularmu tekitlewatidu, shundaqla men, biz ulargha ishinishimiz kérek dep qaraymen, ularning qirghizistan tashqi siyasitini tüptin özgertishke intilish gherizi yoq.Ular amérika we rusiye herbiy bazisini shundaqla qirghizistanning xitay we rusiye qatarliq döletler bilen bolghan alahide munaswitini saqlap qalidighandek qilidu."

Rusiye bilen qirghizistanning en'eniwi munasiwiti dawamlishidu

Qirghizistanning ötkünchi prézidénti baqiyéw, hoquqni ötküziwalghandin kéyin rusiye prézidénti wladimir putin'gha téléfon qilip, qirghizistan- rusiye en'eniwi munaswitining dawamlishidighanliqi toghrisida rusiye prézidéntini xatirjem qilghan. Amma olkot, xitayning qirghizistandiki siyasi krizistin chongqur qayghugha patqanliqini ilgiri sürdi. Olkotning bildürüshiche, xitaylar qirghizistandiki iqtisadi menpe'etining bixeterlikini qoghdash bilen birge, bu döletke salidighan meblighini köpeytishni ümid qilidiken. U mundaq deydu: " bu, ularning ottura asiyagha chiqidighan yéngi transport ötingi."

Béshkektiki bulangchiliqning étnik arqa körünishi barmu ?

Xewerlerge qarighanda béshkektiki qozghilang arisida yüz bergen bulangchiliqtin kéyin, qirghizistandiki xitay tijaretchiler yurtigha qaytishqa bashlighan. En'giliyide chiqidighan "kündilik télégraf géziti" béshkektiki bulangchiliqning aqayéw jemetining igiliki bilen zich munaswiti barliqini ilgiri sürdi. Qirghizistan Uyghur jem'iyitining re'isi rozi memet baqiyéw, bulangchiliqning étnik arqa körünishi yoqliqini tekitligen. Amma "kündilik télégraf " géziti, qirghizlarning béshkektiki Uyghurlarning soda dukkanlirini bulang - talang qilghanliqini eskertmekte.

Qirghizistandiki özgirish xitayni chongqur qayghugha saldi

Xitay hökümiti béshkektiki weqelerdin kéyin, qirghizistan'gha chiqidighan chégra éghizlirini 28 - martqa qeder taqighan. Qirghizistan bilen xitay rayondiki dunya soda teshkilatigha eza birdin bir döletler. Marta olkotning ilgiri sürüshiche, qirghizistandiki yéngi hökümet xitayning rayondiki Uyghurlarning musteqilliq pa'aliyitige qarshi turush meydanini dawamliq qollishi mumkin.

Qirghizistandiki öktichiler, aqayéwning 2002 - yili kölimi 90 ming kwadirat kilométir kélidighan bir parche ziminni xitaygha bériwetkenlikige qarshi chiqqan idi. Marta olkotning bildürüshiche, öktichiler emdi aqayéw chiqarghan bu qararning qanuni asasini talash - tartish qilishi mumkin. (Erkin)