Uyghur diyari térrorstlarning bazisimu?(5)

Chin féy, owyang ependiler "shinjang térrorchilarning bazisimu?" dégen maqaliside sherqi türkstanning etrapidiki döletler Uyghur mesilisige sel qaridi dep körsetken. Ularning bayan qilishiche, Uyghurlarning etrapidiki döletler, hetta amérikimu kommunist xitay hökümitining Uyghurlarni qattiq basturushigha süküt qildi. Uyghur mesilisi eslidila bir murekkep mesile idi, emma teylér, sitar ependiler kitabida mesilining murekkeplikige sel qarighan. Toghrisini éytqanda, ularmu xitay hökümitining Uyghurlarni "xelq'araliq térrorchilarning bir qismi" dégen sözige melum jehette ishinip ketken. Xitay özining milliy iqtisadini tereqqi qildurush üchün rusiye bilen birlikte shangxey hemkarliq teshkilati dégen teshkilatni tesis qilip, uning muhim wezipisini térrorchiliqqa qarshi turush dep bikitiwalghan idi. Béyjing hökümiti bu meqset üchün, ottura asiya döletlirini Uyghurlarni "térrorist" dep ishendürüshke tirishti. Béyjing hökümiti ottura asiya döletlirini musteqilliq üchün tinch yol bilen küresh qiliwatqan Uyghurlarni "térrorchi" dégen jinayi nam bilen qarilashqa we ottura asiya teweside ularning her qandaq pa'aliyet élip bérishini chekleshke köndürmekchi boldi. Bu jehette hetta amérikimu xitay hökümitining Uyghurlargha qarita öz xahishi buyiche mu'amile qilishigha süküt qildi. Xitay hökümiti Uyghur musteqilchili'irni xelq'araliq térrorchilargha chétiwalsa, bush hökümiti hetta uni keskin ret qilip uqum jehette éniq perqlendürmdi. Amérika tashqi ishlar ministirlikimu xitay hökümitining gépi buyiche Uyghurlarning bir teshkilatini amérikida mülkini tonglitidighan térrorchi teshkilatlar tizimlikige qétip qoydi.

Chin féy, owyang ependiler maqaliside musteqil tetqiqatchi greyxem fullér, jonizen lipmanlarning amérikigha qaratqan tenqitini neqil keltürüp "amérikining bezi bayanatliri hetta Uyghurlarni gumranliqqa élip baridighan rol oynidi, amérika burun Uyghurlarning kishilik hoquqini himaye qilghan bolsa, kiyin béyjing hökümitining Uyghurlarning hemme milliy heriketlirini "térrorchiliq"dep mu'amile qilishigha süküt qildi" dégen.

"Ulugh éra géziti"ning muxbiri chin féy, owyang ependiler "shinjang térrorchilarning bazisimu?" dégen maqaliside bayan qilishiche, yéqinqi yillardin buyan xitay hökümitining Uyghurlar toghrisida neshr qildurghan kitablirida Uyghurlarning iziliwatqanliqini hergiz tilgha almaydu. Hetta amérikidiki sitar qatarliq ependilermu yazghan kitabida, qandaqtur, Uyghurlarning bésiwatqanliqini bayan qilmay atlap ötüp ketken. Emma sitar qatarliq ependiler eng axirida, xitay hökümiti yéqinqi yillarda bashlighan téximu keng kölemlik nopus yötkesh herikitining muddi'asini chüshünüp yetken. Xitay hökümitining hedep kuchep nopus yötkishi uning Uyghurlargha qarshi turidighan nahayiti chong wexpi qorali ikenlikini biliwalghan. Xitay hökümitining bu jeryanda Uyghurlar toghrisida élip barghan teshwiqatliri we qollan'ghan wexpi wastiliri pütünley Uyghurlarni özining eng chong hémayichisi bolghan amérikidin ayriwétishtin ibaret ikenlikini sezgen. Bu jeryanda Uyghurlar 1949 - yilidin buyanqi eng chong müshkül halgha chüshüp qalghan idi. Bu bésim mahiyette Uyghurlarni qet'iylikke qarap méngishqa, taktika jehettin islamiyetke téximu köp mayil bolushqa mejbur qildi.

"Shinjang térrorchilarning bazisimu?" dégen maqalida bayan qilinishiche, Uyghurlar shuningdin kiyin dunya miqyasida xitay hökümitige qarshi turidighan her qandaq teshkilat bilen birlishish yoligha mangdi. Uyghurlarning bir qismi hetta özlükidin heriket qilip tébetning muhajirettiki teshkilatliri bilen alaqe baghlidi. Tébetlerning kompyutér tor téxnikisini qollinish tejribisdin paydilinip, pütün dunya bilen keng kölemde ittipaq tüzüsh yoligha mangdi. Söyümlük radi'o anglighuchilar, bu maqalining yene dawami bar.(Weli) (dawami bar)