Xitayda ijra qilinish aldida turghan "mülük qanuni" kishilik hoquqni qoghdamdu?
2007.03.26
B b s élan qilghan mulahizilerde bayan qilinishiche, yéqinqi yillardin buyan xitayda herxil shirketler déhqanlarning qarshiliqigha pisent qilmastin özi xalighanche yer igilewatidu. Shu sewebtin her yili bir milyon déhqan toralghu we térilghu yéridin mehrum qéliwatidu. Bundaq ehwalda, xitayda yéqinda xususiy mülüknimu qoghdaydighan "mülük qanuni" maqullandi. Gherb elliri xususiy mülükni kishilik hoquqning asasi dep qaraydu. En'giliyining tunji bash weziri wilyam pitér eyni waqitta en'gilyining "mülük qanuni"ni jakarlighanda "buningdin kéyin en'giliyide eng namrat ademmu bu "mülük qanuni" bilen özining öy-zéminini qoghdiyalaydu. Shexsiy toralghugha shamal kéreleydu, uni boran-chapqun tewriteleydu, lékin igisi roxset qilmisa, en'gilyining padishahimu qoshun bashlap kélip shexsiy toralghu we zéminning busughisidin atliyalmaydu" dep teswirligen idi. Xitayda maqullan'ghan bu "mülük qanuni" buningdin kéyin kishilik hoquqning asasi bolalamdu? hazirqi munazire del mushu téma üstide boluwatidu. Töwende biz bu heqitiki munazirilerde meydan'gha chiqqan yéngi köz qarashlar bilen tonushup baqayli:
Xitayda maqullan'ghan "mülük qanuni" kishilik hoquqni qoghdash üchün "zighir patqidek bir yuchuq" échildi, dégen köz qarashqa su'al
Amérikida chiqidighan "közitish zhurnili" , "yéngi esr zhurnili" qatarliq köpinche kishilik hoquq we démokratiye mesililiri heqqidiki mulahize boludighan uchur wasitilirida, bezi qanunshunaslarning bayan qilishiche, iqtisadshunasliq neziriyilirige asaslan'ghanda, xususiy mülük namratlarni mewjut bolup turidighan muhitqa we bay bolalaydighan imkaniyetke ige qilidu. Shu noqtidin éytqanda, xitayda maqullan'ghan "mülük qanuni" bilen xelqqe özining kishilik hoquqini qoghdishi üchün bir yol échildi, gerche u "aran bir tal zighir patqidek yuchuq" bolsimu. Eng bolmidi, dégendimu, bu "mölük qanuni" namratlar gha "itlarni qoghlash üchün qollinidighan chomaq" bolalaydu. Emma yene bezi qanunshunaslar bu köz qarashqa qoshulmaydu, ularning qarishiche, gerche neziriye jehettin shundaq déyishke bolsimu, emma emeliyet jehettin qarighanda, " bu qanun köpinche halda xiyanetchi kommunistlarning napak mülkini qoghdash rolini oynaydu, namrat xelqni bir tal zighirghimu ige qilmaydu. Namratlarning it qoghlaydighan "chomaq"lirinimu yighiwélip, uningda xelqni uridighan bashqa qoral yasaydu" .
Emdi jem'iyet eslige qaytti, dégen köz qarashqa su'al
Bezi neziriyichiler "xitayda maqullan'ghan "mülük qanuni" xitay kommunist partiyisi 1953 - yili élan qilghan sotsi'alizimgha ötidighan "bash yol" dégen yünilishning eng axirida gumran bolghanliqidin dérek béridu؛ kommunist partiye xelqqe yérim esr malimanchiliq salghandin kéyin, emdi jem'iyet yene eslige qaytti" dep qaraydu. Emma yene bezi neziriyichiler bu köz qarashqa qoshulmaydu. Ularning qarishiche, kommunist partiyining hemme siyasiy we iqtsadiy heriketliri pütünley mustebit tüzümni tiklesh we uni qoghdash üchün qilin'ghan heriket, hazirqi "mülük qanuni"mu yenila shu meqset üchün qiliniwatqan heriket؛ mesilen: rusiyede hazir chong shirketler burun "döletning mülki" déyilgen mülüklerni igiliwéliwatidu, emma xitayda bolsa, chong shirketler yenila döletning bulang-talangidin kéyinki xelqni bulawatidu. Buni jem'i'iyetning eslige qaytqanliqi dégili bolmaydu.
Hazirqi "mülük qanuni" mawzédungni inkar qildi, dégen'ge su'al
Bezi tarixchi we siyasetchiler "xitay kommunist partiyisi 1921 - yili qurulghandila özining xitabnamisigha "kapitalistlarning xususiy mülükchilik tüzümini, mashina- zawutlirini, ishlepchiqirish wastilirini musadire qilimiz" dep yazghan idi. Ularni déginini qildi. Hakimiyet qurush üchün siyasiy, iqtisadiy, exlaq jehetlerde teyyarliq qildi. 1921 - Yilidin 1949 - yilighiche bolghan 30 yil ichide jin'gangsendin yen'en'ge barghiche, yen'endin béyjinggha kirgiche, kommunist partiye qozghighan urushlarda bir nechche on milyon biguna xelq hayatidin ayrildi. 1949 - Yilidin kéyin yene yüz minglighan yer igilirini, kapitalistlarni öltürüp, ularning yérini, mülkini tartiwaldi. Emdi 2007 - yili "xususiy mülüknimu qoghdaydighan "mülük qanuni"ni jakarlidi. Bu kommunist partiyini, mawzédungni inkar qilghanliq bolidu, emdi héch bolmighanda, kommunistlar yer islahati toghra bolghan, sotsi'alistik özgertish toghra bolghan déyelmeydu, dep qaraydu. Emma yene bezi tarixchi , siyasetchiler bu köz qarashqa qoshulmaydu, ularning qarishiche, kommunistlar yer islahati arqiliq yer igilirining yérini namratlargha élip bérip, kéyin yene namratlarning qolidin "kommunalishish" dégen heriket arqiliq tartiwaldi؛ yéqinqi yillarda yene kommunistlar xiyanetchilik arqiliq bay boldi, buning hemmissi bulangchiliq, kommunistlar pütünley bulangchiliq arqiliq bay boldi. Emdi bu "mülük qanuni" bilen kommunistlarning xelqttin bolap alghan napak mülki "xususiy mülük" dep qoghdilidu. Bu mahiyette kommunist partyini, mawzédungni inkar qilghan bolmay, étirap qilghan bolmamdu? dep qaraydu.
Bezi Uyghur ziyaliylirimu bu munazirige ariliship, kommunist hökümiti "yer -zémin döletning" dep jakarlighandin kéyin "bingtu'en" dep atalghan xitay armiyisi Uyghur zéminlirini bulashqa kirishti؛ kéyin, Uyghur yurtlirigha éqip kelgen xitay köchmenliri hökümetning étibar bérish siyasitige tayinip bay boldi؛ Uyghur xelqi talan-taraj qilindi, künséri namratliqa yüzlendi؛ her yili milyonlighan déhqan toralghusidin we térilghu yéridin mehrum qélip ishsizlargha ayliniwatidu, ular eng töwen ijtima'iy soghurtighimu ige bolalmaywatidu؛ hazirqi "mülük qanuni" mushu bulang-talangni étirap qilsa, Uyghurlarning kishilik huquqini téximu depsende qilghan bolmamdu? dep su'al qoymaqta. (Weli)
Munasiwetlik maqalilar
- Xitay we Uyghur élidiki yer -zémin mesilisi heqqidiki délolarning hemmisi yerlik hökümet orunlirigha chétilmaqta
- Yéngi "mülük qanuni" heqqidiki munaziriler barghanséri kéngeymekte
- "Mülük qanuni" aptonom rayonlarda xitay köchmenlirining mülkini qoghdash üchünla qollinilish éhitmali bar
- Xitay kambodzhada yer igilep yerlik xelqning öchmenlikini qozghidi
- Teywenning chégrisi mongghuliyini öz ichige alamdu?
- Xitay hökümiti yer -zémin mesilisi heqqide yéngi siyaset békitti
- Xitayda bir partiye pütün xelqning yer -zimin we tebi'iy bayliqlirini uzun muddetkiche igeliwalidighan ehwalni özgertish kérek
- Öz térilghu yiridin ayrilip qéliwatqan déhqanlar barghanséri köpeymekte
- Xitay bilen yaponning sherqiy déngizdiki nefitlik talash - tartishidin urush kélip chiqamdu yaki hemkarliqmu?
- Xitayning herbiy paraxotliri sherqiy déngizda yaponiye bilen talishiwatqan tebi'iy gaz rayonigha kirgen