"Ach erwahlar - maw zédong dewridiki chong acharchiliq" (3)
2006.01.31
En'gliyilik muxbir yazghuchi jespér béykér ependining 'ach erwahlar - mawzédong dewridiki chong acharchiliq' namliq kitabi 2005 -yili 10 -ayda neshr qilindi. Xitayda acharchiliq yüz bergen muhitni béshidin köchürgen köp kishini neq meydanda ziyaret qilip xatirilep, retlep chiqilghan bu riyal tarixy xatire gollandiyide kishilik hoquq mukapatigha érishti. Bu kitab kishilerning mawzédong dewride xitayda yüz bergen acharchiliqnila emes, belki pütün kommunizm lagérida yaki kommunistlar bilen dostluq ornatqan jaylarda yüz bergen chong acharchiliqlar heqqidiki es -xatirisini qozghimaqta.
'Ach erwahlar' ning teswiri
'Ach erwahlar - mawzédong dewridiki chong acharchiliq' namliq kitabning ikkinchi babida, en'gliyilik muxbir yazghuchi jespér béykér ependi oxshimighan jayda, oxshimighan kishining sözlep berginige asasen 'ach erwahlar' dégenning qandaq bolidighanliqini teswirlep bayan qilghan. Uning éytishiche, kishiler acharchiliqqa uchrighandin kéyin, birinchi qedemde, qosiqi ichige tartiship, oruqlap, térisi népizlep, söngekliri choqchiyip qalidu. Ikkinchi qedemde, pütün bedini ishshiydu. Bu alametlerni shu dewrni béshidin köchürgen kishiler esliyelishi mumkin. Shu yillarda, kommunist hökümiti bedini ishship ketken ademlerni ' késellik' dep chüshendürüshke ruxset qilmaytti, gerche bu pütünley ozuqluq yétishmesliktin bolghan késellik ikenlikini éniq bilsimu. Üchinchi qedemde, bedini ishshighan kishiler ning chirayi tedriji halda nursizlinidu, yeni chirayidin adem siyaqi kétidu, köz qarichuqi chongiyip-xunükliship qalidu, qansiz - madarsizlinip ingrighidek hali qalmaydu, jan üzgendin kéyin tolghinip qalidu.
Xitaydiki chong acharchiliqni kim layihiligen?
En'gliyilik muxbir yazghuchi jespér béykér ependi 'ach erwahlar - mawzédong dewridiki chong acharchiliq' namliq kitabining üchinchi babida, mawzédong dewride yüz bergen bu chong acharchiliqning seweblirini we eyni waqitta xitay hökümitining metbu'atliridiki alemni qaplighan yalghanchiliqning meqsetlirini qézip chiqishqa tirishqan. Uningda bayan qilinishiche, mawzédong xelq ichide acharchiliq yüz bergenlikini éniq bilidu, emma u özining xataliqini hergiz étirap qilmaydu. Belki acharchiliqni teb'iy apet, partiye ichidiki hoquq kürishi we sowét ittipaqi mutexessislirini élip chiqip kétip xitayning sotsiyalistik qurulushini aqsitip qoyghanliqtin boldi, dep seweb körsetken. Emeliyette shu yillarda xitayda hawa rayi normal, héchqachan alahide birxil teb'iy apet bolup mehsulat kamlighan emes, belki shu yillarda xitaydin chet'ellerge téximu köp ashliq éksport qilinip turghan. Kishilerning éytip bérishiche, shu yillarda yerlik emeldarlar mawzédongning ' üch qizil bayraq' dégen siyasitini maxtap, xoshametchilik qilip, mehsulat miqdarini mubalighe qilip melum qilghan. Hökümet melum qilin'ghan san'gha asasen déhqanlardin baj -séliqni ashurup alghan. Bu jeryanda qollan'ghan wasite, baj élishta zorluq ishlitish nahayiti qebih bolghan. Bu chong acharchiliq emeliyette tebi'iy apettin emes, adem apitidin kélip chiqqan, tégi - tektidin sürüshtürüp kelse, bu chong acharchiliqni mawzédong layihiligen. Kéyin buning jawabkarliqini mawzédonggha 'semimiy - sadaqetlik bildürgen' yerlik kadirlargha artip qoyup, ularni jazalighan. Bir afriqiliq oqughuchi shu waqitta xitayda otturigha qoyulghan bir 'yéngi neziriye'ni tonushturup 'xitay millitining beden qurulmisi dunyadiki bashqa héchqandaq milletke oxshimaydiken, ozuqluq yétishmise, bu milletning öz bedinide tengshilip , toluqlinip kétiwéridiken' dep sözligen.
Déhqanlar mawzédonggha ishinip ölgen
Jespér béykér ependining kitabida, xitayda hökümetning bundaq chong acharchiliqni bir terep qilishigha qarita néme üchün qarshi turidighan adem chiqmidi? dégendek bir qatar so'allargha qarita chüshenche bérilgen. Béykér ependining bayan qilishiche, shu qétimqi acharchiliqta ölgen kishiler asasen déhqanlar. Adette déhqanlar kommunist partiyige bek ishinetti, ular re'is mawzédong heqiqiy ehwalni bilgendin kéyin kélip bizni qutquzidu, dep saqlap turghan, emma shunche köp adem acharchiliqta ölüm girdabigha yetkende, ularda qarshiliq emes, hetta nale qilishqimu madar qalmighan.
Ach erwahlar kommunistik partiyining mehsulati
'Ach erwahlar - mawzédong dewridiki chong acharchiliq' namliq kitabning axirqi söz dégen babida bayan qilinishiche, jespér béykér ependi 1998 - yili shimaliy koriyige barghanda xitayda körgen acharchiliq alliqachan bir tarixqa aylan'ghan bolsimu, emma shimaliy koriyide emdi bashliniwatqanliqini hés qilghan. Lékin shimaliy koriyimu xitaygha oxshash özide acharchiliq bolghanliqini hergiz étirap qilmaydu. Umu xitaydek herbiy qisimlarning we metbu'atlarning yardimi bilen bundaq riyal ehwalni yushurup turatti. 1932 -33 - Yillirida sowét ittipaqida chong acharchiliq yüz bergen idi. 1959 - Yilidin 61 - yillirighiche xitayda chong acharchiliq yüz berdi. Uningdin kéyin, 1990 -yillarda yene kommunistik partiye rehberlik qiliwatqan shimaliy koriyide chong acharchiliq yüz berdi. Omumen, kommunist döletliride her 20 nechche yilda bir qétim chong acharchiliq bolup kelmekte. 1970 - Yillarda kambodzhidimu dölet puqralirining 3 tin bir qismi ölüp ketti, bu dölettimu acharchiliq bolmighan dégili bolmaydu. Kéyinche, 'afriqiche markisizm' yolgha qoyuliwatqan épopiye, sudan dégen döletlerdimu xitay kommunist hökümiti bilen dos bolghandin kéyin pat -patla acharchiliq yüz béridighan bolup qaldi. Omumen, kommunistik partiye kontrol qiliwalghanliki jayda ach erwahlar ni peyda qilidu. Kommunistik partiyiler bundaq arxiplarni xelqtin yushurmaqta. Bezilirini alliqachan yoq qiliwetken. Buningdin kéyinmu bu heqtiki éniq sanliq melumatlargha érishish qiyin. Bumu bir ijtima'iy mesile. Pütün dunyada kommunizmgha üzül -késil xatime bérilmigiche, chong acharchiliq we uni yoshuridighan chong yalghanchiliqtin xali bolush qiyin. (Tügidi) (weli)
Munasiwetlik maqalilar
- "Ach erwahlar - maw zédong dewridiki chong acharchiliq" (2)
- "Ach erwahlar - maw zédong dewridiki chong acharchiliq" (1)
- Xitay hökümiti özliri éytqandek tebi'iy epetlerdiki ölüm – yétim sanini élan qilamdu?
- Xitayda 65 milyon adem kommunizm paji'eside ölgen
- En'giliyide neshr qilin'ghan yéngi kitab: "maw zédong - xelq bilmigen hékaye" (6)