En'giliyide neshr qilin'ghan yéngi kitab: "maw zédong - xelq bilmigen hékaye" (6)
2005.08.22
B b s ning xewer qilishiche, buyil 6 - ayda, jang rong xanim bilen john xalidey ependi birlikte yazghan "maw zédong - xelq bilmigen hékaye" dégen kitab en'giliyide neshir qilin'ghan. 7 - Ayning 6 - küni xongkongda, bu kitabning tarqitilish murasimi ötküzülgen. Shu murasimda, kitabning aptori jang rong xanim kitabxanlarning so'allirigha jawab bergen. "Échilish" zhornilida éytilishiche, "maw zédong - xelq bilmigen hékaye" dégen kitabning xitayche nusxisi kéler yili bahar peslide neshrdin chiqidiken.
Maw zédong 3 balisini échinishliq halda tashliwetken
"Maw zédong - xelq bilmigen hékaye" dégen kitabning aptori jang rong xanimning kitabxanlarning so'allirigha bergen jawabida éytishiche, maw zédongning ayallargha qarita exlaqsizliq qilghan hékayiliri anche bek mexpiy ish emes. Maw zédongning tunji xotuni yang keyxuyning bu heqte yézip qaldurghan qolyazmiliri bar. Maw zédong shehwaniliqqa bérilip özining 3 balisini échinishliq halda tashliwetken. Bu qolyazmilar maw zédong ölüp 6 yildin kéyin ashkara boldi. Maw zédongning doxtori li jisüy ependining maw zédong "xanimliri" heqqidiki bayanliri ishenchlik. Buni ispatlash üchün bashqa yazma matériyallarni izlesh hajet emes. Emma adem sani uning bayan qilghinidinmu köp. Bu heqte jang rong xanim kitabida tepsiliy isimlik körsetken.
Maw zédong hökümranliq qilghan dewrde ölgen adem sani qandaq hésablan'ghan?
"Maw zédong - xelq bilmigen hékaye" dégen kitabta maw zédong hökümranliq qilghan dewrde ölgen adem sani 70 milyon dep bayan qilin'ghan bolup, kitabxanlar bu sanning istatistika asasini sorighan.
Aptorning bu heqtiki xilmu-xil so'allargha bergen jawabida éytilishiche, maw zédong hökümranliq qilghan dewrde ölgen adem sani eng az dégende 70 milyon. Aptor bu heqtiki melumatlarning kélish menbesi we hésablash usuli heqqidimu tepsili izahat bergen.
Aptorning éytishiche, "chong sekrep ilgirilesh" dégen heriket jeryanida peyda bolghan acharchiliqta ölgen adem sani 38 milyon. "Emgek bilen özgertish" dégendek sheklide nezerbend astida turup ölgen adem sani 20 milyondin ashidu. "Yer islahati", "eksil'inqilabchilarni basturush" dégen heriketlerde öltürülgen adem sani 3 milyon. "Medeniyet inqilabi" dégen herikette ölgen adem sani 3 milyon. Bu ding shu ependi xitay hökümiti özi élan qilghan sanliq melumatlargha asasen hésablap chiqqan san. Emeliyette "medeniyet inqilabi"da ölgen adem sani uningdin köp.
Albaniyide saqlan'ghan arxiplardin melum bolushiche, maw zédong özi albaniye kompartiyisining dahisigha, xitayda yoqitidighan adem sanini éniq éytip "xitayda hazir 30 milyondin artuq sinipiy düshmen bar" dégen. "Medeniyet inqilabi" din kéyin, xitay marshali yé jenying "medeniyet inqilabida 10 milyon adem öldi" dégen. Emma "maw zédong - xelq bilmigen hékaye" dégen kitabta bu sanni qollanmay, belki uningda " 3 milyon" dégen bekraq mute'essip sanni qollan'ghan.
Jang rong xanimning izahat bérishiche, hazir chet'ellerde maw zédong dewride gheyri normal ölgen adem sanini "80 milyon" dep qolliniwatqanliqi hergizmu mubalighe qilin'ghan san emes.
Xitayda maw zédong heqqide erkin munazire qilish, uchuq - ashkara baha bérish qachan bashlinidu?
Kitabxanlar "maw zédong - xelq bilmigen hékaye" dégen kitabning aptori jang rong xanimgha 1994 - yili b b s radi'o- téléwiziye shirkiti maw zédong heqqidiki herxil erkin siyasiy munazirilerni bayan qilip ishligen bir filim barliqini, uningda "maw zédongning bir "inqilapchi" din mustebitke yaki birxil yawuz haywan'gha aylinishi" dégen söz qollinilghanliqini eskertken. Shundaqla aptordin "maw zédong - xelq bilmigen hékaye" dégen bu kitabning maw zédong heqqidiki yeküni néme?, xitayda xelq ichide maw zédong heqqide erkin munazire qilish, uchuq - ashkara baha bérish qachan bashlinishi mumkin? dep sorighan.
Aptorning jawabida éytilishiche, "maw zédong - xelq bilmigen hékaye" dégen kitab özi maw zédong heqqide héchqandaq yekün chiqarmaydu. Chünki bu kitabning meqsiti peqet maw zédongning bir ömür béshidin ötküzgen kechürmishlirini, uning némini közlep küresh qilghanliqi, qaysi waqitta qandaq yuqiri örlep yaki néme sewebtin peslep ketkenliki, hoquqwazliq babida maw zédongning qandaq ustikarliq qilghanliqi, xelqqe rehim qilish yaki rehimsizlik qilish jehettiki tepsiliy ipadiliri, bolupmu, maw zédong heqqide téxiche kishi bilmigen weqelerni pütün jeryani bilen échip bérishtin ibaret bolghan.
Mesilen, xitay kommunist partiyisi özini "25 ming yolluq uluq seper" de, urushning oq - yamghurlirida ghelbini qolghan keltürüp yen'en'ge kelgen dep pütün dunyagha teshwiq qilghan idi. Emma "maw zédong - xelq bilmigen hékaye" dégen kitabta, eyni waqitta stalinning jangkeyshining oghlini görüge éliwalghanliqi, bu arqiliq muhasirige chüshüp qalghan xitay kommunist partiyisining qizil armiyisini qutquzghanliqi, kommunist qizil armiyisi qachqandin kéyin yene bir nechche qétim muhasirige chüshüp qalghan bolsimu, emma stalin jangkeyshining oghlini qoyup bermigenliktin, xitay kommu'inist qizil armiyisi ta yen'en'ge yétip barghuche birer chong urush bolmighanliqining délilliri bayan qilin'ghan. Emma özi bu heqte yekün chiqarmighan. Lin byaw bilen maw zédongning munasiwiti heqqidimu shundaq.
Kitabta maw zédong bilen lin byaw her ikkilisi bir - birige hergiz boy sunmaydighan ademler ikenliki, emma ular bir-birige eng hel qilghuch peytte chuqum yardem bérishke, bezi menpe'etlirini qurban qiliwitishke wede bergenlikining délilliri bayan qilin'ghan. Kitabta yene stalinning jangkeyshi qoshunliri ichide général jang jijongdek 4 chong jasusi bolghanliqtin, jang keyshi qoshunlirining bir qismi xitay kommunist partiyisige bashtin- axir süküt qilip turghanliqining délilliri bayan qilin'ghan. Aptorning éytishiche, bu kitabni oqughandin kéyin, yekünni kishiler özliri chiqiriwalidu.
Aptorning qarishiche, maw zédonggha qarita, xitayda kishilerning söz erkinliki boghulmighan halda, uchuq - ashkara baha bérish bashlinidighan'gha anche uzun waqit qalmidi. Chünki maw zédongdek bundaq jallatqa hélimu ewliya - ilah süpitide mu'amile qilip, uning resimini tyen'enmén meydanigha yaki qaysi bir jaygha ésip qoysa, uninggha süküt qilip turushqa bolmaydu. Bu hazirqi xitay rehberlirining maw zédongdin munasiwetni üzül- késil özüsh yaki üzmeslikige baghliq. Ular maw zédongdin üzül - késil munasiwet üzgende, andin xelqte kelgüsi üchün ümid peyda bolidu. ( (Weli)
Munasiwetlik maqalilar
- En'giliyide neshr qilin'ghan yéngi kitab: "maw zédong - xelq bilmigen hékaye" (5)
- En'giliyide neshr qilin'ghan yéngi kitab: "maw zédong - xelq bilmigen hékaye" (4)
- En'giliyide neshr qilin'ghan yéngi kitab: "maw zédong - xelq bilmigen hékaye" (3)
- En'giliyide neshr qilin'ghan yéngi kitab: "maw zédong - xelq bilmigen hékaye" (2)
- En'giliyide neshr qilin'ghan yéngi kitab: "maw zédong - xelq bilmigen hékaye" (1)