Xitay tarixidiki térrorchiliq (2)

"Xitay tarixidiki térrorchiliq" dégen maqalini béyjing uniwérsitéti qedimki eserler tetqiqat merkizining tetqiqatchisi proféssor li ling ependi tarixi eserlerdin retlep teyyarlighan.

Proféssor li ling ependi béyjing uniwérsitétida qedimki zamanlarda tarsha we kimxaplargha yézilghan pütükler heqqidiki ilmi tetqiqatlar boyiche ders ötidu. U, dunyaning qedimki zaman medeniyetliri heqqidimu chungqur melumatliq kishi. Li ling ependi "sünzining herbi taktikiliri" , "xitayche remnamilar heqqide tetqiqat" qatarliq eserliri arqiliq tonulghan. "Xitay tarixidiki térrorchiliq" dégen maqale uning yéngi tetqiqatlirining biri.

Li ling ependi maqalisida yoshurun öltürüsh, görüge éliwélish qatarliq zamanimizdki térrorchiliq shekilliri xitay tarixida bolup ötken we dawamliship kéliwatqan shekil dep qaraydu.

Maw zédong medhiyiligen pilanliq öltürüsh , görüge éliwélish jehettiki tarixiy hékayilar

Li ling ependining bayan qilishiche, xitay tarixida xuddi hazirqi zaman térorrchiliqida bolghandek pilanlap öltürüsh we görüge éliwélishtin ibaret 2 xil térrorluq shekli mewjut bolghan. Töwende tunushturili'idighan hikayilarning hemmisi maw zédong medhiyilep yuqiri baha bergen hikayilar.

Padishahni mejburlap bésiwalghan zémindin chékindürüsh

"Zochyumingning terjime hali" dégen qedimki kitabta xatirilinishiche, jen'go dewride chu begliki bilen lu begliki otturisida urush bolghan. Lu begliki ajiz idi. Ajiz halettiki lu beglikining padishasigha samo dégen bir puqra eqil körsetken. U kishi padishaning maqullighini alghandin kéyin, chi beglikining zorawan padishahi aldigha elchi bolup barghan. U yénida yoshurup qoyghan xenjirini chiqirip chi beglikining padishahini "bésiwalghan zémindin chékinip chiqish" qa imza qoyghuzghan. Imza qoyghuzup bolghandin kéyinla, uni xenjer tiqip öltürüwétip chiqip ketken.

Siyasi özgirish qilish üchün pilanlan'ghan qatilliq

Qoshna eldin wu beglikide siyasi özgirish peyda qilish üchün jyenju isimlik bir kishi bir emeldarni öltürüp tashlashqa ewetilgen. U kishi qatilliq qilishqa bérishtin burun gongzugwang dégen chong baydin özining pütün a'ile - tewelirini, uruq tuqqanli'irini ömür boyi béqishqa wede alghan. U kishi shu shert astida andin özini qurban qilip tapshuruqni orunlighan hem uruq tuqqanlirini iqtisadiy jehette kapaletke ige qilghan iken.

"Puqra ghezeplense padishah ölidu, dunya tinjidu"

Chin begliki wu beglikige elchi ewetip, ikki terep munasiwiti heqqide sözlishiptu. Chin beglikining elchisi wu beglikige tehdit sélip "padishah ghezeplense hemme ademni qirip tashlaydu" dégen eqliye sözni estin chiqarmighayla, deptu. Wu beglikining elchisi uninggha " puqra ghezeplense padishahni öltüridu, dunya tinjidu, dégen eqliye sözni silimu untup qalmighayla", dep jawab bériptu. Söhbettin kéyin bu ikki dölet otturisida urush bolmaptu.

Padishah üchün intiqam élish meqsitide qatilliq qilish

Jin beglikide ötken yürang dégen meshhur lükchek padishahqa intayin sadiq iken . Jaw beglikining padishahi jin beglikining padishahini öltürüp, uning bash söngikini chay ichidighan chöchek qilip ishlitiptu. Yürang öz padishahi üchün intiqam élish meqsitide ismini özgertip jaw beglikige bérip, yalghandin kékech boliwélip, tokur boliwélip, hetta yüz - közini aq késel bolup qalghan ademge oxshitip ala -bula boyap, uzun yillarghiche jaw beglikining padishahigha yéqinlishish pursiti izdep yürüptu. Axir jaw beglikining padishasini öltürüp jin begliki üchün intiqam éliptu.

Bala - jaqa, uruq - tuqqanlirini görüge élish

Xitayda qedimki zamanda serdarlarni urushqa ewetishtin burun padishah uning bala - chaqa, uruq - tuqqanlirini güröge éliwalatti.

Xen sulalisi dewride gherbiy shimal terepke urushqa ewetken serdar li ling, hunlargha esirge chüshkende , padishah uning bala - chaqa, uruq - tuqqanlirining hemmisini öltürüp tashlighan.

Xenxeygwen quwuqini saqlash üchün wu sen'guy dégen kishinimu uruq - tuqqanlirini görüge éliwélip andin yolgha salghan. Tarixta ötken padishahlar yat milletlerni boysundurush meqsitide "melike yatliq qilish" dégen hélini ishlitip, qarshi terepning sodiger elchilirini görüge éliwalidighan usulnimu qollan'ghan. Ching sulalisining xani kangshi yat milletlerning hujumidin saqlinish üchün "yatlardin melike élish", "sowghat bérish" dégendek héle- neyrenglerni ishletken.

"Xenname" xatirilinishiche, lyu bang bilen shangyü urush qilghanda, lyubang taghqa chiqiwalghan. Shang yü taghning tégide dash qazan'gha ot yéqip "eger taghdin chüshüp manga teslim bolmisang dadangni we kichik ukangni qazanda qaynitip shorpa qilimen" dep waqirighan.

Ching sulalisi we min'go dewrliride xitayda térrorluq ewj aldi

Li ling ependining bayan qilishiche, xitayda tarixta ötken bundaq térrorchiliq hékayiliridek, weqeler bir nechche ming yildin buyan dawamliship we medihiyilinip kelmekte. Bundaq weqeler ching sulalisi we jongxwa min'go dewride intayin ewj aldi. Bu dewrde hetta hemmila jayda "bash késish orni" yasap quyulghan. Görüge élin'ghan bigunah kishilerni échinishliq shekil bilen öltürüp béshini sipilge yaki yamulning derwazisigha ésip quyidighan waqeler nahayiti omumlashqan. Meshhur kishilerni pilanlap öltürüsh téximu ewj alghan.

Tarixta qarshi terepning serdar we emeldarlirining nariside balilirini, oqughuchilirini, uruq – tughqan, el aghinilirni görüge éliwé'ilp hujumni chékindürüsh üchün paydilan'ghan misallar nahayiti köp. Térrorchilar bundaq usullarni qollinip menpe'et élip kelmekte. Li ling ependining bayan qilishiche, buning zamanimizda bashqa dölerlerde yüz bergen térrorchiliqtin perqi yoq. (Weli)