Dunyagha tonuliwatqan Uyghurlargha da'ir üch yéngi kitab (2)

Yéqinqi yillardin buyan, amérikida Uyghurlargha da'ir üch parche yéngi kitab keng tarqilip chong tesir peyda qilmaqta. Bu yéngi kitablarning biri "shinjang dégen xitayda musulmanlar turiwatqan chégra rayon" namliq kitab bolup, uning aptori fridérik star. 528 Betlik bu kitab sharp neshriyati teripidin 2004 - yili 4 - ayda nyu-yorkta én'gliz tilida neshir qilin'ghan. Ikkinjisi "shinjang dégen xitayning gherbiy shimalidiki eng yiraq jay " namliq kitab bolup, uning aptori maykol dillon. 240 Betlik bu kitab londa rotlich kurzun neshriyati teripidin 2003 - yili 12 – ayda én'gliz tilida neshir qilin'ghan. Üchinchisi "shinjang dégen xitay teripidin gherbte boysundurulghan keng zémin" namliq kitab bolup, aptori kiristyin teylér. 320 Betlik bu kitab londonda john murrey neshriyati teripidin 2003 - yili 8 - ayda én'gliz tilida neshir qilin'ghan. Bu kitablar hazir "közütüsh zh'ornili" teripidin xitaylar arisida keng tunushturulushqa bashlidi.

Xen sulalisining 60 ming tijawuzchi eskiridin aran on méngi xitaygha tirik qaytqan

Kiristyin teylérning "shinjang dégen gherbte xitay teripidin boysundurulghan keng zimin" namliq kitabida bayan qilinishiche, miladidin ilgiri 104 - yilida xitayning xen sulalisining wudi padishasi Uyghurlar yashawatqan bu elni buysundurush üchün 60 ming kishilik qushun ibertken bolup, xitay qushuni jengde meghlup bolup, axirida aran 10 ming eskiri xitaygha tirik qaytip kételigen. Kéyin xitay milletchiliki taza ewj alghan ming , ching sulaliliri dewride yene xitay hökümiti Uyghurlar yashaydighan bu elni boysundurush we xitaylashturushqa urun'ghan. Ta miladi 18 - esirge qeder xitay sulaliliri bu elni buysundurush üchün élip barghan heriketlerde qirip tashlan'ghan yerlik xelqning sani bir milyondin ashidu.

Tarixta xitayning bu elge qaratqan boy sundurush heriketliri muweppiqiyet qazanmastin, belki yerlik xelqning qarshiliqini we nepritini qozghighan idi. Ching sulalisi gumran bolghandin kéyin 1949 - yilighiche bolghan ariliqta xitayche"shinjang" dep nam bérilgen bu elning xelqi xitay tijawuzchilirini qoghlap chiqirip özining musteqilliqini eslige keltürüp qurghan döletlerning nami hazirgha qeder bu eldiki xelqning millet belgisi we izzet - hürmitining simuwuli bolup turmaqta.

Xitay medeniyiti néme üchün bu elde qarshiliqqa uchridi?

Hazir gherb elliride tarqiliwatqan Uyghurlargha da'ir 3 parche yéngi kitabning aptorlirining birdek bayan qilishiche, xitayning her qaysi sulaliliri "xitay medeniyiti" dégen medeniyetni shinjang dep atighan bu eldiki yerlik medeniyetlerdin yuquri orun'gha qoyghan.

Xitayning merkizi hökümiti bu eldiki yerlik xelqlerni sawadini échishqa tégishlik bolghan yawayi millet, bu millet ilghar xitay medeniyitini we xitaylarning bu jaygha köchüp kéliship yerliship qélishini choqum qarshi alidu dep ishinidu. Emeliyette del mushu nuqta Uyghur qatarliq milletlerning barghansiri küchlük qarshiliqini qozghimaqta.

Kommunist partiyning siyasiti burunqi sulalilarningkidinmu bek tijawuzchiliq

En'eniwi gherb tetqiqatchilirining hazirqi jongxu'a xelq jumhuriyiti bilen shinjang Uyghur aptonom rayonining munasiwiti toghrisidiki chüshenchisi boyiche eytqanda, hazirqi xitay kommunist partiyisi bilen tarixtiki ming, ching sulalilirining hökümetlirining héchqandaq perqi yoq. Hazirqi siyasetler peqet tarixtiki siyasetlerning dawamidinla ibaret, xalas.

Emma hazir gherb elliride tarqiliwatqan Uyghurlargha da'ir bu 3 parche yéngi kitabning aptorlirining qarishiche, hazirqi xitay kommunist partiyisining siyasetliri tarixtiki xitay hökümetlirige qarighanda xaraktéri téximu bek téjawuzchiliq we mustemlikichilik.

Mesilen, xitay kommunist partiyisi bu elde idé'ologiye jehette xitay milletchilikini we xitayche kommunizmni kengeytipla qalmay, belki bu elning özide ezeldin mewjut bolup kéliwatqan Uyghur tilini mekteplerning derslikidin chiqiriwetti. Köchme charwichilarni mejburlap muqim tériqchilargha aylandurdi. Birtereptin bu eldiki yerlik xelqning nopusini cheklep, yene bir tereptin bu elge xitay nopusini köchürüp keldi.

1941 - Yili bu elde nopusning 80٪ ni teshkil qilidighan Uyghurlar hazir nopusning 50٪ nimu teshkil qilalmaydu. Bu elning mol énérgiye bayliqlirini xitay özining sherq tereptiki rayonlirini zamaniwilashturush üchün ishletmekte. Mushu sewepler töpeylidin Uyghurlar öz yurtini tashlap chet'ellerge kétishke yaki xitaygha qarshi turushta téximu radikalliqqa yüzlendi. Bu jeryanda xitay hökümiti Uyghurlarni qattiq basturghansiri Uyghurlar dunyagha shunche bek tonulmaqta.

Shangxey hemkarliq teshkilati amérikining siyaset tüzüsh jehettiki xataliqidin paydilinip ketti

Uyghurlargha da'ir bu 3 parche yéngi kitabning aptorlirining qarishiche, 11 - séntebir weqesidin kéyin, amérika we bashqa gherb döletlirining hökümetliri pütün yer shari xaraktérliq térrorchiliq mesilili'irini birterep qilishta, Uyghur teshkilatliridin birni térrorchilar tizimlikige kirgüzgenliki, siyaset tüzüsh jehettiki xataliq idi.

Xitay hökümiti buningdin paydilinip Uyghurlarni térrorchilargha chétiwaldi. Shangxey hemkarliq teshkilati dégen béyjing hökümitining orginining menpe'et arqiliq qiziqturishi arqisida, ottura asiya döletliri xitayni qollidi. Buning netijiside Uyghurlarning qarshiliqi téximu radikallashti.

Bu 3 parche yéngi kitabning aptorliri xelq'araliq jemiyetlerni Uyghur aptonom rayunida erkinlikni eslige keltürüsh, bu elge xuddi xitayning sherqtiki rayonlirigha oxshash mu'amile qilish, bu elde iqtisadni erkin qoyuwétish jehetlerde xitaygha bésim ishlitishke, eger xitay buninggha könmise, xitayning néfit qatarliq chet'ellerge béqinmisa bolmaydighan eng ajiz noqtiliridin paydilinip qattiq bésim ishlitip mejburlashqa chaqirghan. (Tügüdi) (weli)