Ottura asiya hemkarliq teshkilati we rusiye

Ikki yildin béri mewjut bolup, künsayin tereqqi qiliwatqan ottura asiya hemkarliq teshkilati ötken heptide rusiyini özige resmi eza qildi. Rusiyining mezkur teshkilatqa kirishini qazaqistan, qirghizistan, özbékistan we tajikistandin ibaret töt dölet qollidi. Türkmenistan bu teshkilatqa eza bolmighan bolup, u özini herqandaq bir rayon xaraktérlik siyasiy, herbiy teshkilatlar hem ittipaqlardin mustesna tutushtek nétiral tashqi siyaset belgiligen .

Rusiyining ottura asiya hemkarliq teshkilatigha eza bolup kirishining mezkur teshkilatning aldigha qoyghan wezipiliride özgirish peyda qilishi hemde uning mewqeliride burulush bolushi mumkinliki perez qilinmaqta. Rusiyidiki intérnét gézitliridin biri "http://www.gazetasng.ru" Da élan qilin'ghan "moskwa özining ottura asiyadiki tesirini ashurmaqta" namliq mulahizide otturigha qoyulushiche؛ eslide ottura asiya hemkarliq teshkilati yéqin arida rayon xaraktérlik birlikke kelgen bazar qurush, iqtisadiy, énérgiye, qatnash we alaqe saheliride hemkarliq ornitish heqqide kélishim hasil qilghan idi.

Buningdin ikki yil ilgiri, mezkur teshkilatning roli we meqsiti heqqide meydan'gha chiqqan tehlillerni esliginimizde؛ küzetküchiler, ottura asiya hemkarliq teshkilatining kelgüsi nishanining iqtisadiy mewqelerdin sirt yene siyasiy mewqe bilen hetta türkchilik idiyiliri bilen baghlinishliq ikenlikini otturigha qoyushqan idi.

Melumki, sowét ittipaqi yimirilgendin kéyinki deslepki chaghlarda , ottura asiyada türkchilik pikirliri yeni her qaysi qérindash türkiy milletlerning tarixiy, medeniy baghlinishi heqqidiki ortaqliq noqtinezerliri erkin halda otturigha chiqishqa bashlighan shuning bilen bir waqitta yene türkiye hökümiti teripidin dunyawi türk döletliri ittipaqi dégende shekilde bir siyasiy ittipaq qurush pikirliri otturigha qoyulghanda yash ottura asiya memliketliri buninggha qiziqqan bolsimu, emma qazaqistan rehbiri nursultan nazarbayew mezkur pikirni ret qilghan. U, buning eksiche slawiyanlar bilen türkiy milletlerning birlishishi astida yawro-asiyani ortaq bashqurushni asas qilghan yawro-asiya nezeriyisini otturigha qoyghan idi. Deslepki chaghlarda ottura asiya memliketliri özlirining kelgüsi chiqish yolini izdep, türkiye bilen qoyuq munasiwet ornatqan hemde türkiye modél ini ülge qilghan. Lékin, weziyetning özgirishi, jümlidin rusiye we xitayning ottura asiya rayonigha nisbeten öz tesirini kücheytishi netijiside türkchilik xa'ishlirining xeterlik ikenlikini tonup yetken ottura asiya rehberliri iqtisadiy hemkarliqlarni asasiy sho'ar qilghan mezkur teshkilatni qurup, ottura asiyaning ortaq güllinishni qolgha keltürmekchi bolushqan.

"http://www.gazetasng.ru" Da élan qilin'ghan maqalide otturigha qoyulushiche؛ rusiyining ottura asiya hemkarliq teshkilatigha kirishi bilen ehwalda téz özgirish yüz bérishi mumkin. Ilgiri qazaqistan özining iqtisadiy jehettiki téz ösüshi bilen mezkur teshkilatta bashlamchiliq rol oynighan bolsa, mana emdi bu orunni rusiyining igilishi tebiy. Chünki, rusiye yenila mezkur rayondiki iqtisadiy, herbiy-siyasi we énérgiye munasiwetliride üstünlükke ige chong dölet .U ottura asiya memliketlirige tesir körsitishke bashtin axiri tiriship kelgen idi.

Mulahizichilerning qarishiche؛ hazir ottura asiya rayoni xelq'ara siyasiy istratégiyilik munasiwetlerning merkezlik nuqtisigha aylan'ghan. Bu jayda shangxey hemkarliq teshkilati, kolléktip bixeterlik kélishimi teshkilati, gu'am teshkilati qatarliq rayon xaraktérlik siyasiy teshkilatlar mewjut bolup, bularda rusiye yenila bashlamchiliq rol oynimaqta. Rusiyidin mustesna qurulghan ottura asiya hemkarliq teshkilatigha moskwaning kirishi uning bu rayonda yenimu bir qedem puxta orun tutqanliqini ispatlaydiken.

Qazaqistan uchur agéntliqi "bügünki qazaqistan" ning melumatigha asaslan'ghanda rusiye bu teshkilatqa kirgendin kéyin, yaponiyimu derhal özining qiziqishini bildürgen shuningdek astanada "ottura asiya we yaponiye" dégen téma astida bu teshkilat bilen yaponiye tashqi ishlar rehbiri yoriko kawaguchi otturisida söhbet bolghan hemde ortaq bayanat élan qilin'ghan.

Mezkur bayanatta körsitilishiche؛ yaponiye ottura asiya memliketliri bilen énérgiye, ékologiye, adem almashturush hemde iqtisad we sana'et saheliri boyiche hemkarliqni élip baridiken. Yaponiye 3 yil ichide ottura asiyadin 1000 oqughuchi qobul qilip, ularning bilimini ashuridiken hemde bu xil hemkarliqni dawamlashturidiken.

Bügünki qazaqistan agéntliqining uchurigha asaslan'ghanda yaponiye tashqi ishlar emeldari yaponiyining ottura asiyagha nisbeten qiziqishining zor ikenlikini bildürgen.

Ottura asiya bügünki, künde amérika, xitay, rusiye , türkiye, iran, pakistan qatarliq memliketler bilenla qoyuq hemkarliq munasiwiti ornitip qalmastin belki, yene yaponiye , malayshiya qatarliq tinch okyan rayonidiki memliketlerning iqtisadiy tereqqiyatidin ülge élishqimu tirishmaqta. (Ümidwar)