Sayahetchilikning Uyghur rayoni ékologiyisige körsetken tesirliri

Möhterem radi'o anglighuchilar, Uyghur rayonining xewer menbeliridin ige bolishimizche, xitayning memliketlik sayahetchilik chong yighini ürümchide -20 iyul küni échilishqa bashlighan bolup, xitayning barliq ölke sheherliridiki sayahet idariliridin kelgen 100din artuq kishi , gherbi rayonning jümlidin Uyghur rayonining sayahetchilikini échish heqqide muzakirleshmekte iken . Bu jeryanda xitay kompartiyisi siyasi biyoro ezasi , Uyghur rayoni partikom sékirtari wangléchu'en, xitay döletlik sayahet idarisi bashliqi xé bilen körüshüp, Uyghur rayonining échishqa, paydilinishqa bolidighan sayahet menbelirini tonushturup, Uyghur rayonining qanas köli, bughda köli qatarliq meshhur sayahet orunlirini pütün küch bilen xitaygha échishni, Uyghur rayonining sayahetchilik kespini yenimu téz sür'ette tereqqiy qildurush kéreklikini körsetken . Hemde sayahetchilik Uyghur rayonining iqtisadi tereqqiyatida muhim rol oynawatidu dep tonushturghan .

Xitay sayahet menbelirini tekshürüsh doklatida körsitilishiche Uyghur rayonidiki sayahet türliri 56 xilgha yetken bolup pütün xitayning sayahetchilik türlirining 83% ni igelleydiken . Gerche xitay hökimiti, yéqinqi on yildin buyan Uyghur rayonining barliq menzirilik jaylirini, asare etiqe orunlirini sayahetchilikke échip, nurghun sayahetchilerni jelip qiliwatqan bolsimu, emma Uyghur rayonidiki sayahetchilik sahesining bu xil téz sür'ettiki tereqqiyatining peqet Uyghur rayonigha eslige keltürgüzsiz buzghunchiliqlarni élip kéliwatqanliqi, yeni Uyghur rayonining ékologiyilik jehettin éghir buzghunchiliqqa uchrash hadisilirining ademler teripidin keltürüp chiqirilghanliqi melum . Mushu bir- ikki yil ichide Uyghur rayoni axparatlirida élan qilin'ghan istatéstikilik melumatlardiki Uyghur rayonigha éghir apet keltüriwatqan ékologiyilik özgürüsh haletliridin bir qanche ülgülük misalni élip ötüsh buninggha kupaye qilidu :

Uyghur rayoni muhit qoghdash idarisining -2003 yili -3 ayda élan qilghan melumatida, insanlarning köpiyishi we ularning iqtisadi pa'aliyitining éshishi bilen, Uyghur élining chöllishishi künsayin éghirliship yiligha 400 kiwadirat kélométir yer chöllükke aylanmaqta dep körsitilgen . Yeni Uyghur élining 87sheher we nahiyilirining 80nide chöllishish körülgen . Mezkür doklatta yene Uyghur rayonidiki térilghu we yaylaqlarning dawamliq qurup kétiwatqanliqi, muzluqlarning kölimining kichiklewatqanliqi, sheherlerge éiqp kiridighan, derya suyi hem yer asti sulirining bulghunishining künsayin éghirlishiwatqanliqi körsitilgen . Hemde bu xil ékologiyilik buzulush bilen Uyghur rayonidila bar bolghan nurghun qimmetlik üsümlük we yawayi haywanlarning nesli qurush girdabigha yetkenliki otturgha qoyulghan .

Dunyada kem uchraydighan jenubi sibiriye tipidiki haywan we üsümlükler bar bolghan, ajayip güzel tebi'i menzirige ige qanas köli sayahet rayonining sayahetchilerge heddidin ziyade échiwétilishi bilen , bu güzel jaymu eslige keltürgüsiz buzghunchiliqqa uchrimaqta . Qanasning ékologiyilik buzulush alametliri heqqide bultur we bu yil élan qiln'ghan melumatlarda körsitilishiche , qanas kölige kéliwatqan sayahetchiler sani künige 4500ademdinmu ashqan bolup bayram we sayahet pesilliride hetta künige kélidighan sayahetchiler 8000gha yetken . Sayahetchilerning qalaymiqan tashlighan exletliri bu jayning güzel menzirisini buzupla qalmay ékologiyilik muhitigha éghir tesir yetküzgen . Köl süyimu ilgiriki süzükliki bulghan'ghan . Bu jaydiki yawa gül- chéchekler dessep che'inilip, yiltizidin qomurulup buzulghan . Yawayi haywanatlirimu azlap ketken .

Uyghur rayoni tor bétide bérilgen heyran qalarliq xewerning yene biri, -19iyol küni, bughda téghining melum choqqisidin birida 6 tonna kélidighan exlet döwési tépilghan . Igelligen melumatlirimizdin, dunyagha meshhur sayahet rayoni bolghan bughda köli etrapimu künige nechche on minglap kéliwatqan sayahetchilerning tashlighan exletliri bilen bulghan'ghan . Bughda choqqiliridiki qar leylisi qatarliq qimmetlik dora ösümlükler qalaymiqan kolinip yoqash halitige kélip qalghan . Yene turpandiki yarghul qedimi shehri,, idiqut qedimi shehri qatarliq qedimi sheher iznaliri, kariz sayahet rayoni qatarliq tarixiy arxologiyilik jaylargha xitay we bashqa ellerdin her yiligha kéliwatqan sayahetchilerning sani bir milyondinmu ashidiken, bu turpan sheher noposining 20hessidinmu artuq .

-2003 Yili -11ayda xitay xewer agéntliqi turpandiki 596dane karizdin 240 ning su menbesi üzülüp qalghanliqi heqqide melumat bergen idi , bu yil aprilda yene kariz sayahet ornidiki bir kariz kömürülüp chüshüp ketken . Turpan qumul pichan xelqige bügünki kün'ge qeder hayatliq menbesi ata qilip kelgen karizlarning qurup buzulup kétishtek haliti turpandiki xelq qurultay wekillirinimu endishige salghan bolup ular ötken yili échilghan Uyghur rayoni xelq qurultéyida karizlarni qoghdashqa ehmiyet bérishni jiddi telep qilghan idi . Bulardin bashqa Uyghur rayonidiki muhit qoghdash tarmaqliri bariköl, kengsay yaylaqlirining buzulishi, ili, tarim deryaliridiki bir nechche xil béliqlarning neslining qurushi, aqqu köli, sayram köli, baghrash kölliriningmu oxshimighan derijide ademler teripidin buzghunchiliqlargha uchrash seweplirining hemmisini bu jaylarning qara qoyuq sayahetchilikke échiwétilgenlikidin kélip chiqqanliqi heqqide maqalilar élan qilghan idi . Uyghur rayonida nöwette sayahetchilikke qolay bolush üchün asasiy eslehe qurulushliri téz sur'ette élip bériliwatqan bolup, wangléchu'enning sayahetchilik yighinida qilghan sözige qarighanda jenubi shinjang bilen shimaliy shinjangni tutashturush tömür yol qurulishi, yene turpandin korlighiche, ilidin shixoghiche, qarimaydin altayghiche qatarliq tomur yol kéngeytish qurulushliri pat arida tamamlanmaqchi iken hemde xitay ölkiliridin Uyghur rayonining her qaysi sheherlirige hemde xelqaraliq hawa yoli pilanlirimu emelge ashsa Uyghur rayonining sayahet ishliri téximu téz qedemde tereqqiy qilidiken . Emma chet'ellerde yashawatqan Uyghurlar, xitay hökimitining Uyghur rayonini qara qoyuq sayahetchilerge échish herkitining küchiyishige egiship téximu éghir ékologiyelik muhit mesililirining kélip chiqishidin endishe qilimaqta.