Xitayning sherqiy jenubiy asiyadiki tesiri we amérika bilen menpe'et toqunushi

Amérika awazining xewer qilishiche, xitay ötken 20 yil ichide iqtisadiy jehette nahayiti zor netije qazan'ghan. - Dep bayan qilidu amérika tashqi ishlar ministirining sherqiy jenubiy asiya ishliri yardemchisi érk juhn ependi, - bultur bir yil ichidila, xitayning sherqiy asiya döletliri ittipaqi bilen bolghan soda miqdari aldinqi yildikidin 30٪ ösken. Xitay iqtisadiy jehette yuqiri örligensiri, u sherqiy jenubiy asiyada téximu köp pursetlerge érishmekte. Mining közitishimche, - deydu john ependi, - sherqiy jenubiy asiyada hazir xitayning menpe'eti bilen amérikining menpe'eti toqunushmaqta. Nahayiti éniqki, xitayning sherqiy jenubiy asiyada qiliwatqini démokratiyige, kishilik hoquqqa hörmet qilish emes yaki xelqning pikir erkinlikini qollash emes, belki tamamen uning eksiche bolmaqta.

Xitay sherqiy jenubiy asiyada siyasiy tesirini kücheytiwétidu

Amérika awam palatasining xelq'ara munasiwet komitéti sherqiy asiya guruppisining bashliqi jim lich ependining éytishiche, amérika sherqiy jenubiy asiyagha qarita iqtisadiy jehettin pikir qilidu, emma xitay bolsa, bu rayondiki döletlerge qarita siyasiy jehettin tesirini kücheytiwatidu. Amérika awam palatasining jumhuriyetchi ezasi rohrabachirning éytishiche, xitayning mustebit hökümiti bérmining herbiy da'irilirini alliqachan qorallandurup boldi, emdi la'us, kambodzhalarni qoral bilen teminlewatidu. Bérma, la'us, kambodzhalar xitaygha qerzge boghulghandin kéyin, emdi bular öz xelqining menpe'eti bilen hésablashmay hedep xitaygha qerz töleshke bashlidi. Ular xitaygha nisbeten mejburiyet astida qalghachqa, sherqiy asiya döletliri ittipaqi buyil yil axirida échilidighan yighinigha xitayni teklip qildi, emma amérikini teklip qilishqa jür'et qilalmidi. Bu bir éniq sélishturma. Biz xitayning bu rayondiki tesirige diqqet qilishimiz lazim.

Xitayning hazir sherqiy jenubiy asiya döletliri bilen bolghan munasiwitimu yaxshi emes. Yaponiye sherqiy déngizda, yéqinda xitay terepning yaponiye bilen xitay otturisida teweliki talash - tartishta turiwatqan rayonda tebi'iy gaz qézishni bashlighanliqigha naraziliq bildürgen. Xitay bolsa, özi néfit gazi qéziwatqan jaygha herbiy paraxotlarni orunlashturghan. Shu sewebtin hazir xitay - yaponiye munasiwiti jiddiy halette turmaqta.

Toqunushlar

B b s ning xewer qilishiche, yéqinda hindonéziye déngiz armiyisining paraxoti baboya arallirida xitayning "fuyu'en 132" belgilik béliqchi paraxotini qoghlap topqa tutqan. Xewerde éytilishiche, hindonéziye déngiz armiyisining paraxotliri wezipe béjiriwatqanda, xitay biliqchlirining qanunsiz tor ishletkenlikini bayqighan. Xitayning 4 paraxotigha signal berse toxtimighan. Axiri buning ichidiki eng chong paraxotqa qaritip oq chiqarghanda, qalghan 3 paraxot qéchip ketken. Xitay terep buninggha qattiq naraziliq bildürgen.

Fransiye agéntliqi élan qilghan maqalilerde bayan qilinishiche, sherqiy jenubiy asiyadiki malakka arallirida, amérika malayshya bilen déngiz bixeterliki boyiche hemkarliq munasiwitini tereqqiy qildurup kelmekte. Amérika gerche hindonéziyige qarita 1999 - yili sherqiy témorda öltürgen 1500 adem mesilisi sewebidin herbiy imbargo yürgüzgen we shuningdin kéyin hetta térrorchiliqqa qarshi turush jehette hemkarliq tüzüshkimu qoshulmighan bolsimu, emdi yéqinda amérika hindonéziye bilen bolghan herbiy munasiwetni eslige keltürüshke bashlighan.

Xitayning dili bilen dili bir emes

B b s ning xewer qilishiche, amérikining mu'awin tashqi ishlar minisitiri zolik ependi amérika - xitay munasiwiti heqqide toxtalghanda " hazir sher qiy jenubiy asiya da'iriside, xitayning amérika bilen bolghan munasiwitide köp jehette talash - tartish peyda bolmaqta" dep körsetken. - Hazir xitayni "aghzidin ot yénip turidighan ejdihar" dep ataydighan amérikiliqlar barghansiri köpiyip qaldi, - deydu xitay bilen uzundin buyan iqtisadiy munasiwetler boyiche alaqe qilip kéliwatqan, dunyasoda teshkilatigha wakaliten xitay bilen söhbetleshken zolik ependi, - chünki xitay aghzida amérika bilen keng kölemlik qirghinchiliqta qollinilidighan qorallarni cheklesh jehette hemkarlishimiz désimu, emma u iranning yadro qorallarni tereqqiy qildurushini qet'iy qollawatidu. Xitay emdi choqum bir mes'uliyetlik döletke aylinishi kérek. Undaq qilmisa, emdi özini amérika bazirigha tosalghusiz kiriwirimen dep oylimisun. Xitayning muweppeqiyet qazinish - qazinalmasliqi uning bashqa döletler bilen bolghan munasiwitining qandaqliqigha baghliq. Aldi bilen béyjing hökümiti siyasiy islahat élip bérishi kérek. Bir partiye hökümranliq qilish tüzümini waqit cheklimisi yoq halda dawamlashturup kitiwérishke bolmaydu. (Weli)