Ху җиңтав сиясий ислаһатни рәт қилди

Хитай дөләт рәиси ху җиңтав, хитайда ғәрб истилидики димократик ислаһат елип бериш иһтималлиқини рәт қилди. Ху җиңтав, хитай комунистик партийиси 16 - қурултийиниң 4 - омумий йиғини ечилишниң бир күн алдида чаршәнбә күни телевизорда сөз қилип, хитайдики һазирқи мәвҗүт хәлқ қурултийи түзүмини махтиди, ғәрб истилидики димократик түзүлминиң хитайда ақмайдиғанлиқини илгири сүрди. У, хитайдики хәлқ қурултийи түзүмини махтап мундақ дәйду : хитайда хәлқ қурултийи түзүминиң йолға қуюлуши, йеқинқи замандин бериқи хитай җәмийәт тәрәққиятиниң муқәррәр нәтиҗиси болуп, бу хитайдики һәр милләт хәлқиниң ортақ мәнпәти вә арзусини әкс әттүргән. Хитай компартийиси мәркизи кометитиниң 198 әзаси пәйшәнбә күни бейҗиңда партийә 16 - қурултейиниң 4 - омуми йиғинини башлайду. Хитай дөләт рәиси ху җиңтав, тарих җоңгода ғәрп истилидики димократтик түзүлмини өлгә қилишниң ақмайдиғанлиқини испатлиди, - дәп тәкитлигән.

Гүзәткүчиләр, ху җиңтавниң хитай хәлқ қурултейи қурулғанлиқиниң 50 йиллиқи мунасивети билән қилған чаршәнбә күнки телевизийә нутуқи, хитай әркин базар игиликигә көчкәндин кейинки комунистик партийиниң өз һоқуқини вә сосялистик идилогийиниң һакимийәттики йитәкчилик ролини қандақ сақлап қелиш мәсилисидики әндишисини әкс әттүриду, дәп қаримақта. Бейҗиң даирилири, пәйшәнбә күни башлинип 19- синтәбиргичә давамлишидиған компартийә мәркизи кометит йиғининиң күнтәртипи тоғрисида һазирғичә һичқандақ мәлумат бәрмиди. Амма хитайда әмәлдарларниң һоқуқидин қалаймиқан пайдилиниш, хиянәтчилик вә парихорлуқ хаишиға хатимә бериш яки берәлмәслик мәсилиси, хитай рәһбәрлири тәрипидин компартийининиң буниңдин кейин давамлиқ һакимийәтни тутуп туруш яки тутуп туралмаслиқидики һалқилиқ мәсилә икәнлики тәкитләнмәктә.

Хитай баш министири вен җябав, комунистик партийиниң мәвҗут болуп туруш - туралмаслиқи, униң һакимийәт ичидики парихорлуқ вә әмәлдарларниң һоқуқидин қалаймиқан пайдилиш хаишини йоқутуш яки йоқуталмаслиқиға бағлиқ, дәп агаһландурған. Ху җиңтавниң телевизийә нутуқи, хитайдики сияси ислаһат үмидини ху җиңтав -вен җябав гуруһиға бағлиған хитай димократик күчлирини үмитсизләндүргән болуши мүмкин. Хиянәтчилик вә парихорлуқ мәсилиси бу қетимқи йиғинниң күнтәртипидики мәсилә болуш иһтималлиқи чоң болсиму бирақ гүзәткүчиләр, бу қетимқи йиғинниң һакимийәт мәркизидики ху җиңтав - вен җябав гуруһи билән җаң земин күчлири оттурисидики зидийәтниң интайин өткүрләшкән мәзгилигә тоғра келиватқанлиқиға диққәт қилмақта.

Зиддийәтниң нигизи, бу йил 78 яштики мәркизи һәрбий ишлар кометитиниң рәиси җаң земинни пинсийигә чиқирииш яки давамлиқ һоқуқ тутуп туруш мәсилисигә мәркәзләшкән. Хитай даирилири, партийә ичидики һоқуқ талишиш күришиниң мәвҗутлиқини рәт қилсиму бирақ бейҗиңдики дипломатик күзәткүчиләр, партийә ичидики һоқуқ көришиниң җиддилишиватқанлиқини илгири сүрмәктә. Җаң земинниң партийә һоқуқи билән дөләт рәисликини ху җиңтавға өткүзүп бәргинигә икки йил болуп қалди, амма җаң ِземинниң бу қетимқи йиғинда һәрбий ишлар кометитиниң рәисликини ху җиңтавға өткүзүп беридиған яки бәрмәйдиғанлиқи хитайдики мәмликәт харәктирлик мәсилә болуп қалған. Җаң земинниң һоқуқтин айрилиш нийити йоқлиғини илгири сүргән америкидики хамилтон инистутиниң хитай мәсилилири бойичә праффессори чең ли, һоқуқтин айрилишни халимаслиқ хитайда йеңи рәһбәрләрдики бир истил болуп қалғанлиқини тәкитләйду. У бу сөзләрни америка авази радиосиға қилған сүзидә илгири сүргән.

У мундақ дәйду : хитайдики сиясәтниң характири өз ара йол қоюш, содилишиш вә һоқуқ тәқсимати үстигә қурулған. Шуңа биз җидди харәктирдики һоқуқ күришини көрмәймиз, бу хилдики мәсилиләр йиғинларда һәл қилиниду. Ройтерис ахбарат агентлиқиниң алдинқи күни хәвәр қилишичә, бейҗиңдики дипломатик күзәткүчиләр, җаң земинниң бу қетимқи мәркизи кометит йиғинида пинсийәгә чиқиш иһтималлиқи чоң әмәс дәп қариған. Көзәткүчиләрниң билдүрүшичә, җаң земин билән ху җиңтавниң һәр иккилиси хитайниң муқимлиғи, хитай иқтисадиниң үзликсиз тәрәққиятиға иһтияҗ, шуңа икки тәрәпниң пәрдә арқисидики һоқуқ күриши қанчилик кәскин болған тәқдирдиму бирақ бу ашкарә қаршилишиш түсини алмаслиқи мүмкин дәп қаралған.

Көзәткүчиләрниң билдүрүшичә, җаң земин - ху җиңтав гуруһиниң пәрдә арқисидики һоқуқ күришини хитай мәркизи һәрбий ишлар кометитиниң рәиси гу бошйоң йеқинда гәнсу билән уйғур илида турушлуқ хитай қораллиқ қисимлирини зиярәт қилғанғанда сөзлигән сөзиниң шинхва ахбарат агентлиқи тәрипидин қисқартиветилгәнликидә көрүвалғини болидикән. Го бошйоңниң гәнсу вә уйғур илидики хитай қораллиқ қисимлириға қилған сөзи, ” азатлиқ армийә “ гезитиниң 13 - синтәбирдики санида елан қилинған. Гу бошйоң, қораллиқ қисимлар һәрқандақ вақит вә һәрқандақ әһвалда партийә мәркизи кометити, һәрбий ишлар кометити вә рәис җаң земинниң қоманданлиқини қобул қилишға капаләтлик қилиш керәк дәп тәкитлигән.

Бирақ шинхва ахбарат агентлиқи го бошйоңниң сөзидики, армийә җаң земинниң қоманданлиқини қәти қобул қилиш, 3 кә вәкиллик қилиш нәзирийисиниң армийә ичидики йитәкчилик ролини тикләш керәк дигән сөзлирини чиқирип ташлиған. Америка бирләшмә ахбарат агентлиқиниң бейҗиңдики мәнбәләрдин нәқил кәлтүрүшичә, җаң земин зең чиңхоңни мәркизи һәрбий ишлар кометитиниң муавин рәисликигә көрсәткән.Бирләшмә ахбарат агентлиқи, әгәр җаң земин пинсийигә чиқиш шәрти билән зең чиңхоңни мәркизи һәрбий ишлар кометитиниң муавин рәисликигә көрсәткән тәқдирдә, зең чиңхоңниң мәркизи һәрбий ишлар кометитиға киридиғанлиқи диққәт қилишқа әрзийдиған мәсилә болуп қалиду дәп көрсәтти. (Әркин)