Wén jybaw "az sanliq milletlerni" ittipaqliqqa chaqirmaqta

• Muxbirimiz ömer qanatning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Roéytérs agéntliqining béyjingdin xewer qilishiche, xitay bash ministiri wén jiyabaw, tibette we Uyghur élide xitay hökümitige qarshi élip bérilghan we xitayning inaq jem'iyet teshwiqatini bit - chit qilip tashlighan naraziliq heriketliridin kéyin bergen bayanatida, az sanliq milletlerni birlik we ittipaqliqqa chaqirip, hökümetning az sanliq milletler rayonlirining iqtisadiy tereqqiyati üchün yardem béridighanliqini wede qilghan.

Amalsizliqtin ittipaqlishamdu yaki éhtijaj üchünmu?

Xewerde éytilishiche, wén jiyabaw yünnen ölkisidiki ziyariti jeryanida bergen bayanatida, " pütün az sanliq milletler chong bir a'ilini teshkilleydu. Biz güllinish we tereqqiy qilish üchün, birliship, bir - birimizge yardem qilishimiz kérek" dégen.

Lékin, roéytérs agéntliqining bildürüshiche, tibetning paytexti lxasada yüz bergen qozghilang we ötken ay Uyghur élining xoten shehiride élip bérilghan naraziliq herikiti we ghuljida yüz bergen weqeler, xitay kompartiyisining Uyghur éli we tibette duch kéliwatqan mesililirining qanchiliq jiddiylikini körsitidiken.

Qatmu - qat tenqid astida qalghan béyjing olimpiki

Xewerde körsitilishiche, tibet we Uyghur élidiki naraziliq heriketliri, béyjing hökümitining bixeterlik tedbirlirini kücheytish we mezkur rayonlargha on minglighan qoshumche herbiy we saqchi qisimliri ewetish arqiliq, bu naraziliq heriketlirige qaratqan pozitsiyisi, xelq'ara jama'etning diqqitining xitaygha burulushigha we 2008‏ - yilliq olimpik tenheriket yighini harpisida béyjing hökümitining dunya jama'etchilikining tenqidige duch kélishige seweb bolmaqta.

Siyasiy analizchilar ning éytishiche, xitay hökümiti, 2008‏ - yilliq olimpik tenheriket yighinidin, özining dunyadiki obrazini tiklesh, xitayni inaq bir jem'iyet qilip körsitish we xitay kompartiyisining qolgha keltürgen utuqlirini dunya jama'etchilikige namayish qilish üchün paydilinishni pilanlighan. Olimpik tenheriket yighini harpisida, Uyghur éli we tibet qatarliq rayonlarda naraziliq heriketlirining yüz bérip qilishining aldini élish, xitay hökümiti eng köp diqqet qilip kéliwatqan mesililerning idi.

Ularning bildürüshiche, ötken ay tibet we Uyghur élide yüz bergen naraziliq heriketliri, béyjing hökümitining olimpik tenheriket yighinidin xitayning dunyadiki obrazini tiklesh üchün paydilinish pilanlirini bit - chit qilip tashlighan. Xitay bash ministirining az sanliq milletlerni ittipaqliqqa chaqirghan bayanati, olimpik harpisida, Uyghur éli we tibettiki naraziliq heriketlirining xitayning obrazigha yetküzgen ziyanlarni azaytishqa urunush teshebbusi bolushi mumkin iken.

Xitay bash ministirining mezkur bayanatini shundaqla, xitay rehberlirining tunji qétim Uyghur éli we tibette jiddiy milliy mesililerning mewjutliqini étirap qilishi, dep tebirleshmu mumkin iken.

Xitay yéqindin buyan Uyghurlarning herikitini térrorizm bilen qarilashni téximu kücheytti

Bu arida 3‏ - april küni, "im ind siy" xewerler tor bétide, élan qilin'ghan "xitay musteqilchi Uyghurlarni, térrorchi dep eyiblimekte" mawzuluq maqalide, "Uyghur élining her qandaq yéride, Uyghurlarning xitaylargha bolghan öchmenlikini körüsh mumkin. Nurghunlighan Uyghurlar xitay hökümitining ulargha qaratqan diniy we medeniyet jehetlerdiki bésimlardin shuningdek mol néfit we teb'iy gaz zapisigha ige bolghan rayondiki iqtisadiy tereqqiyat programmidin asasen xitay köchmenler paydiliniwatqanlidin shikayet qilmaqta. Nurghunlighan Uyghur rayonda xitaydin musteqil bir dölet qurushni qollaydighan bolup, ötmüshte qoralliq heriket élip barghan" déyilgen.

Xitay hökümitining 11‏ - séntebir térrorluq hujumliridin kéyin, Uyghurlargha qaratqan bésimini kücheytkenlikini tekitlen'gen maqalide yene mundaq déyilgen. " Xitay hökümiti sherqiy türkistanning musteqilliqi üchün qoralliq küresh élip bériwatqan Uyghurlarni térrorchilar dep atap, ularni xelq'ara térrorluq teshkilatliri bilen chétishliqi bar dep eyiblimekte. Lékin xelq'ara kechürüm teshkilati qatarliq xelq'ara kishilik hoquq teshkilatliri, térrorluqqa qarshi urushtin, öz insani heq - hoquqini qolgha keltürüsh üchün pa'aliyet élip bériwatqan Uyghurlarni basturiwatidu, dep xitay hökümitini izchil eyiblep kelmekte". (Ömer qanat)