Xitayda hökümet chekligenliki kitabni xelq tépip oqumay qalmaydu

B b s yéqinda "xitayda kitab chekleshning ünümi qandaq boliwatidu?" serlewhilik bir obzor élan qildi. Uningda intérnét arqiliq uchurlishish pütün dunyada omumlishiwatqan bügünki künde, xitayda yenila kitab cheklesh arqiliq kishilerning idiyisini "qéliplashturush" qa urunidighan bundaq usulning ünümi qandaq boliwatqanliqi heqqide mulahize élip bérilghan. Hazir intérnétte tordashlarmu dunyaning hemme yéridin bu heqte obzor élan qiliwatidu.

"Xitayda kitab chekleshning ünümi qandaq boliwatidu?" namliq obzorda bayan qilinishiche, hazir chet'ellerde yashawatqan xitay muhajirliri xitaygha tughqan yoqlighili barsa, sowgha - salam üchün xitayda cheklen'gen kitablarni élip bérish adetke aylandi.

"Xelq üchün xizmet qilish"

Mushu yilning béshida, yen lyenké ependi yazghan "xelq üchün xizmet qilish" namliq 900 ming xetlik bir powést "asiya heptilik géziti" de élan qilin'ghan idi. Uni gu'angjudiki "gülzarliq sheher" zhornili 500 ming xetlik qilip qisqartip köchürüp basqandin kéyin, asasiy qurulmisidiki menilik ibarilar qisqartilip alliqachan bashqa bir powéstqa oxshitip qoyulghan. Bu eserni kommunistik partiye merkiziy komitét teshwiqat ministirliqi "tarqitishqa, köchürüp yaki qisqartip bésishqa, baha élan qilishqa, xewer qilishqa ruxset qilinmaydu" dep buyruq chüshürüp chekligen we bésip tarqitilip bolghanlarning hemmisini yighiwélishni tapshurghan.

"Xitayda kitab chekleshning ünümi qandaq boliwatidu?" namliq obzorda bayan qilinishiche, "xelq üchün xizmet qilish" dégen powéstta xitay xelq azadliq armiyisi melum qisimning déwiziye bashliqining yash xanimi öyide mexsus tamaq teyyarlaydighan bir xizmetchi ofitsér bilen "xelq üchün xizmet qilayli" dégen aliy yolyoruq yézilghan wéwiska astida könglini xosh qilishtin bashlan'ghan muhebbet we uning ré'al muhiti nahayiti tepsiliy hékaye qilin'ghan. Bu hékayining birdinbir guwahchisi "xelq üchün xizmet qililayli" dégen wéwiska. Xitay kommunistik partiye merkiziy komitétining teshwiqat ministirliqi bu powéstning aptorini "mawjushini, azadliq armiyini, inqilabni haqaretligen" dep höküm chiqarghan. "Xitayda kitab chekleshning ünümi qandaq boliwatidu?" namliq obzorda bayan qilinishiche, buningdin ilgiri xitayda qisqartip köchürüp bésilghan "ötken ishlar", "eng axirqi aq söngek" dégen kitablar hökümet teripidin cheklen'gen idi. Emdi yene "xelq üchün xizmet qilish" namliq bu powéstmu cheklendi. Dunyada gézitlerde yaki intérnétte élan qiliniwatqan bundaq eserler nahayiti köp. Hékayilarda teswirlen'gen'ge qarighanda, ré'al turmush belki téximu tepsiliy we téximu chékidin ashqan bolushi tebi'iy. Emma yazghuchi peqet özining bileligenlirinila yézip chiqalaydu. Hökümetning bundaq bir hékayini "chékidin ashuriwetkenlik" dep bahalighinigha qarighanda, uni "inqilabqa qarshi turghanliq" dep baha bergenlikining özi téximu chékidin ashqanliq bolmamdu?

Qaysi kitab cheklense, shu kitab shunche köp tarqilidu

Dunyaning her qaysi jayliridin kitab cheklesh mesilisi boyiche otturigha qoyulghan munazirilerge nezer salidighan bolsaq, enxuydin yézilghan bir obzorda " xitayda qaysibir ölkide ölke bashliqi, nazir, sheher bashliqi yaki hakim dégen "inqilabchilar" ning öyide "xelq üchün xizmet qilish" dégen nam astida alahide tallap élin'ghan seteng öy xizmetchisi yoqliri barmu? maw zédongning doxtori yazghan kitabning, u gerche xitayda neshr qilinmighan bolsimu, eqelliy mezmuni bilen tonushup bolghan adem azmu? xitayda qedimdin tartip qaysi kitab cheklense, shu kitab shunche köp tarqilip, tonulup kéliwamamdu?" dep bayan qilin'ghan.

Nyo-yorktin yézilghan bir obzorda "xitayda cheklen'genliki kitabning hemmisi rast ehwalni bayan qilghan kitab. Eger uni cheklimigen bolsa, shundaq bir yaxshi kitab barliqidin xewer tapqili bolmaytti. Bu qétim chekligen kitabnimu izdep tépip oqudum" dep bayan qilin'ghan. Chong qoruqluqtin yézilghan bir obzorda "chin shixu'ang kitab köydürüp, ziyaliylarni tirik kömgen bolsa, ching sulalisi dewride manju hökümranliri tarixchilarni toplap nezerbentke élip, mejburlap tarix yazghuzghan. Medeniyet inqilabida we hazirqi muqimliqni saqlash dep atilidighan dewrdimu, hökümet özige paydiliq bolmighanliki gep - sözlerni cheklidi, bularning hemmisi oxshash mustebitlik, chiriklik. Kim erkin sözlise uni basturushning meqsiti xelqni nadanliqta qaldurush. Kommunistik partiye teshwiqat ministirliqining kitab chekleshtiki meqsiti xelqning idiyisini chekleshtin ibaret" dep bayan qilin'ghan. (Weli)