Xitayning toqumichiliq mehsulatliri amérika we yawrupa ittipaqini endishige salmaqta
2005.04.04
Bu yil 1 - ayning 1 - küni pütün dunya miqyasida toqumichiliq mehsulatliri we kiyim- kécheklerning ékisport san cheklimisi bikar qilin'ghandin kiyin, xitayning erzan bahaliq toqumichiliq mehsulatliri we kiyim- kéchekliri amérika, yawrupa we tereqqiy qiliwatqan bashqa döletlerge keng kölemde éqip kirdi.
Xitay malliri künsayin köpeymekte
Amérika soda ministirliqining ötken jüme küni élan qilghan melumatlirigha qarighanda, bu yilning aldinqi üch éyidila xitaydin amérikigha ékisport qilin'ghan paxta maykilarning sani 85 milyon parchigha yéqinlashqan. Bu ötken yilqi oxshash mezgildikige qarighanda 1258 pirsent ashqan. Buningdin sirt, amérika xitaydin import qilghan paxta ishtan, ich kiyim qatarliqlarning sanimu ötken yilqi oxshash mezgildikidin 1500 pirsenttin artuq ashqan.
Fransiye axbarat agéntliqining xewirige qarighanda, yawrupa ittipaqi we bashqa tereqqi qiliwatqan döletlerdimu xitaydin import qilin'ghan toqumichiliq mehsulatliri oxshash bolmighan nisbette köpeygen. Buningdin endishe qilghan yawrupa ittipaqi we türkiye qatarliq ottura déngiz rayunidiki döletlerning toqumichiliq sahesige wekillik qilidighan yawrupa toqumichiliq sahesi jem'iyiti bu yil 3 - ayning bashliridin buyan yawrupa ittipaqini tedbir qollinip, xitayning toqumichiliq mehsulatliri we kiyim- kécheklirining yawrupa bazirida heddidin téz köpiyip kétishining aldini élishni telep qilmaqta.
Xitayning toqumichiliq mehsulatlirini cheklesh kérek.
Yawrupa toqumichiliq sahesi jem'iyitining soda we sana'et ishlirigha mes'ul emeldari mechniy ependi bu heqte toxtilip mundaq dédi:
"Intayin éniqki, xitayning toqumichiliq mehsulatlirini chekleydighan tedbirni tézdin qollinish kérek. Qanche téz bolsa shunche yaxshi. Chünki hazir yawrupa ittipaqining toqumichliq baziri qalaymiqan qiliwétildi. Xitaydin yawrupa bazirigha ékisport qilin'ghan toqumichiliq mehsulatlirining sani we qimmiti 10٪ , 20٪ emes, belki yüz pirsentlep östi. Netijide bu yawrupa bazirining qubul qilish derijisidin éship ketti. Bu xil ehwalni yaxshilash üchün, bizning qarishimizche choqum xitaydin import qilinidighan toqumichiliq mehsulatlirini cheklesh kérek.
Xitay chara qollanmisa, yawropa ittipaqi qollinidu
Buning aldida, yawrupa ittipaqining soda hey'et ezasi pitir mendelsin, yawrupa ittipaqining bu yil 1 - ayning 1 - künidin bashlan'ghan soda istatistikilirini téxi hésablap chiqmighanliqini, shunga hazir xitayning toqumichiliq mehsulatlirigha cheklime qoyushning téxi baldurliqini bildürgen. Biraq u köp qétim xitay hökümitini toqumichiliq mehsulatliri we kiyim kécheklirining ékisportini kontrol qilishqa chaqirip, eger xitay toqumichiliq mallirining yawrupa bazirida téz köpiyip kétishining aldini almisa, yawrupa ittipaqining cheklesh tedbirlirini qollinishi mumkinlikini tekitligen.
Yawrupa ittipaqi xitayning toqumichiliq mallirigha cheklime qoyushi mumkinmu? xongkong soda jem'iyitining bashliqi li shiyuxing ependi, yawrupa ittipaqining axirqi hésabta cheklime tedbirlirini qollinishi mumkinlikini otturigha qoyup mundaq dédi:
"Hazirche yawrupa ittipaqining sanliqstatistikiliri téxi hésablinip chiqmighachqa, hazir yawrupa ittipaqining bu heqte bir néme démiki biraz qiyin. Biraq méningche, toqumichiliq mehsulatlirining ékisport san cheklimisining bikar qilinishi bilen, bu yilning otturiliri yawrupa baziridiki xitayning toqumichiliq mehsulatliri bir hesse éship kétishi mumkin. U chaghda yawrupa birlikining xitayning toqumichiliq mehsulatlirigha cheklime qoyush éhtimalliqi yuqiri bolidu.
Xitayning toqumichiliq mehsulatliri we kiyim- kéchekliri pütün dunya toqumichiliq bazirining 28٪ ini igileydu hemde xitay pütün dunyadiki eng chong toqumichiliq mehsulatliri we kiyim- kécheklerni ékisport qilghuchi dölet hésablinidu.
Fransiye axbarat agéntliqining xewiridin melum bolushiche, yawrupa ittipaqining bu yil 1 - ayda xitaydin import qilghan toqumichiliq mehsulatlirining sani ötken yilqi oxshash waqittikidin 43٪ éship, qimmiti 430 milyon dollargha yetken. Kiyim - kéchek importimu oxshash téz ashqan bolup, bir qisim ayallar kiyim- kécheklirining import miqdari ötken yil 1 - aygha qarighanda ikki hesse ashqan.
Éghir aqiwet
Eger yawrupa ittipaqi, yawrupa toqumichliq sahesi jem'iyitining telipige inkas qayturmay, xitayning toqumiliq mehsulatlirigha cheklime qoymisa, u halda yawrupaning toqumichiliq sahesi qandaq tesirge uchrishi mumkin dégen mesilige qarita, yawrupa toqumichiliq sahesi jem'iyitining emeldari mechiniy ependi mundaq dédi:
"U halda, éghir siyasiy aqiwetler kélip chiqidu. Ishsizliq we ijtima'iy mesililer siyasiy mesililerni keltürüp chiqiridu. Hazir bu mesilining éghir aqiwitige sel qarashqa bolmaydu. Chünki xitay toqumichiliq mehsulatlirini yawrupa bazirida tökme qilip sétiliwatidu. Tennerqi intayin erzan. Erzanliqta hetta xam eshyalarning chiqiminimu kötirelmigidek derijide. Bu xil tökme qilip sétish, yawrupa ittipaqidiki köp qisim toqumichiliq shirketlirini weyran qilipla qalmastin, hindistan we ottura déngiz rayon döletliridiki toqumichiliq shirketlirigimu zor tesir körsitidu.
Ishsizliq
Mechiniy ependining bildürüshiche, toqumichiliq sahesi yawrupa ittipaqidiki bir qisim döletlerde ishlepchiqirish sana'itining muhim bir terkibi qismi hésablinidiken. Nöwette yawrupa ittipaqida ikki milyon besh yüz ming etrapida toqumichiliq ishchisi bar bolup, alaqidar melumatlardin ashkarilinishiche, ötken yili yawrupa ittipaqidiki toqumichiliq sahesi yüz nechche mingdin artuq xizmet pursitidin mehrum bolghan. Emma bularning xitay mallirining kirishi bilen biwaste alaqisi barliqi heqqide ispat yoq iken.
Amérika birleshme axbarat agéntliqining xewirige qarighanda, toqumichiliq mehsulatliri we kiyim - kécheklerning import san cheklimisi bikar qilin'ghan bu üch aydin buyan, amérika toqumichiliq saheside 17200 dek ish pursiti kémeygen. Amérikidiki döletlik toqumichiliq kéngishimu amérika hökümitining xitaydin import qilinidighan toqumichiliq mehsulatlirigha cheklime qoyushini telep qilmaqta iken.
Yene bir tereptin, xitay hökümiti, amérika we yawrupadiki döletlerning xitaydin import qilin'ghan toqumichiliq mehsulatlirining téz éship kétishi heqqidiki endishilirini peseytish üchün, toqumichiliq mehsulatliri we kiyim- kécheklerdin ékisport tamozhna béji élishqa bashlighan. Xitay hökümiti yene toqumichiliq mehsulatliri we kiyim- kécheklerge eng töwen baha chékini bikitish tüzümini ornutushni oylishiwatqan iken. (Arzu)