Shimaliy ossétiye weqesi heqqidiki inkaslar


2004.09.06

Shimaliy ossétiye jumhuriyitining béslan shehiride yüz bergen mektepning görüge élinish weqesining dehshetlik paji'e bilen axirlashqanliqi, köpligen bigunah nareside balilar we ademlerning ölüp ketkenliki shuningdek rusiye hökümitining térrorizmgha tutqan pozitsiyisi we bashqilar heqqidiki türlük uchurlar xelq'ara metbu'atlarning asasiy témisi bolup qalmaqta.

Yéngi xewerlerge qarighanda béslan shehiride depine murasimi ötküzülüshke bashlighan bolup, qazagha uchrighuchilar qaysi din'gha étiqad qilishidin qet'iy nezer hemmisi bir yerge depine qilin'ghan.

7- Séntebir pütün rusiye boyiche omumi yüzlük halda matem bildürüsh küni qilip békitilgen.

Xewerlerge qarighanda deslepki künlerde rusiye hökümitining uchurlarni kontorul qilghanliqi tüpeylidin görüge élin'ghanlar we hujum netijiside ölgenlerning sani éniq melum qilinmighan idi. Lékin, hujum axirlashqandin kéyinki bir qanche kün ichide metbu'atlar pütünley bashqiche we yéngi sanliq melumatlarni tarqatti.

Rusiye metbu'atliri deslepte görüge élin'ghanlarning sanining 400 etrapida ikenlikini bildürgen bolsa, emeliyette ularning texminen 1000 din artuq ikenliki melum bolghan.

Hujum jeryanida ölgen balilar we ata-anilar hem bashqilarning sani deslepte 100 etrapida déyilgen bolsa, emeliyette ularning sanining 354 ademge ikenliki bildürüldi.

Rusiye xewer agéntliqliridin biri "xewerler waqti" bolsa emeliyette ölgüchilerning sanining uningdin köp ikenliki, hetta 400 din 500 ghiche bolushi mumkinlikini perez qilishqa bolidighanliqi heqqide melumat berdi. Reytérs agéntliqi ölgüchilerning sanining 394 adem ikenliki heqqide xewer tarqatqan.

Rusiyening intérfakis agéntliqining uchurigha asaslan'ghanda hazir 377 neper adem shimali ossétiyening her qaysi doxturxanilirida jiddi dawalanmaqta. Bularning 197 nepiri ösmürler iken.

Rusiye metbu'atliri deslepki künlerde görüge alghuchilarning sani heqqidimu éniq uchur bermigen bolup, ularning 17 adem ikenliki éytilghan bolsimu, lékin hazir ularning 32 adem ikenliki, 30 nepirining öltürülüp, 2 nepirining ghayip bolghanliqi xewer qilinmaqta.

Rusiye razwétka organliri bularning kimlikini éniqlashqa we salahiyitini turghuzushqa tiriship, ularning chéchen, ingush, ossétin, qazaq we slawiyanlardin terkip tapqanliqi hetta bularning ichide yene bir neper qara tenlikning barliqini körsetken. Rusiye saqchi organliri mezkur görüge éliwélish weqesining aldin –ala pilanlan'ghanliqi shuningdek yerlik saqchi orginidiki birsining térrorchilargha uchur bérip, ular bilen maslashqanliq éhtimalliqiningmu mewjutluqini jezimleshtürgen.

Béslan weqesining paji'elik axirlishishi xelqara yüzide rusiye hökümiti we prizdént putinning siyasiti qatarliqlargha a'it mulahiziler hem türlük inkaslarni keltürüp chiqardi.

Bu ehwal rusiye metbu'atliridimu roshen ipadilengen bolup, elwette, hökümet metbu'atliri bilen xususilarning erkin metbu'atidiki inkaslar birdek emes.

Rusiyening intérnét uchur sehipiliridin biri www.newsru.com Da körsitilishiche؛ sanliq melumatlarda yalghanchiliq körülgen. Hökümet éniq ehwalni yoshurushqa tirishqan.

"Moskwa komsomolliri" gézitida élan qilin'ghan bir parche inkasta rusiye alahide xizmet organlirining ajizliqi heqqide baha bérilip, " 30 neper qoralliq banditlar yeni erepler,qara tenlikler shimali ossétiyege kirgen chaghda bizning alahide xizmetchilirimiz nede idi? özini öltüriwalghuchi shehid ayal ayropilan'gha bomba qoyghanda bizning alahide xizmetchilirimiz nege ketti? "dégendek so'allar meydan'gha chiqqan .

Intérnét uchur merkizi www.newsru.com Da yene rusiye hökümitining kawkaziyidiki mesililerni bir terep qilmighanda u jaydiki weziyetning buningdin kéyin téximu éghirliship kétishi mumkinliki otturigha qoyulghan shuningdek amérikidiki "washington waqti" gézitide élan qilin'ghan wladimir putining bu weqege tutqan pozitsiyisi heqqidiki inkas neqil keltürülüp, prizdént putinning siyasitining jiddi ehwalgha duch kéliwatqanliqi, uning chéchenlerning qarshiliqini basturush üchün gheripning yardimini qolgha keltürüshke tirishiwatqanliqi hemde chéchenlerning herikitini xelqara térrorizimning bir qisimi süpitide körsitishke tirishishining ahalilargha bésim peyda qiliwatqanliqi yorutulghan.

Uningdin bashqa yene chéchen mesilisini bir terep qilish üchün moskwaning chéchenler bilen söhbet ötküzishining zörüriyitimu otturigha qoyulghan bolup, italiye gézitliri wladimir putinning bu yolgha mangmasliqining téximu éghir aqiwetlerge sewep bolushi mumkinlikini körsetken. Biraq, wladimir putin bu qétimqi béslan paji'esi munasiwiti bilen sözligen sözide "özining héchqachan térroristlargha bash egmeydighanliqi, eger bash egkende bundaq weqelerning téximu köpiyidighanliqini" tekitligen. Küzetküchiler bu sözdin putinning chéchen pidayiliri bilen söhbet ötküzüshke qetiy qarshi turushtek meydanini biliwalghili bolidighanliqini jezimleshtürgen.

Rusiye uchurlirigha qarighanda؛ weqe yüz bergen béslan shimali ossétiyidiki kichik sheherlerning biri bolup, ahalisi 33 ming etrapida iken. Bu jayda asasliqi xiristiyan dinigha étiqad qilidighan ossétinlar, islam dinigha étiqad qilidighan ingushlar, chéchenler we bashqilar yashaydiken.

Mezkur rayonda ingushlar bilen ossétinlar arisida 1924-yilidin tartip milli ziddiyet mewjut bolup, eyni waqitta shimali kawkaziyide moskwaning pilani boyiche chéchen- ingush aptonom jumhuriyiti, shimali ossétiye aptonom jumhuriyetliri qurulup, milliy we jughrapiyilik chégralar ayrilghanda ingushlar bilen ossétinlar arisidiki ziddiyetler ulghuyushqa qarap yüzlengen. 1944-Yili, chéchen we ingushlar stalin teripidin ottura asiyagha sürgün qilin'ghanda ularning zéminliri ossétinlargha bölüp bérilgen, netijide ziddiyet téximu küchüyüp, 1992-yilidin tartip, ingushlar bilen ossétinlar arisida qoralliq toqunushlar yüz bérip turghan.

Rusiye uchurlirigha qarighanda ؛ kishiler béslan weqesidin kéyin, ingushlar bilen ossétinlar arisidiki ziddiyetlerning téximu ulghuyup kétishidin endishe qilmaqta iken . (Ümidwar)

3- Séntebir Shimali ossitiyediki görüge éliwélish krizisi qetli'am bilen axirlashti

5- Séntebir Rusiyidiki görüge élish weqeside ölgenlerning depne murasimi ötküzüldi

7- Séntebir Shimaliy ossétiye weqesi we putin

8- Séntebir Russiye chéchen rehberlirini tutush mukapati élan qildi

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.