Xitayning néfit dplomatiyisi heqqide mulahize

Hazir xitay dunyada néfit import qilish jehette amérikidin qalsa ikkinchi orunda turidighan dölet bolup qaldi, ـــــ dep obzorini bashlaydu lin bawxu'a ependi, ــــــ hazir xitayda serp qilinidighan néfitning 5 tin 3 qismi chet'ellerdin import qiliniwatidu. Xitay buyil yüz milyun tonna néfit import qilip boldi. Xitay hökümiti özining hedep jiddilishiwatqan néfit mesilisini "gherbni keng külemde échish" arqiliq hel qilishqa urunupmu baqti. Xitay penler akadémiyisining bashliqi ni'u wényu'enning bayan qilishiche, xitayda hazir yaritiliwatqan omumi mehsulat qimmiti kelgüsi ewlatlarning menpe'etini qurban qilish bedilige kelmekte. Hazir xtayda yaritiliwatqan her bir amérika dolliriliq qimmet üchün serp qilinidighan bayliq nisbiti amérikidin 4 hesse yuqiri. Gérmaniye , firansiyilerdin 7 hesse yuqiri, yapuniyedin 11 hese yuqiri. Xitay hazir özila pütün dunyaning % 31 kömür zapisini,% 39 tömür zapisini, % 27 pulat zapisini, % 40 simunt zapisini serp qiliwatsimu, emma u pütün dunyada yaritilidighan iqtisadiy qimmmet aran % 4.

Lin bawxu ependining bayan qilishiche, hazir xitayda éléktir quwiti yitishmeslik mesilisi bulturqidin éghir. Köpünche ölkilerde hazir tok bilen teminlesh jehette qattiq cheklime bar. Hetta "xitayche sotsi'alizim" ning körgezmisi bolghan béyjing, shangxeylerdimu heshemetlik chiraq nurliri pat - pat közdin ghayip bolidu. Bundaq ehwal hazir xitaygha meblegh salghuchilarni ümitsilendürmekte. Xitayda éléktir isitansilirining köpünchi'isi néfitni emes kömürni yéqilghu qilatti. Éléktir isitansilirining bu yilqi kömür zapisi bulturqidin az. Uni yötkep kilishtimu herxil qiyinchiliq bar. Yéraqni közligende, xitayning néfitke bolghan éhtiyaji kömürge bolghan ihtiyajidin yuqiri. Chünki kelgüside xitayning iqitisadiy qurulushi, dölet mudapi'esi we xelq turmushi qatarliqlarning hemmisi néft bilen zich munasibetlik. Hazir xitay hükümiti 1 milyart 400 milyun ademni "shawkang jemiyi'itige yetküzüsh" dep tüzgen chong pilan buyiche bolsa, xitay pütün dunyadiki néftning köp sanliqini serip qilishi kérek.

Hazir xitayning néftke bolghan ihtiyaji ashqansiri, u teywen boghuzida peyda qilghan jiddilikning derijisi shunche yuquri örlewatidu. ــــ Deydu linbawxu'a ependi,ـــــ xitay hetta amérika bilenmu urushmaqchi. Emma xitayning hazir qolida bar néfiti aran 22 kün'ge yitidu. Amérika we yapuniyelerning bolsa, qolidabar nex néft 150 kün'ge yitidu. Hazir xelq'ara bazarda bir bak néftning bahasi 50 dollar chiqti. Mushu emiliyetke asasen, xitayning hazirqi déplomatiye pa'aliyetliri néftni asas qilmaqta. Qarap baqayli, xitay üz etrapidiki döletlerning ichide , aldi bilen közini mol yer asti néfit zapisi bar rusiye tikken idi. Shunglashqa aldi bilen rusiyege talash tartishtiki ziminlerni bériwetti, keynidinla rusiyedin köplep qoral - yaraq sétiwélish yuli bilen menpe'et yetküzdi. Uningdin kéyinla rusiyedin néft sétiwalmaqchi bolghanliqini ipadilidi. Emma rusiye xitaydin étiyat qilidu. Shunglashqa u néft turubisini xitaygha emes yapuniyege yatquzidighan kilishimge imza qoydi. Emdi xitay közini qazaqstan'gha tikmekte.

Xitayning etrapidiki jenubi déngiz, sherqi déngiz we sériq déngizlardimu mol néft we tebi'i gaz bayliqi bar, ــــ deydu lin bawxu'a ependi, ــــــــ xitay bu jaylardiki néfit bayliqi üchün yapuniye, jenubi koriye, wétnam, pilipin, malashiya, hindinoziye qatarliq döletler bilen tuqunushmaqta. Emma bu döletlerning hemmsi xitaygha buzek bolmasliq üchün amérika iblen yéqin munasibet ornitiwaldi.(Weli)