Yawropa parlaméntida olimpikni bayqut qilish chaqiriqi


2008.03.27

3 - Ayning 26 - küni yawropa parlaménti pewquladde bir yighin chaqirip, 2008 - yilliq béyjing olimpik musabiqisini bayqut qilish mesilisi heqqide muzakire élip barghan. Yawropa metbu'atliridiki melumatlargha asaslan'ghanda, yawropa parlaménti rehberliridin tomas. Man ependi bashchiliqidiki parlamént xadimliri yawropa parlaméntida jiddiy bir yighin chaqirip, tibet mesilisini muzakire qilish we olimpikni bayqut qilish chaqiriqini otturigha qoyghan. Yighinda, parlaménttiki 100 din artuq kishidin terkip tapqan tibetni himaye qilghuchilar tibet sergerdan hökümiti wekillirini bryusélgha teklip qilip, ularning tibettiki qanliq qirghinchiliq heqqide toplighan uchurlirini anglashni we tibet mesilisige süküt qilip turiwalmasliqni hemde 2008 - yilliq béyjing olimpik musabiqisini bayqut qilishni tekitligen.

Yawropa parlaménti éniq ipade bildürüshi kérek

Gérmaniye dolqunliri radi'osining 26 - marttiki „yawropa parlaménti bügün olimpikni munazire qildi" namliq xewirige asaslan'ghanda, yawropa parlaméntida tibetliklerning yéqin dostliri köpken. Uning üstige, parlamént re'isimu olimpikni bayqut qilish terepdari iken. Eger yawropa parlaméntida olimpikni bayqut qilish heqqide qarar élish awazgha qoyulsa, parlamént re'isi bilen birge, yüzligen parlamént ezaliri qollap awaz béridiken.

Olimpik mesh`ili girétsiyidin xitaygha qarap yolgha chiqip nechche kün ötmeyla chaqirilghan yawropa parlaméntining bu yighini, dunya jama'itining diqqitini özige tartti. Téxi ikki hepte ilgirila, yawropa parlaménti d u q re'isi, Uyghur milliy herikitining rehbiri rabiye qadir xanimning shan - sheripini qoghdash chaqiriqini otturigha qoyghan idi. Bu yighin yene xitay puqraliri özlirining kishilik hoquqlirini telep qilip chuqan séliwatqan bir chaghda chaqirilghan.

Parlamént ezasi tomas. Man ependi bu yighinda mundaq dégen: "yawropa parlaménti tibettiki qirghinchiliqqa qarita éniq ipade bildürüshi kérek. Yawropa parlaméntining da'im bir közetküchi süpitide qarap turushi toghra emes. Bundaq ehwal köp sadir boldi. Bügün biz bu yighinda yawropa parlaménti yaki kéngishining éniq bir signal bérishini arzu qilimiz."

Gerche yawropa parlaméntining bu qétimqi yighinda qandaq bir qararni qobul qilghanliqi éniq bolmisimu, yighinda yawropa parlaméntining tibetke tekshürüsh ömiki ewetish, tibetning nöwettiki weziyitini éniqlash arqiliq obyéktip bir qarar qobul qilish tekitlen'gen hemde b d t ning bu qétimqi kishilik hoquq yighinida xitayni mutleq rewishte eyibleshni kün tertipke élish otturigha qoyulghan.

Teywen xitaygha bolghan ishenchisini yoqatqan

26 - Marttiki "teywen, tibet we olimpik" namliq xewerge asaslan'ghanda, tibet weqesining dunyadiki tesiri undaq asan axirlashmaydiken. Tibetliklerning dostliri köp sanni igiligen yawropa parlaménti we yawropadiki her qaysi döletler hökümetlirining xitaygha qarshi turup, tibetni himaye qilish mezmunidiki türlük qararlarni qobul qilish basquchi téxi emdi bashlan'ghan. Bu xildiki qararlarning qobul qilinishi, peqet tibettiki qanliq toqunush toghrisidiki ishenchilik melumatlarning qolgha keltürülüshige baghliq bolup qalghan.

"Teywen, tibet we olimpik"namliq xewerde yene, teywenliklerning tibettiki qanliq qirghinchiliqtin sawaq alghanliqi, xitaygha bolghan ishenchisini üzül - késil yoqatqanliqi ilgiri sürülgen. Shuning bilen birge, teywenning tibetke oxshimaydighanliqi, teywenning démokratik, qudretlik bir dölet süpitide mewjud bolup kelgenliki, eger xitay teywen mesilisini qoral küchige tayinip hel qilmaqchi bolsa, tibette yüz bergen qanliq toqunushtin tüptin halqip ketken pewquladde éghir weqelerning yüz béridighanliqi sherhilen'gen.

Gérmaniye téxi axirqi qararni chiqarmidi

Yawropa parlaméntida chaqirilghan bu qétimqi yighinda, parlamént ezasi, démokratlar partiyisi xadimliridin jéssiro ependi, xelq'ara olimpik komitétining tenterbiye bilen siyasetni ayrip mu'amile qilish idiyisini qattiq tenqidlep: "hemmige melumki, tenterbiye öz nöwitide yene siyasetning bir qorali. Olimpik melum bir dölet höddige élip qurghan nerse emes. Xelq`ara olimpik komitétining olimpik musabiqisida mes`mes'uliyiti bar" dégen.

Xewerge asaslan'ghanda, fransiye we bélgiye hökümetliridimu olimpikni bayqut qilish terepdarliri köp nisbetni igileydiken. Bélgiye hökümiti köp sanda tenheriketchi ewetishni xalimaydighanliqini bildürgen. Gerche gérmaniye olimpik komitéti hepte ilgiri olimpikni bayqut qilmaydighanliqini bildürgen bolsimu, gérmaniye hökümiti téxi éniq ipadisini bildürmidi. Gérmaniye fédéral jumhuriyiti tashqi ishlar komitétining re'isi bors ependi 26 - mart küni muxbirlargha bergen bayanatida, gérmaniye hökümitining olimpikni bayqut qilish heqqide axirqi qararni chiqarmighanliqini tekitligen.

Xitayda kishilik hoquq depsendichiliki hemme yerni qaplighan

Analizlargha asaslan'ghanda, xitayning 2008 - yilliq olimpik musabiqisini ötküzüsh arzusida aldirap xosh bolup kétishke asasi yoq iken. Tibettiki qirghinchiliq, xitayning olimpik heqqide dunyagha bergen wediside turmighanliqi, xelq`ara muxbirlarning xitayda erkin ziyarette bolalmighanliqi, tibettiki heqiqi ehwalni igilesh niyitidiki muxbirlarning tibetke kirelmeywatqanliqi, xitaydiki omumi insan heqliri depsendichilik qatarliq bir süre mesililer xitayning arzulirini köpükke aylandurup qoyushi mümkin iken.

Yawropa parlaménti ezasi tomas man ependi bu qétimqi yighinda bu heqte toxtilip: „ xitayda kishilik hoquq depsendichiliki hemme yerni qaplighan. Bundaq bir döletning olimpik musabiqisi ötküzüsh salahiyiti yoq" dep éniq eskertken. Eger yawropa parlaménti béyjing olimpik musabiqisini bayqut qilish heqqide her qandaq bir qarar qobul qilsa, bu qarar yawropa ittipaqigha eza barliq döletlerge mutleq tesir körsitidiken. (Ekrem)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.