Müshük éyiq tebi'iy haywanat, u tebi'et dunyasida erkin yashisa andin tereqqi qilidu

Teywende 19 ‏- mart küni prézidént mehkimisi aldidiki chong meydanda "démokratiyini qoghdaymiz, birleshtüriwélishqa qarshi turimiz" dégen lozunkilarni kötürgen onminglighan dölet puqrasi namayish qilghan bolup, teywen prézidénti chén shuybyen bu namayishqa qatniship, özining prézidéntliqtin waz kéchishke raziki, emma teywenni xitaygha qoshuwalidighan qanunni emeldin qaldurushtin waz kechmeydighanliqini bildürgen.

"Müshük éyiq mesilisi"

B b s ning xewer qilishiche, bu namayishta yene 'teywen döliti' , 'tajawuz qilishqa qarshi turimiz' dégen shuwalar towlan'ghan. Teywende bundaq birxil namayish dawam qiliwatqanda, yene onminglighan dölet puqrasi kochigha chiqip 'xiyanetchilikke qarshi turush, qabiliyetsizlikke qarshi turush, teywenni musteqil qilishqa qarshi turush, kishilik hayat kérek, adaletlik kérek, tinchliq kérek' dégen sho'arlarni towlap namayish qilghan. Bu namayishqa teywendiki öktichi partiyilerning lyen, song, wang, ma dégen hemme rehbiri qatnashqan. Shuningdin kéyinla , teywendiki gomindang partiyisining yéngi re'isi mayingjyu ependi amérikini ziyaret qildi. Mayinjyu amérikini ziyaret qiliwatqan 10 kün ichide, xelq'aradiki erkin metbu'atlarda 'birlik' yaki 'musteqilliq' dégen téma boyiche munazire dawamlashti. Bu chaghda , xitay hökümitining teywen ishxanisi teywen bilen chong quruqluq munasiwitidiki 'müshük éyiq mesilisi' ni kötürüp chiqip yéngi talash -tartish peyda qildi.

Washin'gton pochtisi gézitining xewer qilishiche, teywendiki öktichi partiye bolghan gomindang partiyisining re'isi mayingjyu ependi amérikini ziyaret qilish jeryanida, 'wetenni birlikke keltürüsh' nimu yaqlimaydighan, 'teywenni musteqil qilish'nimu yaqlimaydighan , ikki terep munasiwitini yaxshilap, hazirqi haletni saqlap qélishnila meqset qilidighanliqini, bu jeryanda peqet iqtisadni tereqqi qildurushqila köngül bölüdighanliqini bayan qilghan.

Teywen amérika bilen bir septe turushning muhimliqini hés qilidu

'Nyuyork waqti géziti' de élan qilin'ghan obzorda "amérika bilen xitay otturisida hazir sözlishidighan mesile köp, mesilen, xelq pulini erkin almashturush mesilisi, xitay hökümitining herbiy xirajet xamchoti mesilisi, amérika -xitay otturisidiki soda mesilisi qatarliqlar. Washin'gton teywen mesilisi tüpeylidin xitay bilen toqunushushni xalimaydu. Kommunist xitay hedep küchliniwatqan mushundaq waqitta, teywen xelqi axirqi hésabta, özining eng muhim dostidin yiraqliship ketse bolmaydighanliqini, belki amérika bilen téximu yéqinliship bir septe turushi lazimliqini hés qilmay qalmaydu" dep bayan qilin'ghan.

Hazir shimaliy karolina shtatida turuwatqan musteqil siyasi mulahizichi jushöyu'en ependi "kommunist xitay hökümitining teywen'ge qolliniwatqan siyasiti peqet teywenning musteqilliqini tosushtinla meqset qilidu. Teywende musteqilliqni xalimaydighan ademla bolsa, xitay kommunist hökümiti derhal uningdin paydilinidu. Chén shuybyenni 'öz bilen düshmen munasiwiti' dep qarisa, ma yingjyuni 'xelq ichidiki munasiwet ' dep mu'amile qiliwatidu" dep bayan qilghan.

10 Nechche yil ichide, xongkongda rastinla tinchliq boldimu

Hazir teybéy shehiride turuwatqan siyasiy mulahizichi lin bawxu'a ependi 'yéngi esir zhurnili'da élan qilghan mulahiziside ma yingjyu ependige 'xongkong xitay kommunist hökümitining bashqurushigha ötkendin buyanqi 10 nechche yil ichide, xongkongda rastinla tinchliq boldimu? xitay hökümiti memliket ichide inaq jem'iyet qurimiz déyishke bashlighandin kéyin, jem'iyette rastinla qarshiliq heriketler aziyip, muqimliq boldimu?' dep su'al qoyghan. B b s ning xewer qilishiche, béyjing hökümiti teywen ishxanisining bayanatchisi 3 ‏- ayning 29 ‏- küni bir bayanat élan qilip 'biz dunyada az uchraydighan haywanat ‏-‏-‏- müshük éyiqni qoghdap tereqqi qildurup, sanini 1800 ge yetküzduq. Buningdin özimiz sün'iy nesillendürüp yitishtürginimiz 180 , buningdin 2 ni teywen'ge hediye qilish bultur 4 ‏-ayda gomindang re'isi lyenjen ependi chong quruqluqqa kelgende bikitilgen. Teywen hökümiti emdi 'müshük éyiq mesilisi'ni siyasiylashturuwalmasliqi kérek, dégen.

Teywen bilen xitayning bu haywanatni atishimu, uninggha qilidighan mu'amilisimu bir -birige oxshimaydu. Xitay hökümiti uni 'müshük éyiq ' dep atap, uni xuddi döletning shahzadisi yaki melikisidek mu'amile qilsa, teywenlikler uni 'éyiq müshük'dep atap, peqet bir tebi'iy haywan dep mu'amile qilidu. Shunglashqa, teywen prézidénti chén shuybyen xitayning bayanatigha jawab qayturup "éyiq möshüki dégen tebi'iy haywanat, uni qepezgha solap tutup turup, bashqilargha sogha qilsa, u özi xoshal bolushi natayin. Eger u xitayda yep tügitishke yüzlenmey, tebi'et dunyasida erkin yaylighan bolsa, u özi erkin tereqqi qiliwiretti. Éyiq möshükliri her halda özining ösken teb'iy muhitida erkin yaylawergini tüzük' dégen. (Weli)