Xitay démokratlirining yaponiyige qarshi namayishlargha bolghan köz qarashliri

2005-04-20

u0420-pmc1.mp3

9-April küni namayishchilar yaponiyige qarshi lozunkilarni kötürüp namayish qilmaqta. AFP

Yéqindin buyan xitayda dawamlishiwatqan yaponiyige qarshi namayishlar herqaysi metbu'atlar we közetküchilerning diqqitini qozghawatqan bolup, chet'ellerde yashawatqan xitay démokratlirimu bu heqte öz köz- qarashlirini bayan qilishqa bashlidi.

Seyshenbe küni xitay hökümiti yaponiyige qarshi namayish élip bériwatqan xelqni namayishni toxtitishqa chaqirip, namayishqa chiqqan xelqning xitay hökümitige ishinishi kéreklikini hemde hökümetning xitay - yaponiye munasiwitini toghra bir terep qilalaydighanliqini otturigha qoydi.

Xitayda neshr qilinidighan "xelq géziti" we shinxu'a agéntliqi qatarliq metbu'atlardimu xelqni xitayning xelq'aradiki obrazini qoghdap qélishqa shundaqla yapon mallirini qarighularche ret qilmasliqqa dewet qilghan maqalilar élan qilinmaqta.

Amérikida turushluq xitay démokratliri " ötken nechche heptidin buyan xitayda élip bériliwatqan bu keng kölemlik namayish , qarimaqqa yaponiyige qarshi namayishtek qilghini bilen, emeliyette bir partiyilik zorawanliq tüzümni yolgha qoyuwatqan xitay hökümiti üchünmu bir chong tehdit bolup hésablinidu. Xitay hökümiti özimu buni bayqap qaldi, ular bu namayishning axirigha bérip xitay hökümitige qarshi heriketke aylinip qélishidin bekmu ensireydu, shunga derhal toxtitish kéreklikini otturigha qoyushqa mejbur boldi" dep körsetmekte.

Xitay hökümiti endishisi

Washin'gtondiki "xitay uchur merkizi" ning mes'uli, xitay démokrati chin küydé ependi bu heqtiki köz- qarashlirini mundaq bayan qilip mundaq dédi:

" Xitay hökümitining meqsidi nahayiti éniq, ular deslepte xelqning nepritidin paydilinip, özining tashqi ishlar we bashqa jehettiki meqsitige yetmekchi bolghan idi. Emeliyette xelq bundaq keng kölemlik namayish élip bérishta, peqet yaponiyige qarshi turushla emes, belki bashqa türlük héssiyatimu bolghan. Hemmimizge melumki, xitay hökümiti ezeldin herxil namayishlarni qattiq kontrol qilip kelgen, xelq ammisi hökümetke qattiq narazi bolsimu, uni ipadilesh pursitige érishelmey kelgen, waqitning ötüshi bilen, bu xil naraziliqlar yighilip partilash halitige bérip qalghan. Béyjing hökümiti hazir xelqning buxil héssiyatini sézish bilen teng , ehwalning özliri oylighandek emeslikini his qilip qaldi. Bara- bara kontrol qilalmighidek haletke yétip qéliwatqanliqini bayqap qaldi, shunga ular derhal tedbir qollinip, xelqni dawamliq namayish qilishtin toxtitishni oylighan, lékin bu xil shara'it astida, xelqning buxil herikitini toxtitalishi anche asan emes."

Chin küydé ependi söhbet jeryanida yene , xitay kompartiyisining meyli maw zédong dewride bolsun, yaki ding shawping dewride bolsun we yaki jyang zémin dewride bolsun, dawamliq öz meqsitige yétish üchün, xelqning héssiyatidin paydilinidighanliqini tekitlep " mesilen maw zédongni misalgha alayli, u özining siyasi meqsitige yétish üchün, 1957 - yili "barche güller tekshi échilish, hemme éqimlar bes - beste sayrash" siyasitini yürgüzüp xelqni heriketke salghan, kéyin "medeniyet inqilabi" ni qozghash arqiliq nurghun qalaymiqanchiliqlarni keltürüp chiqarghan we axirigha bérip özimu yighishturalmay shermende bolghan " dep körsetti.

Tarixni burmilash we xelqni aldashta, héchqandaq dölet xitayning aldigha ötelmeydu

Washin'gtondiki xitay démokratiyichisi lyaw tyenchi xanimmu asasiy jehettin chin küydé ependige oxshash köz qarashta bolghan.

U xitay hökümitining bu qétim xelqni yushurun küshkürtüp, namayish qilishqa qutratqanliqini nahayiti "külkilik bir ish" dep qarap " xitay hökümiti hazir xelqtin paydilinip, namayish arqiliq yaponiye hökümitini "emeliyetni yoshurup, tarixni burmilidi؛ rast gep qilmay, xelqni aldidi" dep eyiplimekte. Emeliyette tarixni burmilash we xelqni aldashta,dunyada héchqandaq bir dölet xitayning aldigha ötelmeydu, mesilen xitay hökümiti 50 - yillardin buyan, öz menpe'eti üchün nurghun heriketlerni élip barghan, lékin bu heriketlerde yüz bergen heqiqiy ehwallar heqqide héchqachan rast gep qilip baqmighan. Ular ta bügün'ge qeder acharchiliq mezgilide ölgen ademlerning sani, ongchilliqqa qarshi turush herikitide qanchilik ademning türmige tashlan'ghanliqi, medeniyet inqilabida hetta 89 - yilidiki tyen enmin oqughuchilar herikitide qanchilik ademning ölgenliki heqqide héchqachan rast gep qilmighan, eksiche pütünley yalghan melumat bérip, öz xelqini aldap , tarixni burmilap kelmekte" dep bildürdi.

Lyaw tye nchi xanim sözining axirida yene "xitay hökümitining yaponiyige qarshiliq bildürüshte körsetken seweblirining hemmisi uning özide eks etkenliktin, xelqning bu heqte élip bériwatqan namayishi tebi'iy halda xitay hökümitige qarshi heriketke aylinidu, shunga xitay hökümiti hazir bekmu endishide qaldi, ular otning axirigha bérip özige tutushup qilishidin bekmu qorqidu, shunga namayishni derhal toxtitish qararigha keldi" dep körsetti. (Méhriban)